Illi victor ego et Tyrio conspectus in ostro

Centum quadrijugos agitabo ad flumina currus.
Cuncta mihi, Alphêum linquens lucosque Molorchi,
Cursibus et crudo decernet Gráecia cestu.

Ipse, caput tonsae foliis ornatus olivae,

Dona feram. Jam nunc sollemnes ducere pompas
Ad delubra juvat caesosque videre juvencos;
Vel scena ut versis discedat frontibus, utque
Purpurea intexti tollant aulaea Britanni.

In foribus pugnam ex auro solidoque elephanto
Gangaridum faciam, victorisque arma Quirini,
Atque hic undantem bello magnumque fluentem
Nilum, ac navali surgentes aere columnas.
Addam urbes Asiae domitas, pulsumque Niphaten, 30
Fidentemque fugâ Parthum versisque sagittis,
Et duo rapta manu diverso ex hoste tropaea,
Bisque triumphatas utroque ab litore gentes.
Stabunt et Parii lapides, spirantia signa,
Assaraci proles demissaeque ab Jove gentis
Nomina, Trosque parens, et Trojae Cynthius auctor.
Invidia infelix Furias amnemque severum
Cocyti metuet tortosque Ixionis angues

Immanemque rotam, et non exsuperabile saxum.
Interea Dryadum silvas saltusque sequamur
Intactos, tua, Maecenas, haud mollia jussa.

Te sine nil altum mens inchoat: en age, segnes
Rumpe moras; vocat ingenti clamore Cithaeron
Taygetique canes domitrixque Epidaurus equorum,
Et vox assensu nemorum ingeminata remugit.
Mox tamen ardentes accingar dicere pugnas
Caesaris, et nomen famâ tot ferre per annos,
Tithoni primâ quot abest ab origine Caesar.

Seu quis, Olympiacae miratus praemia palmae,
Pascit equos, seu quis fortes ad aratra juvencos,
Corpora praecipue matrum legat. Optima torvae
Forma bovis, cui turpe caput, cui plurima cervix,

24. vel, sc. videre, from the preceding line.

335

40

45

50

52. turpe, i. e. large, formidable.

Et crurum tenus a mento palearia pendent;
Tum longo nullus lateri modus; omnia magna,
Pes etiam; et camuris hirtae sub cornibus aures.
Nec mihi displiceat maculis insignis et albo,
Aut juga detractans, interdumque aspera cornu,
Et faciem tauro propior, quaeque ardua tota,
Et gradiens imâ verrit vestigia cauda.
Aetas Lucinam justosque pati hymenaeos
Desinit ante decem, post quatuor incipit annos;
Cetera nec feturae habilis, nec fortis aratris.
Interea, superat gregibus dum laeta juventas,
Solve mares, mitte in Venerem pecuaria primus,
Atque aliam ex alia generando suffice prolem.
Optima quaeque dies miseris mortalibus aevi
Prima fugit; subeunt morbi tristisque senectus,
Et labor et durae rapit inclementia mortis.
Semper erunt, quarum mutari corpora malis:
Semper enim refice, ac, ne post amissa requiras,
Anteveni, et subolem armento sortire quotannis.
Nec non et pecori est idem delectus equino.
Tu modo, quos in spem statues submittere gentis,
Praecipuum jam inde a teneris impende laborem.
Continuo pecoris generosi pullus in arvis
Altius ingreditur, et mollia crura reponit,
Primus et ire viam et fluvios tentare minaces
Audet et ignoto sese committere ponti,'
Nec vanos horret strepitus. Illi ardua cervix,
Argutumque caput, brevis alvus, obesaque terga,
Luxuriatque toris animosum pectus. Honesti
Spadices glaucique, color deterrimus albis

Et gilvo. Tum, si qua sonum procul arma dedere,
Stare loco nescit, micat auribus et tremit artus,
Collectumque fremens volvit sub naribus ignem.
Densa juba, et dextro jactata recumbit in armo;
At duplex agitur per lumbos spina, cavatque

57. aspera cornu = petens cornu,

'butting with the horn.'

60. pătî hýměnāēōs, hiatus.

85. ignem, poetic. 'the burning, fiery breath.'

Tellurem et solido graviter sonat ungula cornu.
Talis Amyclaei domitus Pollucis habenis
Cyllarus, et, quorum Graji meminere poëtae,
Martis equi bijuges, et magni currus Achilli.
Talis et ipse jubam cervice effudit equinâ
Conjugis adventu pernix Saturnus et altum
Pelion hinnitu fugiens implevit acuto.

90

Hunc quoque, ubi aut morbo gravis aut jam segnior annis

་

Deficit, abde domo, nec turpi ignosce senectae:
Frigidus in Venerem senior, frustraque laborem
Ingratum trahit, et, si quando ad proelia ventum est,
Ut quondam in stipulis magnus sine viribus ignis,
Incassum furit. Ergo animos aevumque notabis
Praecipue; hinc alias artes, prolemque parentum,
Et quis cuique dolor victo, quae gloria palmae.
Nonne vides, quum praecipiti certamine campum
Corripuere ruuntque effusi carcere currus,

95

100

110

Quum spes arrectae juvenum, exsultantiaque haurit 105
Corda pavor pulsans? Illi instant verbere torto,
Et proni dant lora; volat vi fervidus axis;
Jamque humiles, jamque elati sublime videntur
Aëra per vacuum ferri, atque assurgere in auras;
Nec mora, nec requies; at fulvae nimbus arenae
Tollitur; humescunt spumis flatuque sequentum:
Tantus amor laudum, tantae est victoria curae. --
Primus Erichthonius currus et quatuor ausus
Jungere equos, rapidusque rotis insistere victor.
Frena Pelethronii Lapithae gyrosque dedere,
Impositi dorso, atque equitem docuere sub armis
Insultare solo, et gressus glomerare superbos.
Aequus uterque labor; aeque juvenemque magistri
Exquirunt calidumque animis et cursibus acrem,
Quamvis saepe fugâ versos ille egerit hostes,

115

120

101. artes, poetic. virtutes, ' good qualities.'

105. haurit = exhaurit, 'exhausts.'

115. dedere, poetic.

= docuerunt.

Et patriam Epirum referat fortesque Mycenas,
Neptunique ipsâ deducat origine gentem.

125

130

135

His animadversis instant sub tempus, et omnes Impendunt curas denso distendere pingui, Quem legêre ducem et pecori dixere maritum, Florentesque secant herbas, fluviosque ministrant, Farraque, ne blando nequeat superesse labori, Invalidique patrum referant jejunia nati. Ipsa autem macie tenuant armenta volentes, Atque, ubi concubitus primos jam nota voluptas Sollicitat, frondesque negant et fontibus arcent. Saepe etiam cursu quatiunt et sole fatigant, Cum graviter tunsis gemit area frugibus, et quum Surgentem ad Zephyrum paleae jactantur inanes. Hoc faciunt, nimio ne luxu obtunsior usus Sit genitali arvo et sulcos oblimet inertes, Sed rapiat sitiens Venerem interiusque recondat. Rursus cura patrum cadere, et succedere matrum Incipit. Exactis gravidae quum mensibus errant, Non illas gravibus quisquam juga ducere plaustris, 140 Non saltu superare viam sit passus et acri Carpere prata fugâ fluviosque innare rapaces. Saltibus in vacuis pascunt et plena secundum Flumina, muscus ubi et viridissima gramine ripa, Speluncaeque tegant, et saxea procubet umbra. Est lucos Silari circa ilicibusque virentem Plurimus Alburnum volitans, cui nomen asilo Romanum est, oestrum Graji vertêre vocantes, Asper, acerba sonans, quo tota exterrita silvis Diffugiunt armenta; furit mugitibus aether Concussus silvaeque et sicci ripa Tanagri. Hoc quondam monstro horribilis exercuit iras Inachiae Juno pestem meditata juvencae. Hunc quoque nam mediis fervoribus acrior instatArcebis gravido pecori, armentaque pasces Sole recens orto aut noctem ducentibus astris.

143. pascunt, sc. eas.

145

150

155

149. acerba, neutr. plur. instead of the adverb acerbe.

Post partum cura in vitulos traducitur omnis;
Continuoque notas et nomina gentis inurunt,
Et quos aut pecori malint submittere habendo,
Aut aris servare sacros, aut scindere terram
Et campum horrentem fractis invertere glebis.
Cetera pascuntur virides armenta per herbas.
Tu quos ad studium atque usum formabis agrestem,
Jam vitulos hortare, viamque insiste domandi,
Dum faciles animi juvenum, dum mobilis aetas.
Ac primum laxos tenui de vimine circlos
Cervici subnecte; dehinc, ubi libera colla
Servitio assuerint, ipsis e torquibus aptos
Junge pares, et coge gradum conferre juvencos,
Atque illis jam saepe rotae ducantur inanes
Per terram, et summo vestigia pulvere signent;
Post valido nitens sub pondere faginus axis
Instrepat, et junctos temo trahat aereus orbes.
Interea pubi indomitae non gramina tantum,
Nec vescas salicum frondes ulvamque palustrem,
Sed frumenta manu carpes sata; nec tibi fetae,
More patrum, nivea implebunt mulctraria vaccae,
Sed tota in dulces consument ubera natos.

160

165

170

175

Sin ad bella magis studium turmasque feroces,
Aut Alphêa rotis praelabi flumina Pisae,
Et Jovis in luco currus agitare volantes:

180

Primus equi labor est animos atque arma videre Bellantum, lituosque pati, tractuque gementem Ferre rotam, et stabulo frenos audire sonantes; .Tum magis atque magis blandis gaudere magistri 185 Laudibus, et plausae sonitum cervicis amare. Atque haec jam primo depulsus ab ubere matris Audeat, inque vicem det mollibus ora capistris Invalidus, etiamque tremens, etiam inscius aevi. At tribus exactis ubi quarta acceperit aestas, Carpere mox gyrum incipiat gradibusque sonare

173. orbes, poetic. rotas, plaustrum.

190

189. invalidus, the last syllable lengthened by the arsis.

190. aestas, poetic. anus.