Dixerat. Ille Jovis monitis inmota tenebat Lumina, et obnixus curam sub corde premebat. Tandem pauca refert: Ego te, quæ plurima fando Enumerare vales, numquam, Regina, negabo Promeritam; nec me meminisse pigebit Elissæ ; Dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artus. Pro re pauca loquar. Neque ego hanc abscondere furto Speravi, ne finge, fugam; nec conjugis umquam Prætendi tædas, aut hæc in fœdera veni. Me si fata meis paterentur ducere vitam Auspiciis, et sponte mea conponere curas: Urbem Trojanam primum dulcisque meorum Reliquias colerem; Priami tecta alta manerent; Et recidiva manu posuissem Pergama victis. Sed nunc Italiam magnam Gryneus Apollo, Italiam Lyciæ jussere capessere sortes. Hic amor, hæc patria est. Si te Carthaginis arces Phoenissam, Libycæque adspectus detinet urbis : Quæ tandem, Ausonia Teucros considere terra, Invidia est? Et nos fas extera quærere regna. Me patris Anchisæ, quoties humentibus umbris Nox operit terras, quoties astra ignea surgunt, Admonet in somnis et turbida terret imago. Me puer Ascanius, capitisque injuria cari, Quem regno Hesperia fraudo et fatalibus arvis. Nunc etiam Interpres divom, Jove missus ab ipso, (Testor utrumque caput) celeris mandata per auras Detulit. Ipse deum manifesto in lumine vidi Intrantem muros, vocemque his auribus hausi.
Desine meque tuis incendere teque querelis;
Italiam non sponte sequor.
Talia dicentem jamdudum aversa tuetur,
Huc illuc volvens oculos, totumque pererrat
Luminibus tacitis, et sic adcensa profatur :
Nec tibi diva parens, generis nec Dardanus auctor,
Perfide;
sed duris genuit te cautibus horrens
Caucasus, Hyrcanæque admorunt ubera tigres.
Nam quid dissimulo? aut quæ me ad majora reservo ?
Num fletu ingemuit nostro ? num lumina flexit?
Num lacrimas victus dedit, aut miseratus amantem est ?
Quæ quibus anteferam? Jam, jam, nec maxuma Juno,
Nec Saturnius hæc oculis pater adspicit æquis.
Nusquam tuta fides. Ejectum litore, egentem
Excepi, et regni demens in parte locavi;
Amissam classem, socios, a morte reduxi.
Heu Furiis incensa feror! Nunc augur Apollo,
Nunc Lycia sortes, nunc et Jove missus ab ipso
Interpres divom fert horrida jussa per auras.
Scilicet is Superis labor est: ea cura quietos
Sollicitat. Neque te teneo, neque dicta refello.
I, sequere Italiam ventis ; pete regna per undas.
Spero equidem mediis, si quid pia numina possunt,
Supplicia hausurum scopulis, et nomine Dido
Sæpe vocaturum. Sequar atris ignibus absens ;
Et, quum frigida mors anima seduxerit artus,
Omnibus Umbra locis adero. Dabis, inprobe, pœnas.
Audiam; et hæc Manis veniet mihi fama sub imos.
His medium dictis sermonem abrumpit, et auras
Ægra fugit, seque ex oculis avertit et aufert;
Linquens multa metu cunctantem, et multa parantem
Dicere. Suscipiunt famulæ, conlapsaque membra
Marmoreo referunt thalamo, stratisque reponunt.
At pius Æneas, quamquam lenire dolentem
Solando cupit, et dictis avertere curas
Multa gemens, magnoque animum labefactus amore;
Jussa tamen divom exsequitur, classemque revisit.
Tum vero Teucri incumbunt, et litore celsas
Deducunt toto navis. Natat uncta carina;
Frondentisque ferunt remos et robora silvis
Infabricata, fugæ studio.
Migrantis cernas, totaque ex urbe ruentis,
Ac, veluti ingentem formicæ farris acervum
Quum populant, hiemis memores, tectoque reponunt :
It nigrum campis agmen, prædamque per herbas
Convectant calle angusto; pars grandia trudunt
Obnixæ frumenta humeris: pars agmina cogunt,
Castigantque moras; opere omnis semita fervet.
Quis tibi tunc, Dido, cernenti talia sensus !
Quosve dabas gemitus, quum litora fervere late
Prospiceres arce ex summa, totumque videres
Misceri ante oculos tantis clamoribus æquor!
Inprobe amor, quid non mortalia pectora cogis !
Ire iterum in lacrimas, iterum tentare precando
Cogitur; et supplex animos submittere amori :
Ne quid inexpertum frustra moritura relinquat.
Anna, vides toto properari litore; circum
Undique convenere; vocat jam carbasus auras;
Puppibus et læti nautæ inposuere coronas.
Hunc ego si potui tantum sperare dolorem,
Et perferre, soror, potero. Miseræ hoc tamen unum
Exsequere, Anna, mihi; solam nam perfidus ille
Te colere, arcanos etiam tibi credere sensus ;
Sola viri mollis aditus, et tempora noras.
I, soror, atque hostem supplex adfare superbum:
Non ego cum Danais Trojanam exscindere gentem
Aulide juravi, classemve ad Pergama misi ;
Nec patris Anchisa cinerem Manisve revelli:
Cur mea dicta negat duras demittere in auris ?
Quo ruit? extremum hoc miseræ det munus amanti :
Exspectet facilemque fugam, ventosque ferentis.
Non jam conjugium antiquum, quod prodidit, oro ;
Nec pulcro ut Latio careat, regnumque relinquat :
Tempus inane peto, requiem spatiumque furori ;
Dum mea me victam doceat fortuna dolere.
Extremam hanc oro veniam (miserere sororis) :
Quam mihi quum dederis, cumulatam morte remittam.
Talibus orabat, talisque miserrima fletus
Fertque refertque soror. Sed nullis ille movetur
Fletibus, aut voces ullas tractabilis audit;
Fata obstant, placidasque viri deus obstruit auris.
Ac velut, annoso validam quum robore quercum
Alpini Boreæ nunc hinc nunc flatibus illinc
Eruere inter se certant: it stridor; et alte
Consternunt terram concusso stipite frondes;
Ipsa hæret scopulis; et, quantum vertice ad auras
Ætherias, tantum radice in Tartara tendit:
Haud secus adsiduis hinc atque hinc vocibus heros Tunditur, et magno persentit pectore curas. Mens inmota manet; lacrimæ volvuntur inanes. Tum vero infelix fatis exterrita Dido Mortem orat; tædet cœli convexa tueri. Quo magis inceptum peragat, lucemque relinquat, Vidit, turicremis quum dona iuponeret aris, (Horrendum dictu) latices nigrescere sacros, Fusaque in obscenum se vertere vina cruorem. Hoc visum nulli, non ipsi effata sorori. Præterea fuit in tectis de marmore templum Conjugis antiqui, miro quod honore colebat, Velleribus niveis et festa fronde revinctum : Hinc exaudiri voces et verba vocantis Visa viri, nox quum terras obscura teneret ; Solaque culminibus ferali carmine bubo Sæpe queri, et longas in fletum ducere voces. Multaque præterea vatum prædicta piorum Terribili monitu horrificant. Agit ipse furentem In somnis ferus Æneas; semperque relinqui Sola sibi, semper longam incomitata videtur Ire viam, et Tyrios deserta quærere terra. Eumenidum veluti demens videt agmina Pentheus, Et solem geminum, et duplicis se ostendere Thebas; Aut Agamemnonius scenis agitatus Orestes : Armatam facibus matrem et serpentibus atris Quum fugit, ultricesque sedent in limine Diræ. Ergo, ubi concepit Furias evicta dolore, Decrevitque mori, tempus secum ipsa modumque
|