Ibi perficietur: Vacate et videte quoniam ego sum Deus'; quod erit vere maximum sabbatum non habens vesperam, quod commendavit Dominus in primis operibus mundi, ubi legitur: Et requievit Deus die septimo ab omnibus operibus suis, quae fecit; et benedixit Deus diem septimum, 5 et sanctificavit eum, quia in eo requievit ab omnibus operibus suis, quae inchoavit Deus facere. Dies enim septimus etiam nos ipsi erimus, quando eius fuerimus benedictione et sanctificatione pleni atque perfecti. Ibi vacantes videbimus quoniam ipse est Deus; quod nobis ipsi esse 10 voluimus, quando ab illo cecidimus, audientes a seductore : Eritis sicut dii, et recedentes a vero Deo, quo faciente dii essemus eius participatione, non desertione. Quid enim sine illo fecimus, nisi quod in ira eius defecimus? A quo refecti et gratia maiore perfecti vacabimus in aeternum, 15 videntes quia ipse est Deus, quo pleni erimus quando ipse erit omnia in omnibus. Nam et ipsa opera bona nostra, quando ipsius potius intelleguntur esse quam nostra, tunc nobis ad hoc sabbatum adipiscendum inputantur; quia si nobis ea tribuerimus, servilia erunt, cum de sabbato dica- 20 tur: Omne opus servile non facietis; propter quod et per Hiezechielem prophetam dicitur: Et sabbata mea dedi eis in signum inter me et inter eos, ut scirent quia ego Dominus qui sanctifico eos. Hoc perfecte tunc sciemus, quando perfecte vacabimus, et perfecte videbimus quia ipse est 25 Deus.

Ipse etiam numerus aetatum, veluti dierum, si secundum eos articulos temporis computetur, qui scripturis videntur expressi, iste sabbatismus evidentius apparebit, quoniam septimus invenitur; ut prima aetas tamquam pri- 30 mus dies sit ab Adam usque ad diluvium, secunda inde usque ad Abraham, non aequalitate temporum, sed numero generationum; denas quippe habere reperiuntur. Hinc iam, sicut Matthaeus evangelista determinat, tres aetates usque ad Christi subsequuntur adventum, quae singulae 35

1) Psal. 45 (46), 11. 7) Gen. 2, 2 sq. 12) Id. 3, 5. 14) Psal. 89 (90), 9. 21) Deut. 5, 14. 24) Hiezech. 20, 12.

556

S. AUGUSTINI DE CIV. DEI L. XXII. C. 30.

denis et quaternis generationibus explicantur: ab Abraham usque ad David una, altera inde usque ad transmigrationem in Babyloniam, tertia inde usque ad Christi carnalem nativitatem. Fiunt itaque omnes quinque. Sexta nunc agitur, 5 nullo generationum numero metienda, propter id quod dictum est: Non est vestrum scire tempora, quae Pater posuit in sua potestate. Post hanc tamquam in die septimo requiescet Deus, cum eundem diem septimum, quod nos erimus, in se ipso Deo faciet requiescere. De istis porro 10 aetatibus singulis nunc diligenter longum est disputare; haec tamen septima erit sabbatum nostrum, cuius finis non erit vespera, sed dominicus dies velut octavus aeternus, qui Christi resurrectione sacratus est, aeternam non solum spiritus, verum etiam corporis requiem praefigurans. 15 Ibi vacabimus et videbimus, videbimus et amabimus, amabimus et laudabimus. Ecce quod erit in fine sine fine. Nam quis alius noster est finis, nisi pervenire ad regnum, cuius nullus est finis?

Videor mihi debitum ingentis huius operis adiuvante 20 Domino reddidisse. Quibus parum vel quibus nimium est, mihi ignoscant; quibus autem satis est, non mihi, sed Deo mecum gratias congratulantes agant. Amen.

7) Act. 1, 7.

INDEX NOMINUM.

A.

Aaron II, 24, 184-188, 209, 402.
Abacuc II, 258 sqq.
Abdias II, 258 sq.

Abel II, 50, 55, 61, 76, 81, 83.
Abennezer II, 193.
Abeona I, 150, 243.
Abiathar II, 184.
Abimelech II, 151, 157.
Abraham 1,2, 31, 37, 366, 405 sq.,
517. II, 29, 51–53, 61, 63,
74 sq., 77, 85, 104, 107, 110,
120, 121, 124, 126–159, 161,
167-174, 192, 210, 222-226,
254, 259, 272-274, 342, 407,
555 sq.

Academia I, 299, 471. II, 305.
Academici I, 218, 299. II, 304 sq.,
307, 310, 314, 337.
Acarnanes II, 69.
Acca II, 246.

Achaei I, 96.

Achaz II, 247, 253.

Achilles I, 87, 334.
Achior II, 128.
Ada II, 82.

Adam I, 521-523, 528 sq. II,
24 sq., 50, 62,65, 68, 70, 76-78,
81-91, 96, 120, 129, 136, 140,
147, 272, 275, 452 sq., 528 sq.,
554 sq.

Adeona I, 150, 243.

Admetus II, 237.

Adon (Adonis) I, 229.

Aegialeus II, 224,
Aegyptii I, 75, 166, 289, 295, 314,
323, 366, 372, 458, 467. II, 69,
102, 112, 133 sq., 141, 167 sq.,
228, 272, 295, 350.
Aegyptius I, 236, 297, 324, 373.
II, 172, 185, 229, 433.
Aegyptus I, 97, 166, 210, 286,
297 sq., 314 sq., 321-323, 366.
II, 7, 63, 126, 134 sq., 140-142,
151, 157, 162-168, 172 sq.,
183, 185, 226-230, 233 sq.,
272, 274, 278, 284, 295.
Aeneas I, 5, 7, 87-90, 96, 98,
100, 102, 219, 289, 331, 378,
385. II, 9, 85, 244 sq.
Aeneadae I, 187.
Aeneidae I, 98.
Aeolus I, 6, 211.
Aeschines I, 57.

Aescolanus I, 151, 160.
Aesculapius I, 97, 110 sq., 151sq.,
158, 289, 322, 379.
Aetham II, 196, 201.
Aethiopia II, 226, 265.
Aethiopes II, 126.
Aetna I, 130.
Aetnaeus I, 127.
Afri I, 199.

Africa I, 127 sq., 386. II, 133,
284, 301, 432.
Africus II, 260.
Agamemnon II, 238, 243.
Agar I, 517. II. 51 sq.,
155.

Adrastos (mathematicus) II, 441. Agenoria I, 142, 146.

142 sq.,

Ancus Marcius I, 104. II, 251, Ariani I, 212.

Balbus (Q. Lucilius) I, 162, 179.

Asia I, 101, 118. II, 133 sq., 224, Baleus II, 225 sq., 228.