Sed me jussa deûm, quæ nunc. has ire per umbras, Per loca senta situ cogunt noctemque profundam, Imperiis egêre suis ; nec credere quivi,

Hunc tantum tibi me discessu ferre dolorem.

Siste gradum, teque aspectu ne subtrahe nostro. 465 Quem fugis? extremum fato, quod te alloquor, hoc est."

470

Talibus Æneas ardentem et torva tuentem
Lenibat dictis animum, lacrimasque ciebat.
Illa solo fixos oculos aversa tenebat ;
Nec magis incepto vultum sermone movetur,
Quàm si dura silex aut stet Marpesia cautes.
Tandem corripuit sese, atque inimica refugit
In nemus umbriferum; conjux ubi pristinus illi
Respondet curis, æquatque Sichæus amorem.
Nec minùs Æneas, casu percussus iniquo, 475
Prosequitur lacrimans longè, et miseratur euntem.
Inde datum molitur iter. Jamque arva tenebant
Ultima, quæ bello clari secreta frequentant.
Hìc illi occurrit Tydeus, hìc inclytus armis
Parthenopaus, et Adrasti pallentis imago.
Hìc multùm fleti ad superos belloque caduci
Dardanidæ : quos ille omnes longo ordine cernens,
Ingemuit, Glaucumque, Medontaque, Thersilochum-
que,

480

Tres Antenoridas, Cererique sacrum Polyphoten,
Idæumque, etiam currūs etiam arma tenentem. 485
Circumstant animæ dextrā lævāque frequentes.
Nec vidisse semel satis est: juvat usque morari,
Et conferre gradum, et veniendi discere causas.

с

At Danaûm proceres, Agamemnoniæque phalang

es,

489

Ut vidêre virum fulgentiaque arma per umbras,
Ingenti trepidare metu: pars vertere terga,
Ceu quondam petiere rates; pars tollere vocem
Exiguam; inceptus clamor frustratur hiantes.
Atque hic Priamiden laniatum corpore toto
Deïphobum vidit, lacerum crudeliter ora,
495
Ora, manusque ambas, populataque tempora raptis
Auribus, et truncas inhonesto vulnere nares.
Vix adeò agnovit pavitantem, et dira tegentem
Supplicia; et notis compellat vocibus ultro :
"Deïphobe armipotens, genus alto a sanguine Teucri,
Quis tam crudeles optavit sumere pœnas?
Cui tantum de te licuit? Mihi fama supremā
Nocte tulit, fessum vastā te cæde Pelasgûm
Procubuisse super confusæ stragis acervum.
Tunc egomet tumulum Rhoteo in litore inanem
Constitui, et magnā Manes ter voce vocavi.
Nomen et arma locum servant. Te, amice, nequivi
Conspicere, et patria decedens ponere terrā."
Ad quæ hæc Priamides: "Nihil, O, tibi, amice, re-
lictum est:

501

506

510

Omnia Deïphobo solvisti et funeris umbris.
Sed me fata mea et scelus exitiale Lacænæ
His mersere malis: illa hæc monumenta reliquit.
Namque ut supremam falsa inter gaudia noctem
Egerimus, nôsti; et nimiùm meminisse necesse est.
Quum fatalis equus saltu super ardua venit 515
Pergama, et armatum peditem gravis attulit alvo,

Illa, chorum simulans, evantes orgia circum
Ducebat Phrygias: flammam media ipsa tenebat
Ingentem, et summā Danaos ex arce vocabat.
Tum me confectum curis somnoque gravatum 520
Infelix habuit thalamus, pressitque jacentem
Dulcis et alta quies, placidæque simillima morti.
Egregia interea conjux arma omnia tectis
Emovet, et fidum capiti subduxerat ensem.
Intra tecta vocat Menelaum, et limina pandit, 525
Scilicet id magnum sperans fore munus amanti,
Et famam exstingui veterum sic posse malorum.
Quid moror? irrumpunt thalamo, comes additur
unà

Hortator scelerum Æolides. Dî, talia Graiis
Instaurate, pio si pœnas ore reposco.

530

Sed te qui vivum casūs, age, fare vicissim,
Attulerint. Pelagine venis erroribus actus?
An monitu divûm ? an quæ te fortuna fatigat,
Ut tristes sine sole domos, loca turbida, adires ?"
Hâc vice sermonum roseis Aurora quadrigis 535
Jam medium æthereo cursu trajecerat axem,
Et fors omne datum traherent per talia tempus.
Sed comes admonuit breviterque affata Sibylla est :
"Nox ruit, Ænea; nos flendo ducimus horas.
Hìc locus est, partes ubi se via findit in ambas. 540
Dextera, quæ Ditis magni sub monia tendit;
Hâc iter Elysium nobis: at læva malorum
Exercet pœnas, et ad impia Tartara mittit.”
Deiphobus contrà: "Ne sævi, magna sacerdos ;
Discedam, explebo numerum, reddarque tenebris.

I decus, i, nostrum; melioribus utere fatis."
Tantum effatus, et in verbo vestigia torsit.

546

Respicit Æneas subitò; et sub rupe sinistrā Moenia lata videt, triplici circumdata muro : Quæ rapidus flammis ambit torrentibus amnis 550 Tartareus Phlegethon, torquetque sonantia saxa. Porta adversa, ingens, solidoque adamante columVis ut nulla virûm, non ipsi exscindere ferro [næ ; Coelicolæ valeant: stat ferrea turris ad auras : Tisiphoneque sedens, pallā succincta cruenta, 555 Vestibulum exsomnis servat noctesque diesque. Hinc exaudiri gemitus, et sæva sonare

Verbera tum stridor ferri, tractæque catena.
Constitit Æneas, strepitumque exterritus hausit:
Quæ scelerum facies, O virgo, effare, quibusve 560
Urgentur pœnis ? qui tantus plangor ad auras?"
Tum vates sic orsa loqui : “Dux inclyte Teucrûm,
Nulli fas casto sceleratum insistere limen ;
Sed me, quum lucis Hecate præfecit Avernis,
Ipsa deûm pœnas docuit, perque omnia duxit. 565
Gnosius hæc Rhadamanthus habet durissima regna,
Castigatque auditque dolos, subigitque fateri,
Quæ quis apud superos, furto lætatus inani,
Distulit in seram commissa piacula mortem.
Continuò sontes ultrix accincta flagello
Tisiphone quatit insultans, torvosque sinistrā
Intentans angues vocat agmina sæva sororum.
Tum demum horrisono stridentes cardine sacræ
Panduntur porta. Cernis, custodia qualis
Vestibulo sedeat? facies quæ limina servet?

570

575

Quinquaginta atris immanis hiatibus hydra
Sævior intus habet sedem: tum Tartarus ipse
Bis patet in præceps tantùm, tenditque sub um-
bras,
Quantus ad æthereum cœli suspectus Olympum.
Hic genus antiquum terræ, Titania pubes,
Fulmine dejecti, fundo volvuntur in imo.
Hìc et Aloïdas geminos, immania, vidi,

580

585

Corpora; qui manibus magnurn rescindere cœlum
Aggressi, superisque Jovem detrudere regnis.
Vidi et crudeles dantem Salmonea pœnas,
Dum flammas Jovis et sonitus imitatur Olympi.
Quatuor hic invectus equis et lampada quassans,
Per Graiûm populos mediæque per Elidis urbem
Ibat ovans, divûmque sibi poscebat honorem.
Demens! qui nimbos et non imitabile fulmen 590
Ære et cornipedum pulsu simulârat equorum.
At pater omnipotens densa inter nubila telum
Contorsit (non ille faces, nec fumea tædis
Lumina) præcipitemque immani turbine adegit.
Nec non et Tityon, Terræ omniparentis alumnum,
Cernere erat: per tota novem cui jugera corpus 596
Porrigitur; rostroque immanis vultur obunco
Immortale jecur tondens, fecundaque pœnis
Viscera, rimaturque epulis habitatque sub alto
Pectore: nec fibris requies datur ulla renatis.
Quid memorem Lapithas, Ixiona Pirithoümque ?
Quos super atra silex jamjam lapsura cadentique
Imminet assimilis. Lucent genialibus altis
Aurea fulcra toris, epulæque ante ora paratæ

600