OSTQUAM res Afiæ, Priamique evertere gentem
Pinneriam vifum Superis, ceciditque fuperbum
Ilium, et omnis humo fumat Neptunia Troja;
Diverfa exfilia, et defertas quærere terras
5 Auguriis agimur Divum: claffemque fub ipsa
Antandro, et Phrygiæ molimur montibus Idæ;
Incerti quo fata ferant, ubi sistere detur,
Contrahimufque viros. vix prima inceperat æstas ;
Et pater Anchises dare fatis vela jubebat.
10 Litora tum patriæ lacrymans portufque relinquo,
Et campos ubi Troja fuit. feror exful in altum,
Cum fociis, natoque, Penatibus, et Magnis Dis.
Terra procul vaftis colitur Mavortia campis, Thraces arant, acri quondam regnata Lycurgo; 15 Hospitium antiquum Trojæ, fociique Penates, Dum fortuna fuit. feror huc, et litore curvo Moenia prima loco, fatis ingreffus iniquis; Aeneadafque meo nomen de nomine fingo. Sacra Dionææ matri, Divifque ferebam
20 Aufpicibus cœptorum operum: fuperoque nitentem Cœlicolum regi mactabam in litore taurum.
Forte fuit juxta tumulus, quo cornea fummo
Virgulta, et denfis hastilibus horrida myrtus.
Acceffi, viridemque ab humo convellere filvam
25 Conatus, ramis tegerem ut frondentibus aras;
Horrendum, et dictu video mirabile monftrum.
Nam, quæ prima folo ruptis radicibus arbos
Vellitur, huic atro liquuntur fanguine guttæ,
Et terram tabo maculant. mihi frigidus horror
30 Membra quatit, gelidusque coit formidine fanguis.
Rurfus et alterius lentum convellere vimen
Infequor, et caufas penitus tentare latentes :
Alter et alterius fequitur de cortice fanguis.
Multa movens animo, Nymphas venerabar agrestes, 35 Gradivumque patrem, Geticis qui præfidet arvis ; Rite fecundarent vifus, omenque levarent.
Tertia fed poftquam majore hastilia nisu
Aggredior, genibufque adverfæ obluctor arenæ ; (Eloquar, an fileam?) gemitus lacrymabilis imo 40 Auditur tumulo, et vox reddita fertur ad aures: Quid miferum, Aenea, laceras? jam parce sepultó, Parce pias fcelerare manus. non me tibi Troja Externum tulit: aut cruor hic de ftipite manat. Heu fuge crudeles terras, fuge litus avarum. 45 Nam Polydorus ego. hic confixum ferrea texit Telorum feges, et jaculis increvit acutis.
Tum vero ancipiti mentem formidine pressus Obftupui; fteteruntque comæ, et vox faucibus hæfit. Hunc Polydorum auri quondam cum pondere magno 50 Infelix Priamus furtim mandarat alendum
Threicio regi: quum jam diffideret armis
Dardaniæ, cingique urbem obfidione videret.
Ille, ut opes fractæ Teucrum, et fortuna receffit,
Res Agamemnonias, victriciaque arma fecutus, 55 Fas omne abrumpit, Polydorum obtruncat, et auro Vi potitur. Quid non mortalia pectora cogis Auri facra fames? poftquam pavor ofsa reliquit, Delectos populi ad proceres, primumque Parentem Monftra Deum refero; et, quæ fit fententia, pofco. 60 Omnibus idem animus fcelerata excedere terra, Linquere pollutum hofpitium, et dare claffibus Auftros. Ergo inftauramus Polydoro funus, et ingens Aggeritur tumulo tellus: ftant Manibus aræ, Cæruleis mostæ vittis, atraque cupreffo; 65 Et circum Iliades crinem de more folutæ. Inferimus tepido fpumantia cymbia lacte, Sanguinis et facri pateras: animamque fepulcro Condimus, et magna fupremum voce ciemus.
Inde, ubi prima fides pelago, placataque venti
70 Dant maria, et lenis crepitans vocat Auster in altum;
Deducunt focii naves, et litora complent.
Provehimur portu; terræque urbefque recedunt.
Sacra mari colitur medio gratiffima tellus
Nereidum matri, et Neptuno Aegæo:
75 Quam pius Arcitenens, oras et litora circum
Errantem, Mycone celfa Gyaroque revinxit;
Immotamque coli dedit, et contemnere ventos.
Huc feror: hæc feffos tuto placidissima portu
Accipit. egreffi veneramur Apollinis urbem.
80 Rex Anius, rex idem hominum, Phœbique facerdos,
Vittis et facra redimitus tempora lauro,
Occurrit: veterem Anchisen agnofcit amicum.
Jungimus hofpitio dextras, et tecta fubimus.
Templa Dei faxo venerabar structa vetufto:
85 Da propriam, Thymbræe, domum: da monia feffis,
Et genus, et manfuram urbem: ferva altera Trojæ
Pergama, relliquias Danaum, atque immitis Achillei.
Quem fequimur? quove ire jubes? ubi ponere fedes?
Da, Pater, augurium; atque animis illabere noftris
90 Vix ea fatus eram; tremere omnia visa repente,
Liminaque, laurufque Dei, totufque moveri
Mons circum, et mugire adytis cortina reclufis.
Submiffi petimus terram, et vox fertur ad aures:
Dardanidæ duri, quæ vos a ftirpe parentum
95 Prima tulit tellus, eadem vos ubere læto
Accipiet reduces: antiquam exquirite matrem.
Hic domus Aeneæ cunctis dominabitur oris,
Et nati natorum, et qui nafcentur ab illis.
Hæc Phœbus: mistoque ingens exorta tumultu
100 Lætitia: et cuncti, quæ fint ea monia, quærunt,
Quo Phoebus vocet errantes, jubeatque reverti.
Tum Genitor veterum volvens monumenta virorum,
Audite, O proceres, ait, et fpes difcite veftras.
Creta Jovis magni medio jacet infula ponto;
105 Mons Idæus ubi, et gentis cunabula nostræ.
Centum urbes habitant magnas, uberrima regna:
Maximus unde pater, fi rite audita recordor,
Teucrus Rhoteas primum eft advectus ad oras,
Optavitque locum regno. nondum Ilium, et arces
110 Pergameæ fteterant: habitabant vallibus imis.
Hinc mater cultrix Cybele, Corybantiaque æra,
Idæumque nemus: hinc fida filentia facris,
Et juncti currum dominæ fubiere leones.
Ergo agite, et, Divum ducunt qua jussa, sequamur:
115 Placemus ventos, et Gnofia regna petamus.
Nec longo diftant curfu: modo Juppiter adfit,
Tertia lux claffem Cretæis fiftet in oris.
Sic fatus, meritos aris mactavit honores,
Taurum Neptuno, taurum tibi, pulcher Apollo;
120 Nigram Hiemi pecudem, Zephyris felicibus albam.
Fama volat, pulfum regnis ceffiffe paternis
Idomenea ducem, defertaque litora Cretæ ;
Hofte vacare domos, fedefque aftare relictas.
Linquimus Ortygiæ portus, pelagoque volamus :
125 Bacchatamque jugis Naxon, viridemque Donyfam,
Olearon, niveamque Paron, sparsasque per æquor
Cycladas, et crebris legimus freta confita terris.
Nauticus exoritur vario certamine clamor :
Hortantur focii, Cretam, proavosque petamus.
130 Profequitur furgens a puppi ventus euntes;
Et tandem antiquis Curetum allabimur oris.
Ergo avidus muros optatæ molior urbis ;
Pergameamque voco: et lætam cognomine gentem
Hortor amare focos, arcemque attollere tectis.
135 Jamque fere ficco fubductæ litore puppes:
Connubiis, arvifque novis operata juventus :
Jura domofque dabam: fubito quum tabida membris,
Corrupto cœli tractu, miserandaque venit
Arboribufque fatifque lues, et lethifer annus.
140 Linquebant dulces animas, aut ægra trahebant
Corpora: tum fteriles exurere Sirius agros,
Arebant herbæ, et victum feges ægra negabat.
Rurfus ad oraclum Ortygiæ, Phœbumque, remenso
Hortatur pater ire mari, veniamque precari:
145 Quem feffis finem rebus ferat: unde laborum
Tentare auxilium jubeat: quo vertere curfus.
|