10 MEN. Incipe, Mopse, prior: si quos aut Phyllidis ignes, Mor. Immo hæc, in viridi nuper quæ cortice fagi MOP. Sed tu desine plura, puer; successimus antro. 25 Frigida, Daphni, boves ad flumina; nulla neque amnem eamque adeo ille elevet, ut ex audacia potius, quam artis confidentia, certare eum cum melioribus significet: Hoc eum audere, ut se mihi æquiparet, mecum certet, nihil mirum, cum idem ille satis temerarius sit, ut vel cum diis congrediatur. Firmes hoc ex v. 15, tu deinde jubeto certet Amyntas. Apud Theocritum dictum est sine obtrectatione et invidia, iv, 8, pavтí νιν Ἡρακλῆϊ βίην καὶ κάρτος ἐρίσδεν. 10, 11. E Theocr. i, 19 sq. Nil nisi nota aliqua pastoritiorum carminum argumenta h. 1. memorari et vulgaria pastorum nomina recitari puta. Male hic aut Phyllis a Demophoonte amata, aut Codrus, Athenarum rex, nominaretur. De Codro pastore infra quoque vii, 22, 26. Jurgia Codri, carmen respiciunt, quo is cum alio pastore cantu contenderat. Ita Ecl. iii inscribi posset, Jurgia Damatæ et Menalcæ. 14, 15. Alterna notavi, per alterna, alternatim canens versiculum, et eundem mox incidens in corticem. Etsi non levis opera esse debuit, totum hoc, quod sequitur a v. 20, carmen incidere cortici. Tu jubeto. Hæc cum irrisione arrogantis Amyntæ. 17. Saliunca, herba ignota, forte nardus Celtica: vid. Martin. Julio Sabino genus virgulti asperi est. 20 sqq. Luctus super Daphnidis antiqui istius pastoris Siculi morte, quem poeta nunc carminis argumentum facit, satis declarat lusum ingenii, non verum affectum et sensum ex funere vero. Itaque luctus declaratur phantasmatibus antiquorum poetarum: sentire eum et armenta et feras, 25-29, et ipsos agros ac pratra, 35-39. Mater ejus fuit Nympha, a Mercurio oppressa. Crudeli funere, simpliciter, acerba morte. 23. Astra vocat crudelia: h. invocat, inclamat, deos et astra incusat. Jejunum est quod vulgo aiunt: dicit astra esse crudelia. 24, 25. Non pastores præ luctu armenta ad pascendum, et post pastum ad flumina egerunt. Adeoque ea fuere impasta per eos dies. 26. Graminis herbam puta hic, et Ovid. Met. x, 87, Liv. i, 24, dictam esse, ut cytisi, loti, herbam, nempe cum de virenti germine fruticis cujuscunque agitur; nisi noto poetarum more pro herba graminea dictum malis, cum gramen ipsum inter herbas vulgatissimum sit: Plin. xxiv, 19. 27, 28. Montesque feri silvæque loquuntur. Montibus et silvis vocem dari, satis notum est; et si ingemuisse montes silvasque dixisset, aut quæri, aut loqui, eodem cum isto sensu, nihil offenderet: solet enim rebus inanimatis sensus adeoque et vox tribui sic inf. 62, Ipsi latitia Daphnis et Armenias curru subjungere tigres 30 Instituit; Daphnis thiasos inducere Bacchi, Et foliis lentas intexere mollibus hastas. Vitis ut arboribus decori est, ut vitibus uvæ, Ut gregibus tauri, segetes ut pinguibus arvis; Tu decus omne tuis. Postquam te fata tulerunt, 35 Ipsa Pales agros, atque ipse reliquit Apollo. Grandia sæpe quibus mandavimus hordea sulcis, Infelix lolium et steriles nascuntur avenæ. Pro molli viola, pro purpureo narcisso, Carduus et spinis surgit paliurus acutis. 40 Spargite humum foliis, inducite fontibus umbras, voces ad sidera jactant Intonsi montes. Sed hic est, montes et silvæ memorant, parrant, leones ingemuisse. Nam pro resonure accipi loqui non potest, cum præteriti temporis rem rò ingemuisse indicet. Itaque dicendus est poeta paullo durius expressisse idem illud quod ante dixerat, coruli testes ei flumina Nymphis: si sunt testes, si meminerunt, nunc etiam narrant audita. Leones Afros pastorem in Sicilia extinctum deflere vix poeta credi voluit; sed est epitheton ornans; ut mox Armemiæ tigres, et supra Cydonia mala, Sithonia nix; et, quod multo magis mireris, Ecl. x, 29, libet Partho torquere Cydonia cornu Spicula. Sunt tamen leones sequentibus tigribus adjungendi, ut et ipsi a Bacchi leonum domitoris fabulis petiti et hic memorati sint. 29. Hæc et sqq., paullo abruptius posita, simpliciter eo interpretanda sunt, ut, ad augendas ejus laudes et amplificandam dignitatem, Daphnidem suum unum ex Bacchi commilitonibus et sociis fuisse fingat, qui sacra Bacchi instituerit inter pastores, atque adeo cærimonias inter Liberalibus sollennes exhibuerit, inter quas Bacchi res gestæ inprimisque ad Indos expeditio repræsentari solebat. Quam convenienter hæc de Daphnide pastore narrentur, non dicam. Bacchum autem curru tigribus juncto vehi, innumeris monumentis constat. 30. Thiasos inducere Bacchi accipio pro simplici ducere choros bacchantium, quales sæpe in anaglyphis et gemmis. 32-34. E Theocr. vii, 79. Ornavit hunc luctum Moschus Idyll. iii, 66. Fata tulerunt, abstulerunt. Hom. Iliad. ß, 302, οὓς μὴ κῆρες ἔβαν θανάτοιο φέρουσαι. 35. Pales et Apollo Nomius agros reliquerunt, deliciis suis, Daphnide inquam, sibi ereptis et ablatis, ut solitudinem agro rum fugerent. Summo cum affectu hæc, ad jacturæ magnitudinem dolerisque gravitatem, dicta sunt. Cum ea tamen morte eorumdemque deorum discessu, agros summa sterilitas occupare debuit; itaque versuum sequentium sententia inde exoritur. 36, 37. In iis sulcis quibus hordea, quod hic omnino pro quovis frumenti genere dictum, serebamus, infelix lolium (infœcundum, ut contra felix seges) et avena, vani culmi vitiosi frumenti, nascuntur. 38, 39. Vid. Theocr. i, 132 sq. purpureus narcissus, a purpureo calyce. Paliurus fruticis spinei et rubi seu rhamni genus. 40. Spargite humum foliis, si proprie accipias, hoc non nisi de florum ac frondium sparsione per humum exponi potest. Hor. Od. iii, 18,14, Spargit agrestes tibi ( Faune) silva frondes. Fieri hoc putandum est in honorem Daphnidis. Inducive fontibus umbras, multo magis vagum et indefimitum est; sive sic accipias, ut arbores ponantur circa fontes, sive ut rami frondentes. An vero hoc circa omnes fontes fieri debet, et quorsum? Aiunt ritum funebrem esse; sed quis eum usque memoravit? Circa tumulum arbores seri mos fuit (v. c. Iliad., 419), non vero circa fontes. Si porro de arboribus ponendis ac serendis accipias, accommodatum erit, ut priore quoque loco spargere humum foliis de satione florum accipiamus. Firmat hanc rationem locus Ecloga ix, 19, quis humum florentibus herbis Spargeret, aut viridi fontes induceret umbra? Neutrum tamen inter honores mortuis habitos memorari usquam vidi; quanquam ad fontes et in viretis olim sepulchra facta esse, et frondes ferre inter honores et munera mortuorum habitum esse, non ignoro. Nihil quod ad rem faciat, afferunt inter Pastores: mandat fieri sibi talia Daphnis. Et tumulum facite, et tumulo superaddite carmen: 45 MEN. Tale tuum carmen nobis, divine poeta, 50 Nos tamen hæc quocumque modo tibi nostra vicissim 55 Jam pridem Stimicon laudavit carmina nobis. Intonsi montes; ipsæ jam carmina rupes, pretes; neque locus Horatii Carm. iii, 13, 2, O fons Bandusia-Dulci digne mero, non sine floribus, recte huc refertur. Videtur mihi res sic expedienda, ut tumulum juxta fontem factum intelligamus. Sic in honorem defuncti pastoris, noto more, humus floribus et frondibus spargitur, ac circa tumulum arbores seruntur. Incusandus tamen vel sic poeta, quod ad sensum animi et oculi non satis diserte rem exposuit. 43. Hinc usque ad sidera notus, epicum est, nec in pastoritio carmine satis placere potest. 45-47. Vid. Theocr. i, 1 et 7 etc. viii, 78-83. Compara Popium Pastor, iv, 1-4. Aqua rivo poetis perpetuum: vid. Ecl. viii, 87. tua argumenti tractatio per laudes aliorum jam mihi nota est. 56 sqq. Jam Daphnis deus factus celebratur, atque adeo ei, tanquam novo numini agresti, ea omnia tribuuntur, quæ sive deorum olim in terris præsentiæ tribuebantur, sive deorum honoribus institui solebant; summa scilicet lætitia etiam ferarum et rerum inanimatarum, 58-64. Inde sacrum annuum ei instituendum narrat, 65-80. Candidus, splendens, micans, ut sidus. Locus dulcissimus. 58. Alacris ratio poetica cum voluptas jungi docet. 60, 61. Non scilicet illa silvarum et agrorum lætitia esse poterat sine securitate; quam per otia declarat. Et omnium adeo rerum naturæ ea lætitia communis esse ponitur. Ductum autem e Theocr. xxiv, 84, 85, videtur, ubi, Hercule inter deos recepto, lupus non amplius insidiatur hinnulo. 63. Intonsi montes sunt silvosi, incædui, ut Serv. Paullo aliter tonsa valles, Geo. iv, 277, sunt quas pecudes tondent, depascunt; tonsa humus Ovid. Rem. 192, Ipsa sonant arbusta, Deus, deus ille, Menalca! Hæc tibi semper erunt, et quum sollemnia vota desecto gramine vel fæno. Non uno itaque modo hoc dicitur. 64. O Menalca, ipsa arbusta resonant, Deus, deus ille ! 65. Nunc sacrum ei annuum decernit. Primo eum invocat. Felix est propitius, ut Æn. i, 330. Mox sacrum ejus cum alio sacro Phœbi conjungit; quod observatu dignum est: heroe igitur cum deo, forte tanquam cantus præside. Porro novum hoc quod non utrique una ara fit, ut ovußwuoi sint; sed quod utrique sua ara, et quidem utrique duæ ara, adeoque quatuor ponuntur. 66. Duas altaria Phabo, duas aras Phobo, quæ sint altaria; ut, quod discrimen inter utrumque faciunt grammatici, poeta sequatur, Phœboque adeo, tanquam ex superis diis, altare, Daphnidi, heroi, aram dedicet. Non tamen placet in poeta ista grammatici subtilitas. Observandum autem, Daphnidi ut heroi sacrum fieri lacte, oleo, vino, adeoque λοιβῇ, σπονδῇ non victima cæsa. Idem Nymphis et Pani fit apud Theocr. v, 53, 54, et 58, 59, unde hæc expressa sunt. 67. Novo lacte, ut Ecl. ii, 22. Lac mihi non æstate novum, non frigore desit. 69 sqq. Ex multo suaviore loco Theocr. vii, 63 sqq. adumbrata. Ambiguitas est in sqq. sintne omnia revocanda ad festos dies in Daphnidis honorem habendos, an ad honorem et memoriam ejus recolendam in quibusvis sollennibus, ut ei tanquam heroi seu deo libatio fiat; etsi nonnulla interponuntur, quæ sacrum in ejus honorem instituendum arguant. Videtur itaque sic statuendum esse, ut v. 69 sqq. de cæteris sollennibus ac festis diebus memoret, quibus inter epulas festas Daphnidi quoque libatio fiat; hoc est v. 71 fundam. 70. Ante focum, si frigus erit: quod sane et ipsum oblectationem facit; unde poetæ et hoc memorant: cf. ad Tibull. ii, 1, 29. 71-73. Vina Ariusia ex promontorio et tractu Ariusio in insula Chio. Etiam horum mentio a pastore facta reprehensione digna visa Klotzio Opusc. p. 287; defendi tamen potest, cum inter Chium et Siciliam commercia satis multa fuerint, cumque in carmine majoris spiritus versetur poeta. Novum nectar, fuit scilicet vinum dulce. Calathus h. 1. vasis et calicis genus. Saltantes Satyros imitabitur : simpliciter pro saltabit, scil. Satyrorum more, incondite; ut Geo. i, 350. 74, 75. Ea quæ antea omnibus diebus festis se facturum esse dixerat, nunc ad duo sollennia insigniora revocat; alterum Nympharum, alterum lustrationis agrorum. Lustratio agrorum, sive Ambarvalia, moribus quidem Romanis fiebant sub casum hiemis, jam vere sereno: vid. Geo. i, 340. Fatendum igitur est, ad Siculos hæc potius ritus accommodata haberi debere: itaque cogitandum simpliciter de festo Nympharum, et altero festo agrorum lustrandorum. 76-78. Fastiditum nunc hoc, quod delectare debuit novum dictum in poeta, h. 1., Æn. i, 607 sq., et Ecl. i, 60 sqq., ut temporis duratio per ejusmodi inductiones declaretur. Dum rore cicada: antiqua opinio. Ut Baccho Cererique, tibi sic vota quotannis 80 Agricolæ facient; damnabis tu quoque votis. MOP. Quæ tibi, quæ tali reddam pro carmine dona! Nec percussa juvant fluctu tam littora, nec quæ 85 MEN. Hac te nos fragili donabimus ante cicuta: 79, 80. Referetur ergo Daphnis in deorum agrestium numerum. Damnabis tu quoque votis, h. eo, quod homines earum rerum, quas a te precati erant, compotes facis, obligabis eos ad vota, quæ ea quasi sub conditione fecerant, solvenda. Res sæpe obvia: sic voti reus Æn. v, 237. Formula sollennis: damnatus voti, sed et voto. Spectat autem hoc ad numen declarandum, ut non modo sacra, verum ut etiam preces et vota, ad eum qui inter deos relatus est fiant, utque vota, re impetrata, ei persolvantur. Simili modo numen declaratur per jusjurandum: Hor. Epist. ii, 1, 16. Jurandasque tuum per numen ponimus aras. 82. Veniens Auster est oriens, flare incipiens. 85. Ante, quam tu me dono ornes: versus 81 respicitur. 86, 87. Commendat fistulam, ut magistram carminum ii et iii, quorum exordia hic posita. Unde haud temere suspicio nata, voluisse Maronem sub Menalcæ persona agnosci. Cf. Ecl. ix, 10. 88. Cf. Theocr. vii, 43, 44. ECLOGA VI. SILENUS. ARGUMENTUM. Exordio præmisso poeta se, parum feliciter tentato carmine epico, redire ait ad carmen bucolicum; Vari tamen laudibus celebrandis et hoc haud impar fore, 1—12. Inde narrat, duos Satyros cum Nympha Ægle Silenum jacentem aggressos adegisse, ut sibi carmen caneret-30. Exponit inde summatim poeta, 31-63, carminis argumentum, quod mythicum est: attigerat Silenus fabulas primo e cosmogonia, 31-40; inde alias, promiscue memoratas, inter quas copiosius exponit Pasiphaes infaustum amorem tauri, 45-60. Repente inde ad Gallum carmen deducitur, et ad ejus laudem poeticam et carmina inchoata, 64-73. Tum iterum ad fabulas redit,-84. Vespere ingruente facit Silenus finem canendi, 85, 86. Felix in hujus ecloga argumento et ejus tractatione fuit poeta. Jucundissimis enim, dulcissimis, ac pulcherrimis rerum imaginibus omnis hæc narratio distincta est, qua Silenus ex antiquissimorum poetarum ac philosophorum rationibus originem rerum canit, atque inde per fabulas ornatum poeticum maxime admittentes vagatur. |