Quæ ftravit Rutulos late, armorumque refolvit
Tegmina. nec curant cæco contendere Marte
Amplius audaces Rutuli; fed pellere vallo
520 Miffilibus certant.

525

530

Parte alia horrendus visu quassabat Etruscam
Pinum, et fumiferos infert Mezentius ignes.
At Meffapus equum domitor, Neptunia proles,
Refcindit vallum, et fcalas in moenia pofcit.

Vos, o Calliope, precor aspirate canenti;
Quas ibi tum ferro ftrages, quæ funera Turnus
Ediderit; quem quifque virum demiferit Orco:
Et mecum ingentes oras evolvite belli.
Et meministis enim, Divæ, et memorare poteftis.
Turris erat vasto fufpectu, et pontibus altis;
Opportuna loco: fummis quam viribus omnes
Expugnare Itali, fummaque evertere opum vi
Certabant: Troes contra defendere faxis,
Perque cavas denfi tela intorquere feneftras.
535 Princeps ardentem conjecit lampada Turnus,
Et flammam affixit lateri; quæ plurima vento
Corripuit tabulas, et poftibus hæfit adefis.
Turbati trepidare intus, fruftraque malorum
Velle fugam. dum se glomerant, retroque residunt
540In partem quæ pefte caret; tum pondere turris
Procubuit fubito, et cœlum tonat omne fragore:
Semineces ad terram, immani mole secuta,
Confixique fuis telis, et pectora duro

Transfoffi ligno, veniunt. vix unus Helenor, 545 Et Lycus, elapfi: quorum primævus Helenor, Mæonio regi quem serva Licymnia furtim Suftulerat, vetitifque ad Trojam miserat armis;

Enfe

Enfe levis nudo, parmaque inglorius alba.

Ifque ubi fe Turni media inter millia vidit; 550 Hinc acies, atque hinc acies adftare Latinas; Ut fera, quæ densa venantum septa corona Contra tela furit, fefeque haud nescia morti Injicit, et faltu fupra venabula fertur:

Haud aliter juvenis medios moriturus in hostes 555 Irruit; et, qua tela videt denfiffima, tendit.

At pedibus longe melior Lycus, inter et hostes, Inter et arma fuga muros tenet, altaque certat Prendere tecta manu, sociumque attingere dextras. Quem Turnus, pariter curfu teloque fecutus, 560 Increpat his victor: Noftrafne evadere, demens, Sperafti te poffe manus? fimul arripit ipsum Pendentem, et magna muri cum parte revellit. Qualis ubi aut leporem, aut candenti corpore cycnum, Suftulit alta petens pedibus Jovis armiger uncis: 565 Quæfitum aut matri multis balatibus agnum Martius a stabulis rapuit lupus. undique clamor Tollitur. invadunt, et foffas aggere complent. Ardentes tædas alii ad fastigia jactant.

Ilioneus faxo atque ingenti fragmine montis 570 Lucetium portæ fubeuntem, ignefque ferentem; Emathiona Liger, Chorinæum fternit Asylas: Hic jaculo bonus, hic longe fallente fagitta: Ortygium Cæneus, victorem Cænea Turnus:

Turnus Ityn, Cloniumque, Dioxippum, Promulumque, 575 Et Sagarim, et summis stantem pro turribus Idam: Privernum Capys. hunc primo levis hafta Themillæ Strinxerat: ille manum, projecto tegmine, demens Ad vulnus tulit: ergo alis allapfa sagitta,

Et lævo infixa eft lateri manus, abditaque intus
580 Spiramenta animæ lethali vulnere rupit.
Stabat in egregiis Arcentis filius armis;

Pictus acu chlamydem, et ferrugine clarus Ibera;
Infignis facie: genitor quem miferat Arcens,
Eductum Martis luco, Symæthia circum
585 Flumina, pinguis ubi et placabilis ara Palici.
Stridentem fundam, pofitis Mezentius armis,
Ipfe ter adducta circum caput egit habena;
Et media adverfi liquefacto tempora plumbo
Diffidit, ac multa porrectum extendit arena.
590 Tum primum bello celerem intendisse sagittam
Dicitur, ante feras folitus terrere fugaces,
Afcanius, fortemque manu fudiffe Numanum;
Cui Remulo cognomen erat; Turnique minorem
Germanam, nuper thalamo fociatus, habebat.
595 Is primam ante aciem digna atque indigna relatu
Vociferans, tumidusque novo præcordia regno
Ibat, et ingenti fefe clamore ferebat:

Non pudet obfidione iterum, valloque teneri,
Bis capti Phryges, et morti prætendere muros?
600 En, qui noftra fibi bello connubia pofcunt!
Quis Deus Italiam, quæ vos dementia adegit?
Non hic Atridæ, nec fandi fictor Ulysses:
Durum a ftirpe genus: natos ad flumina primum
Deferimus, fævoque gelu duramus et undis.
605 Venatu invigilant pueri, filvasque fatigant:

Flectere ludus equos, et spicula tendere cornu.
At patiens operum, parvoque affueta juventus,
Aut raftris terram domat, aut quatit oppida bello.
Omne ævum ferro teritur, verfaque juvencum

610 Terga

610 Terga fatigamus hasta: nec tarda fenectus
Debilitat vires animi, mutatque vigorem.
Canitiem galea premimus; femperque recentes
Convectare juvat prædas, et vivere rapto.
Vobis picta croco et fulgenti murice vestis :
615 Defidiæ cordi; juvat indulgere choreis:

alta

Et tunicæ manicas, et habent redimicula mitræ. O vere Phrygiæ, neque enim Phryges! ite per Dindyma; ubi affuetis biforem dat tibia cantum. Tympana vos buxufque vocat Berecynthia matris 620 Idææ. finite arma viris, et cedite ferro.

Talia jactantem dictis, ac dira canentem Non tulit Afcanius; nervoque obverfus equino Contendit telum, diverfaque brachia ducens, Conftitit ante Jovem, fupplex per vota precatus: 625 Juppiter omnipotens audacibus annue cœptis. Ipfe tibi ad tua templa feram folennia dona; Et ftatuam ante aras aurata fronte juvencum Candentem, pariterque caput cum matre ferentem; Jam cornu petat, et pedibus qui spargat arenam. 630 Audiit, et cœli genitor de parte serena

Intonuit lævum. fonat una fatifer arcus,
Et fugit horrendum ftridens elapfa fagitta,
Perque caput Remuli venit, et cava tempora ferro
Trajicit. I, verbis virtutem illude fuperbis.
635 Bis capti Phryges hæc Rutulis refponfa remittunt.
Hæc tantum Afcanius. Teucri clamore fequuntur,
Lætitiaque fremunt, animofque ad fidera tollunt.

Aetheria tum forte plaga crinitus Apollo
Defuper Aufonias acies urbemque videbat;
640 Nube fedens, atque his victorem affatur Iulum:

Macte

Macte nova virtute, puer: fic itur ad aftra; Dis genite, et geniture Deos. jure omnia bella Gente fub Affaraci fato ventura refident: Nec te Troja capit. fimul hæc effatus, ab alto 645 Aethere fe mittit, fpirantes dimovet auras, Afcaniumque petit. formam tum vertitur oris Antiquum in Buten. hic Dardanio Anchifæ Armiger ante fuit, fidufque ad limina custos. Tum comitem Afcanio pater addidit. ibat Apollo 650 Omnia longævo fimilis, vocemque coloremque, Et crines albos, et fæva fonoribus arma: Atque his ardentem dictis affatur Iulum': Sit fatis, Aeneide, telis impune Numanum Oppetiisse tuis: primam hanc tibi magnus Apollo 655 Concedit laudem, et paribus non invidet armis. Cætera parce, puer, bello. fic orfus Apollo, Mortales medio afpectus fermone reliquit, Et procul in tenuem ex oculis evanuit auram. Agnovere Deum proceres divinaque tela 660 Dardanidæ, pharetramque fuga sensere sonantem. Ergo avidum pugnæ, dictis ac numine Phœbi, Afcanium prohibent: ipfi in certamina rurfus Succedunt, animafque in aperta pericula mittunt. It clamor totis per propugnacula muris: 665 Intendunt acres arcus, amentaque torquent. Sternitur omne folum telis. tum fcuta, cavæque Dant sonitum flictu galeæ. pugna aspera furgit. Quantus ab occafu veniens pluvialibus Hœdis Verberat imber humum: quam multa grandine nimbi 670 In vada præcipitant, quum Juppiter horridus Auftris Torquet aquofam hiemem, et cœlo cava nubila rumpit.

Pandarus,