custodes lecti Phoenix et dirus Ulixes

praedam asservabant; huc undique Troïa gaza incensis erepta adytis, mensaeque deorum crateresque auro solidi, captivaque vestis congeritur; pueri et pavidae longo ordine matres stant circum.

Ausus quin etiam voces jactare per umbram implevi clamore vias maestusque Creusam

765

nequiquam ingeminans iterumque iterumque vocavi. Quaerenti et tectis urbis sine fine furenti

770

infelix simulacrum atque ipsius umbra Creusae visa mihi ante oculos et nota major imago.

Obstipui, steteruntque comae, et vox faucibus haesit.
Tum sic affari et curas his demere dictis:
'Quid tantum insano juvat indulgere dolori,

o dulcis conjunx? Non haec sine numine divum
eveniunt, nec te comitem hinc portare Creusam

fas aut ille sinit superi regnator Olympi.

775

Longa tibi exsilia, et vastum maris aequor arandum; 780 et terram Hesperiam venies, ubi Lydius arva

inter opima virum leni fluit agmine Thybris.
Illic res laetae regnumque et regia conjunx
parta tibi; lacrimas dilectae pelle Creusae.
Non ego Myrmidonum sedes Dolopumve superbas
aspiciam aut Grais servitum matribus ibo,
Dardanis et divae Veneris nurus,

sed me magna deum genetrix his detinet oris.
Jamque vale et nati serva communis amorem.'

785

Haec ubi dicta dedit, lacrimantem et multa volentem 790 dicere deseruit tenuisque recessit in auras.

Ter conatus ibi collo dare bracchia circum; ter frustra comprensa manus effugit imago,

par levibus ventis volucrique simillima somno. Sic demum socios consumpta nocte reviso.

Atque hic ingentem comitum affluxisse novorum invenio admirans numerum, matresque virosque, collectam exsilio pubem, miserabile volgus. Undique convenere animis opibusque parati, in quascumque velim pelago deducere terras. Jamque jugis summae surgebat Lucifer Idae ducebatque diem, Danaique obsessa tenebant limina portarum, nec spes opis ulla dabatur; cessi et sublato montis genitore petivi.

795

800

MAP OF THE WANDERINGS OF AENEAS.

Aeneas's course is shown by the black line.

BOOK III.

Postquam res Asiae Priamique evertere gentem immeritam visum superis ceciditque superbum Ilium et omnis humo fumat Neptunia Troja, diversa exsilia et desertas quaerere terras auguriis agimur divum classemque sub ipsa Antandro et Phrygiae molimur montibus Idae incerti, quo fata ferant, ubi sistere detur, contrahimusque viros. Vix prima inceperat aestas, et pater Anchises dare fatis vela jubebat, litora cum patriae lacrimans portusque relinquo et campos, ubi Troja fuit. Feror exsul in altum cum sociis natoque, Penatibus et magnis dis.

Terra procul vastis colitur Mavortia campis (Thraces arant) acri quondam regnata Lycurgo; hospitium antiquum Trojae sociique Penates, dum fortuna fuit. Feror huc et litore curvo moenia prima loco fatis ingressus iniquis Aeneadasque meo nomen de nomine fingo. Sacra Dionaeae matri divisque ferebam auspicibus coeptorum operum superoque nitentem caelicolum regi mactabam in litore taurum. Forte fuit juxta tumulus, quo cornea summo virgulta et densis hastilibus horrida myrtus. Accessi viridemque ab humo convellere silvam conatus, ramis tegerem ut frondentibus aras, horrendum et dictu video mirabile monstrum.