QUEM ALIQUI DONATUM FALSO PUTANT.

PUBLIUS Virgilius Maro parentibus modicis fuit, et præcipuè patre Mare: quem quidam opificem figulum; plures, Magi cujusdam viatoris inito mercenarium, mox ob industriam generum tradiderunt: quem cùm agricolationi reique rusticæ et gregibus præfecisset socer, sylvis coëmundis et apibus curandis reculam auxit. Natus est, Cn. Pompeio Magno, et M. Licinio Crasso, primùm Coss. Iduum Octobrium die, in pago qui Andes dicitur, qui est à Mantua non procul. Prægnans mater Maia, cùm somniâsset enixam se laureum ramum, quem compactum terræ coaluisse, et excrevisse illicò in speciem maturæ arboris, refertæ variis pomis et floribus, cerneret; sequenti luce cum marito rus propinquum petens, ex itinere divertit, atque in subjectâ fossa partu levata est. Ferunt infantem, ut fuit editus, non vagîsse, et adeò miti vultu fuisse, ut haud dubiam spem prosperioris genituræ jam tum indicaret. Et accessit aliud præsagium. Siquidem virga populea, more regionis in puerperiis eodem statim loco depacta, ita brevi coaluit, ut multò antè satas populos adæquârit : quæ arbor Virgilii ex eo dicta, atque consecrata est, summa gravidarum et foetarum religione, suscipientium ibi et solventium vota. Initia ætatis, id est, usque ad septimum annum, Cremonæ egit: et xvii. anno virilem togam cepit, illis consulibus iterum quibus natus erat. Evenitque ut eo ipso die Lucretius poëta decederet. Sed Virgilius Cremona Mediolanum, et inde paulo pòst Neapolim transiit; ubi cùm literis et Græcis et Latinis vehementissimam operam dedisset, tandem omni curâ omnique studio indulsit medicinæ et mathematicis. Quibus rebus cùm ante alios eruditior peritiorque esset, se in urbem contulit: statimque magistri stabuli equorum Augusti amicitiam nactus, multos variosque morbos incidentes equis curavit. At Augustus in mercedem singulis diebus panes Virgilio, ut uni ex stabulariis dari jussit. Latereà à Crotoniatis pullus equi miræ pulchritudinis Cæsari dono fuit missus : qui omnium judicio spem portendebat virtutis et celeritatis immensæ. Hunc cum aspexisset Maro, magistro stabuli dixit, natum esse ex morbosâ equâ, et nec viribus valiturum, nec celeritate; idque verum fuisse inventum est. Quod cùm magister stabuli Augusto recitâsset, duplicari ipsi in mercedem panes jussit. Cùm item ex Hispaniâ Augusto canes dono mitterentur, et parentes eorum dixit Virgilius, et animum celeritatemque futuram. Quo cognito, mandat iterum augmentari Virgilio panes.

Dubitavit Augustus Octaviine filius esset, an alterius: idque Maronem aperire posse arbitratus est, quia canum et equi naturam parentesque cognôrat. Amotis igitur omnibus arbitris, illum in penitiorem partem domûs vocat: et solum rogat, an sciat quisnam esset, et quam ad felicitandos homines facultatem haberet. Novi, inquit Maro, te Cæsarem Augustum : et fermè æquam cum Diis immortalibus potestatem habere scio, ut quem vis felicem facias. Eo animo sum, respondet Cæsar, ut si verum pro rogatu dixeris, beatum te felicemque reddam. Utinam, ait Maro, interroganti tibi vera dicere queam. Tunc Augustus: Putant alii me natum Octavio: quidam suspicantur alio me genitum viro. Maro subridens: Facilè, inquit, si impunè, licenterque quæ sentio loqui bes, id dicam. Affirmat Cæsar jurejurando, nullum ejus dictum ægrè latua; imò non nisi donatum ab eo discessurum. Ad hæc, oculos oculis Augusti infigens Maro; Faciliùs, ait, in cæteris animalibus qualitates parentum mathematicis et philosophis cognosci possunt; in homine nequaquam possibile est. Sed de te conjecturam habeo similem veri, ut quid exercuerit pater tuus

a

scire possim. Attentè expectabat Augustus quidnam diceret. At ille; Quantùm ego rem intelligere possum, pistoris filius es, inquit. Obstupuerat Cæsar, et statim quo id pacto fieri potuerit, animo volvebat. Interrumpens Virgilius Audi, inquit, quo pacto id conjicio. Cùm quædam enunciaverim prædixerimque, quæ intelligi scirique non nisi ab eruditissimis summisque viris potuissent, tu princeps orbis iterum et iterum panes in mercedem dari jussisti; quod quidem aut pistoris aut nati pistore officium erat. Placuit Cæsari facetia. At : deinceps, inquit Cæsar, non à pistore, sed à rege magnanino dona feres. Illumque plurimi fecit, et Pollioni commendavit.

Corpore et staturâ fuit grandi, aquilino colore, facie rusticanâ, valetudine a varia; nam plerumque ab stomacho et faucibus, ac dolore capitis laborabat; sanguinem etiam sæpiùs ejecit. Cibi vinique minimi. Fama est eum libidinis pronioris in pueros fuisse; sed boni ita eum pueros amâsse putaverunt, ut Socrates Alcibiadem, et Plato suos pueros. Verùm inter omnes maximè dilexit Cebetem, et Alexandrum, quem secundâ Bucolicorum eclogâ Alexim appellat, donatum sibi ab Asinio Pollione. Utrumque non ineruditum dimisit; Alexandrum grammaticum, Cebetem verò et poëtam. Vulgatum est, consuevisse eum cum Plotia Hieria. Sed Asconius Pædianus affirmat, ipsum posteà minoribus natu narrare solitum, invitatum quidem se à Vario ad communionem mulieris, verùm se pertinacissimè recusâsse. Cæterâ sanè vitâ, et ore, et animo, tam probum fuisse constat, ut Neapoli Parthenias vulgò appellaretur; ac, si quando Romæ, quò rarissimè commeabat, viseretur, in publico sectantes demonstrantesque se, subterfugere solitum in proximum tectum. Bona autem cujusdam exulantis offerente Augusto, non sustinuit accipere. Possedit propè centies sestertiûm ex liberalitatibus amicorum. Habuitque domum Romæ in Exquiliis, juxta hortos Mæcenatis : quanquani secessu Campania Siciliæque plurimùm uteretur. Quæcunque ab Augusto peteret, repulsam nunquam habuit. Parentibus quotannis aurum ad abundantem alitum mittebat: quos jam grandis amisit: ex quibus, patrem oculis captum et duos fratres germanos, Silonem impuberem. Flaccum jam adultum, cujus exitum sub nomine Daphnidis deflet. Inter cætera studia, ut suprà diximus, medicinæ quoque, ac maximè mathematicæ operam dedit. Egit et causam unam omnino, nec ampliùs quàm semel. Sermone tardissimum, ac penè indocto similem fuisse, Melissus tradidit.

Poëticam puer adhuc auspicatus, in Balistam ludi gladiatorii magistrum, ob infamiam latrociniorum coopertum lapidibus, distichon fecit;

Monte sub hoc lapidum tegitur Balista sepultus :

Nocte, die, tutum carpe, viator, iter.

Deinde Catalecton, et Moretum, et Priapeia, et Epigrammata, et Diras; et Culiceni, cùm esset annorum quindecim. Cujus materia talis est. Pastor fatigatus æstu, quum sub arbore obdormîsset, et serpens ad illum proreperet è palude; culex provolavit, atque inter duo tempora aculeum fixit pastori. ille continuò culicem contrivit, et visum serpentem interemit, ac supulchrum culici statuit, et distichon fecit:

Parve culex, pecudum custos tibi tale merenti

Funeris officium vitæ pro munere reddit.

At

Scripsit etiam, de quâ ambigitur, Etnam. Et mox, cùm res Romanas inchoasset, offensus materiâ, et nominum asperitate, ad Bucolica transiit: maximè ut Asinium Aollicnem, Alphenum Varum, et Cornelium Gallum celebraret: quia in distributione agrorum qui post Philippensem victoriam veteranis, Triumvirorum jussu, trans Padum dividebantur, indemnem se præstitissent. Deinde Georgica in honorem Mæcenatis edidit: cùm sibi vixdum noto opem tulisset adversùs Claudii veterani militis, vel ut alii putant, Arii centurionis violentiam à quo in altercatione litis agrariæ parùm abfuit quin occideretur. Novissimè autem Eneidem aggressus est, argumentum varium et multiplex, et quasi amborum Homeri carminum instar: prætereà nominibus ac rebus,

Græcis Latinisque, commune: et in quo, quod maximè studebat, Romanæ simul urbis et Augusti origo contineretur. Cùm Georgica scriberet, traditur quodie meditatos mane plurimos versus dictare solitus, ac per totum diem retractando ad paucissimos redigere: non absurdè, carmen se ursæ more parere dicens, et lambendo demum effingere. Æneida prosâ priùs oratione formatam, digestamque in duodecim libros, particulatim componere instituit, ut quidam tradunt.

Alii ejus sententiæ sunt ut existiment eum, si diutiùs vixisset, quatuor et viginti libros usque ad Augusti tempora scripturum : atque alia quidem percursurum, Augusti verò gesta diligentissimè executurum : quippe qui dum scriberet, ne quid impetum moraretur, quædam imperfecta reliquit : alia levissimis versibus scripsit, quos per jocum pro tigillis vel tibicinibus interponi à se dicebat, ad sustinendum opus, donec solidæ columnæ advenirent. Bucolica triennio, Asinii Pollionis suasu, perfecit. Hic Transpadanam provinciam regebat: cujus favore, cùm veteranis Augusti militibus Cremonensium et Mantuanorum agri distribuerentur, suos Virgilius non amisit. Facta enim distributione, suos, Claudio seu Ario datos, recuperavit. Hunc Pollionem maxiinè amavit Maro, et dilectus ab eo magna munera tulit: quippe qui invitatus ad cœnam, captus pulchritudine et diligentiâ Alexandri, Pollionis pueri, eum dono accepit. Hujus Pollionis filium C. Asinium Cornelium Gallum, oratorem clarum, et poetam non mediocrem, miro amore dilexit Virgilius. Is transtulit Euphorionem in Latinum; et libris quatuor amores suos de Cytheride scripsit. Hic Primò in amicitiâ Cæsaris Augusti fuit; posteà in suspicionem conjurationis contra illum adductus, occisus est. Verùm usque

adeò hunc Gallum Virgilius amârat, ut quartus Georgicorum à medio usque ad finem ejus laudem contineret; quem posteà, jubente Augusto, in Aristai fabulam commutavit.

Georgica septennio Neapoli: Æneida partim in Sicilia, partim in Campania undecim annis confecit. Bucolica eo successu edidit, ut in scenâ quoque per cantores crebrâ pronunciatione recitarentur. At cùm Cicero quosdam versus audisset, et statim acri judicio intellexisset non communi venâ editos, jussit ab initio totam eclogam recitari; quam cùm accuratè pernotâsset, in fine ait, Magna spes altera Roma; quasi ipse linguæ Latinæ spes prima fuisset, et Maro futurus esset secunda. Quæ verba posteà Æneidi ipse inseruit.

Georgica, reverso ab Actiacâ victoriâ Augusto, atque reficiendarum virium causâ Atellæ commoranti, per continuum quatriduum legit; suscipiente Mæcenate legendi vicem, quoties interpellaretur ipse vocis offensione. Pronunciahat autem maximâ cum suavitate, et lenociniis miris. Seneca tradidit, Julium Montanum poëtam solitum dicere, involaturum se quædam Virgilio, si et vocem posset, et os, et hypocrisim; eosdem enim versus, eo pronunciante, benè sonare; sine illo inarescere, quasi mutos. Eneidos vixdum cœpta tanta extitit fama, ut Sextus Propertius non dubitârit sic prædicare;

Cedite, Romani scriptores, cedite, Graii:

Nescio quid majus nascitur Iliade.

Augustus verò, cùm jam fortè expeditione Cantabricà abesset, et supplicibus atque minacibus, per jocum, literis efflagitaret, ut sibi de Æneide, ut ipsius verba sunt, vel primas carminis hypographas, vel quodlibet colon mitteret; negavit se facturum Virgilius. Cui tamen multò pòst, perfectâ demum materia, tres omnino libros recitavit: secundum videlicet, quartum, et sextum. sad hunc præcipuè ob Octaviam : quæ cùm recitationi interesset, ad illos de o suo versus, Tu Marcellus eris, defecisse fertur; atque ægrè refocillata, na sestertia pro singulo versu Virgilio dari jussit. Recitavit et pluribus; Sed neque frequenter, et fermè illa de quibus ambigebat, quò magis judicium hominum experiretur. Erotem librarium & libertum ejus, exactæ jam senectutis, tradunt referre solitum: quondam in recitando eum duos dimidiatos versus complesse extemporè; & huic, Misenum Eoliden, adjecisse, quo non præstantior alter. Item huic, Ere ciere viros, simili calore jactatum subjunx

isse, Martemque accendere cantu; statimque sibi imperâsse, ut utrumque volumini adscriberet.

Bucolica Georgicaque emendavit. Anno verò quinquagesimo secundo, ut ultimam manum Eneidi imponeret, statuit in Græciam & Asiam secedere, triennioque continuo omnem operam limationi dare; ut in reliquâ vità tantùm philosophiæ vacaret. Sed cùm aggressus iter, Athenis occurrisset Augusto ab Oriente Romam revertenti, unà cum Cæsare redire statuit. At cùm Megara, vicinum Athenis oppidum, visendi gratiâ peteret, languorem nactus est; quem non intermissa navigatio auxit; ita ut gravior indies, tandem Brundusium adventârit; ubi diebus paucis obiit, decimo Calend. Octobris, Cn. Plautio, & Q. Lucretio Coss. Qui cùm gravari morbo sese sentiret, scrinia sæpe & L magnâ instantia petivit, crematurus Eneida; quibus negatis, testamento comburi jussit, ut rem inemendatam imperfectamque. Verùm Tucca & Varius monuerunt, id Augustum non permissurum. Tunc eidem Vario ac simul Tuccæ scripta sub ea conditione legavit, ne quid adderent quod à se editum non esset; & versus etiam imperfectos, si qui erant, relinquerent. Voluit etiam ejus ossa Neapolim transferri, ubi diu & suavissimè vixerat: ac extremâ valetudine hoc ipse sibi epitaphium fecit distichon :

Mantua me genuit: Calabri rapuere: tenet nunc
Parthenope; cecini pascua, rura, duces.

Translata igitur jussu Augusti ejus ossa, prout statuerat, Neapolim fuere : sepultaque viâ Puteolanâ intra lapidem secundum; suoque sepulcro id distichon, quod fecerat inscriptum est. Hæredes fecit ex dimidiâ parte, Valerium Proculum, fratrem ex altero patre; ex quartâ Augustum; duodecimâ Mæcenatem; ex reliquâ L. Varium, & Plotiun Tuccam, qui ejus Æneidem post obitum, prout petiverat, jussu Cæsaris emendaverunt. Nam nullius omnino sententiâ crematu Eneis digna visa fuit; de quâ re Sulpitii Carthaginensis extant hujusmodi vercus :

Jusserat hæc rapidis aboleri carmina flammis

Virgilius, Phrygium quæ cecinere ducem;

Tucca vetat, Variusque simul; tu, maxime Cæsar,
Non sinis, & Latiæ consulis historia.
Infelix gemino cecidit propè Pergamus igni,

Et penè est alio Troja cremata rogo.

Extant & Augusti de ipsâ eâdem re versus plures & clarissimi, quorum initium est.
Ergone supremis potuit vox improba verbis

Tam dirum mandare nefas? ergo ibit in ignes,
Magnaque doctiloqui morietur musa Maronis ?
Et paulò pòst,

Sed legum servanda fides; suprema voluntas
Quod mandat, fierique jubet, parere necesse est.
Frangatur potiùs legum veneranda potestas,
Quùm tot congestos noctesque diesque labores

Hauserit una dies.Et ea quæ sequuntur.

Nil igitur auctore Augusto Varius addidit, quod & Maro præceperat : sed summatim emendavit; ut qui versus etiam imperfectos, si qui erant, reliquerit. Hos multi mox supplere conati, non perinde valuerunt ob difficultatem; quòd omnia ferè apud eum hemistichia, præter illud, Quem tibi jam Troja peperit, sensum videntur habere perfectum. Nisus grammaticus audisse se à senioribus dicebat, Varium duorum librorum ordinem commutâsse: & qui tum secundus erat, in tertium locum transtulisse: etiam primi libri correxisse principium, his demptis versibus;

Ille ego, qui quondam gracili modulatus avend
Carmen; et egressus sylvis, vicina coëgi
Ut quamvis avido parerent arva colono,
Gratum opus agricolis; at nunc horrentia Martis
Arma virumque cano.

Obtrectatores Virgilio nunquam defuerunt, nam nec Homéro quidem. Prolat: Bucolicis, innominatus quidam rescripsit Antibucolica, duas modo Eclo gu, sed insulsissimè, rappdyoas, quarum prioris initium est;

Tityre, si toga calda tibi est, quo tegmine fagi?

Sequentis;

Dic mihi Damata, cujum pecus? anne Latinum?
Non, verùm Egonis: nostri sie rure loquuntur.

Alas, recitante eo ex Georgicis, Nudus ara, sere nudus, subjecit: habebis fire, febrem.

Est et adversùs Eneida liber Carbilii Pictoris, titulo Eneido-mastix. M. ViFrancus eum à Mæcenate suppositum, appellabat novæ xaxoλias repertorem ; dicebatque neque tumidum esse, neque exilem; sed communibus verbis opus illud confecisse. Herennius vitia ejus tantùm contraxit; Perilius Faustinus furta. Sunt et Q. Octavii Aviti volumina; quibus annotatur, quos et unde versus transtulerit. Asconius Pædianus, libro quem contra obtrectatores Vir-、 gli scripsit, pauca admodum ei objecta proponit; et potissimùm quòd non rete historiam contexuit, et quòd pleraque ab Homero sumpsit. Sed hoc crimen sic defendere assuetum ait: Cur non illi quoque eadem furta tentarent ? verùm intellecturos, facilius esse Herculi clavam, quàm Homero versu surripere. Et tamen destinâsse secedere, ut omnia ad satietatem malevolorum decideret. Refert etiam Pædianus, benignum, cultoremque omnium bonorum atque eruditorum fuisse; et usque adeò invidiæ expertem, ut si quid eruditè Em inspicerit alterius, non minùs gauderet ac si suum fuisset: neminem rituperare; laudare bonos; eâ humanitate esse, ut nisi perversus maximè, quisque non diligeret modò, sed ainaret. Nihil proprii habere videbatur. Ejus theca non minùs aliis doctis patebat, ac sibi; illudque Euripidis antiquum stre turpatat, τὰ των φίλων κοινὰ communia esse amicorum omnia. Quare mares omnes poetas ita adjunctos habuit; ut cùm inter se plurimùm invidiâ arderent, illum unà omnes colerent, Varius, Tucca, Horatius, Gallus, Propertus. Anser verò, quoniam Antonii partes secutus est, illum non observasse dicitur. Cornificius ob perversam naturam illum non tulit. Gloriæ verò aded contemptor fuit, ut cùm quidam versus quosdam sibi adscriberent, eâque de fe docti haberentur; non modò ægrè non ferebat, imò voluptuosum id sibi erat. Cùm enim distichon, quod laudem felicitatemqué Augusti continebat, set, valvisque nor nominato auctore infixisset, id erat ejusmodi:

Nocte pluit tota, redeunt spectacula muñè :

Divisum imperium cum Jove Cæsar habet.

Diu quæritans Augustus, cujusnam hi versus essent, eorum auctorem non eniebat. Bathyllus verò, poeta quidam mediocris, tacentibus aliis, illos sibi cripsit. Quamobrem donatus honoratusque à Cæsare fuit. Quod æquo aninon ferens Virgilius, iisdem valvis affixit quater hoc principium, sic vos non Postulabat Augustus ut hi versus complerentur. Quod cùm frustrà aliqui conati essent, Virgilius præposito disticho sic subjunxit;

Hos ego versiculos feci, tulit alter honores.

Sic vos non vobis nidificatis aves.
Sic vos non vobis vellera fertis oves.

Sic vos non vobis mellificatis apes.
Sic vos non vobis fertis uratra boves.

Qo cognito aliquandiu Bathyllus Romæ fabula fuit, Maro verò exaltatior. ais aliquando Ennium in manu haberet, rogareturque quidnam faceret ; ndit se aurum colligere de stercore Ennii. Habet enim poeta ille egresententias, sub verbis non multùm ornatis. Interroganti Augusto quo Fa feliciter civitas gubernaretur; Si, inquit, prudentiores temonem tenuerit, et boni malis præponantur; itaque optimi suos habeant honores, nulli en aliorum injusti quicquam fiat. At Maecenas, Quid inquit, Virgili, safietatem hon.ini non affert? Omnium rerum, respondit, aut similitudo, aut mul