Undique collecti invadunt, acerrimus Āiāx, 415 Et gemini Atrīdae, Dolopumque exercitus omnis: Adversi ruptō ceu quondam turbine venti Confligunt, Zephyrusque Notusque et laetus Eõis Eurus equis; stridunt silvae, saevitque tridenti Spūmeus atque īmō Nēreus ciet aequora fundō. 420 Illi etiam, si quōs obscūrā nocte per umbram Fūdimus insidiis tōtaque agitavimus urbe, Apparent; prīmi clipeōs mentitaque tēla Adgnoscunt, atque ōra sono discordia signant. Ilicet obruimur numerō; primusque Coroebus 425 Penelei dextrā dīvae armipotentis ad āram

Procumbit; cadit et Rīpheus, iūstissimus ūnus Qui fuit in Teucris et servantissimus acqui (Dis aliter visum); pereunt Hypanisque Dymasque Confixi ā sociis; nec tē tua plūrima, Panthū, 430 Labentem pietas nec Apollinis infula texit. Iliaci cineres et flamma extrēma meōrum, Testor, in occāsū vestrō nec tēla nec ullās Vītāvisse vices Danaum, et, si fata fuissent, Ut caderem, meruisse manu. Divellimur inde: 435 Iphitus et Pelias mecum, quorum Iphitus aevō Iam gravior, Pelias et vulnere tardus Ulixi; Prōtinus ad sēdēs Priamī clāmōre vocātī.

Hic vērō ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent, nulli tōtā morerentur in urbe ; 440 Sic Martem indomitum, Danaōsque ad tecta ruentēs Cernimus, obsessumque acta testudine līmen. Haerent pārietibus scãlae, postesque sub ipsos Nituntur gradibus, clipeōsque ad tēla sinistris Protecti obiciunt, prensant fastigia dextris.

445 Dardanidae contrā turrës ac tēcta domōrum

Culmina convellunt-his sẽ, quando ultima cernunt,

Extrēmā iam in morte parant dēfendere tēlis —
Aurātāsque trabes, veterum decora alta parentum,
Dēvolvunt; alii strictīs mūcrōnibus īmās
450 Obsēdēre forēs; has servant agmine densō.
Instaurāti animi, rēgis succurrere tectis,
Auxilioque levare virōs, vimque addere victis.

Limen erat caecaeque fores et pervius ūsus
Tēctōrum inter sē Priamī, postésque relicti
455 A tergō, infelix qua se, dum regna manebant,
Saepius Andromache ferre incomitata solebat
Ad soceros, et avō puerum Astyanacta trahebat.
Evado ad summi fastigia culminis, unde
Tēla manu miseri iactabant inrita Teucri.

460 Turrim in praecipiti stantem summisque sub astra
Eductam tectis, unde omnis Trōia vidērī

Et Danaum solitae nāvēs et Achaia castra,
Aggressi ferrō circum, quã summa labantēs
Iūnctūrās tabulāta dabant, convellimus altis

465 Sedibus, impulimusque; ea lapsa repente ruinam
Cum sonitu trahit et Danaum super agmina lātē
Incidit. Ast alii subeunt, nec saxa, nec ullum
Tēlōrum interea cessat genus.

Vestibulum ante ipsum prīmōque in limine Pyrrhus

470 Exsultat, tēlis et lūce coruscus aēnā:

Qualis ubi in lucem coluber mala grāmina pāstus,
Frigida sub terra tumidum quem brūma tegēbat,
Nunc, positīs novus exuviis nitidusque iuventā,
Lubrica convolvit sublato pectore terga

475 Arduus ad sõlem, et linguis micat ōre trisulcis.
Una ingens Periphās et equōrum agitātor Achillis,
Armiger Automedōn, ūnā omnis Scỹria pūbēs
Succedunt tectō, et flammās ad culmina iactant.
Ipse inter primōs correptā dūra bipenni

480 Limina perrumpit, postesque à cardine vellit
Aerātōs; iamque excisă trabe firma cavāvit
Rōbora, et ingentem lātō dedit ōre fenestram.
Apparet domus intus, et atria longa patëscunt;
Apparent Priami et veterum penetralia rēgum,
485 Armātōsque vident stantes in līmine prīmō.

At domus interior gemitu miseroque tumultū
Miscetur, penitusque cavae plangōribus aedēs
Fēmineis ululant; ferit aurea sidera clamor.
Tum pavidae tectis mātrēs ingentibus errant,
490 Amplexaeque tenent postēs atque ōscula figunt.
Instat vi patria Pyrrhus; nec claustra, neque ipsi
Cūstōdēs sufferre valent; labat āriete crebrō
Iānua, et ēmōti procumbunt cardine postes.
Fit via vi: rumpunt aditūs, primosque trucidant
495 Immissi Danai, et lātē loca milite complent.
Nōn sic, aggeribus ruptis cum spūmeus amnis
Exiit oppositasque ēvicit gurgite mōlēs,

Fertur in arva furēns cumulō, campōsque per omnes
Cum stabulis armenta trahit. Vidi ipse furentem
500 Caede Neoptolemum geminōsque in līmine Atrīdās;
Vidi Hecubam centumque nurus, Priamumque per ārās
Sanguine foedantem, quos ipse sacrāverat, ignēs.
Quinquagintā illi thalamī, spēs tanta nepōtum,
Barbaricō postēs auro spoliisque superbi,

505 Procubuere; tenent Danai, qua deficit ignis.

Forsitan et, Priami fuerint quae fata, requīrās.
Urbis uti captae căsum convulsaque vidit

Līmina tēctōrum et medium in penetralibus hostem,
Arma diù senior desuēta trementibus aevō

510 Circumdat nequiquam umeris, et inutile ferrum
Cingitur, ac densōs fertur moriturus in hostēs.
Aedibus in mediis nūdōque sub actheris axe

Ingēns āra fuit iuxtaque veterrima laurus,

Incumbens ārae atque umbra complexa Penātēs. 515 Hic Hecuba et natae nequiquam altāria circum, Praecipitēs ātrā ceu tempestate columbae,

Condensae et divum amplexae simulacra sedebant. Ipsum autem sumptis Priamum iuvenalibus armis Ut vidit, "Quae mēns tam dira, miserrime coniunx, 520 Impulit his cingi tēlis? aut quo ruis?" inquit. "Nōn tāli auxilio nec défensōribus istīs

Tempus eget; non, si ipse meus nunc adforet Hector. Huc tandem concede; haec āra tuebitur omnes, Aut moriere simul." Sic ōre effata recepit 525 Ad sēsē et sacra longaevum in sede locavit.

Ecce autem elapsus Pyrrhi dē caede Polītēs, Unus nātōrum Priami, per tēla, per hostes Porticibus longis fugit, et vacua ātria lūstrat Saucius illum ārdēns infesto vulnere Pyrrhus 530 Insequitur, iam iamque manu tenet et premit hastā. Ut tandem ante oculos ēvāsit et ōra parentum, Concidit, ac multo vitam cum sanguine fudit.

Hic Priamus, quamquam in media iam morte tenetur, Non tamen abstinuit, nec voci iraeque pepercit : 535 "At tibi prō scelere," exclamat, "prō tālibus ausīs, Di, si qua est caelo pietās, quae talia curet, Persolvant grātēs dīgnās, et praemia reddant Debita, qui nãtī cōram mē cernere lētum Fēcisti et patriōs foedāsti fūnere vultūs. 540 At nōn ille, satum quō tē mentiris, Achilles Tālis in hoste fuit Priamo; sed iura fidemque Supplicis erubuit, corpusque exsangue sepulcrō Reddidit Hectoreum, meque in mea regna remisit." Sic fātus senior, tēlumque imbelle sine ictū 545 Coniecit, raucō quod prōtinus aere repulsum

550

Et summō clipei nequiquam umbōne pependit.
Cui Pyrrhus: "Referes ergo haec et nuntius ībis.
Pēlidae genitōri; illi mea tristia facta.

Degeneremque Neoptolemum närräre memento.
Nunc morere."

Hōc dīcēns altāria ad ipsa trementem
Traxit et in multō lāpsantem sanguine nātī,
Implicuitque comam laeva, dextraque coruscum
Extulit ac lateri capulō tenus abdidit ēnsem.
Haec finis Priami fātōrum; hic exitus illum
555 Sorte tulit, Trōiam incēnsam et prōlāpsa videntem
Pergama, tot quondam populis terrisque superbum
Rēgnātōrem Asiae. Iacet ingens litore truncus,
Avulsumque umeris caput, et sine nōmine corpus.

At me tum primum saevus circumstetit horror.

560 Obstipui; subiit cārī genitōris imāgō,
Ut regem aequaevum crūdēlī vulnere vidi
Vitam exhalantem; subiit déserta Creūsa,
Et direpta domus, et parvi casus Iūli.
Respicio, et, quae sit me circum copia, lustrō.
565 Deseruere omnes dēfessi, et corpora saltū
Ad terram misēre aut īgnibus aegra dedēre.
Iamque adeo super unus eram, cum limina Vestae
Servantem et tacitam sērzētā in sēde latentem
Tyndarida aspiciō; dant clara incendia lūcem
570 Erranti passimque oculos per cuncta ferenti.
Illa sibi infestōs ēversa ob Pergama Teucrōs
Et poenas Danaum et deserti coniugis īrās
Praemetuens, Troiae et patriae communis Erinys,
Abdiderat sēsē atque ārīs invisa sedebat.
Exārsēre ignés animō; subit īra cadentem

Ulcisci patriam et scelerātās sūmere poenās.

"Scilicet haec Spartam incolumis patriasque Mycēnās