Page images
PDF
EPUB

Implevere; tenent oleæque armentaque læta.
Hinc bellator equus campo sese arduus infert;
Hinc albi, Clitumne, greges1, et maxima taurus
Victima, sæpè tuo perfusi flumine sacro
Romanos ad templa deûm duxere triumphos.

Hic ver assiduum, atque alienis mensibus æstas;
Bis gravidæ pecudes, bis pomis utilis arbos.
At rabidæ tigres absunt, et sæva leonum
Semina; nec miseros fallunt aconita 2 legentes;
Nec rapit immensos orbes per humum, neque tanto
Squameus in spiram tractu se colligit anguis.
Adde tot egregias urbes, operumque laborem,
Tot congesta manu præruptis oppida saxis,
Fluminaque antiquos subterlabentia muros.

145

150

155

An mare quod suprà, memorem, quodque alluit infrà?
Anne lacus tantos? te, Lari maxime, teque,
Fluctibus et fremitu assurgens Benace marino?

160

An memorem portus, Lucrinoque addita claustra,
Atque indignatum magnis stridoribus æquor
Julia quà ponto longè sonat unda refuso,
Tyrrhenusque fretis immittitur æstus Avernis"?
Hæc eadem argenti rivos ærisque metalla

Ostendit venis, atque auro plurima fluxit.

Hæc genus acre virûm, Marsos, pubemque sabellam,
Assuetumque malo Ligurem, Volscosque verutos

1. Albi, Clitumne, greges. Plinio, lib. II, cap. 103, dice: Clitumni amnis aqua pota candidos boves facit.

2. Aconita. Yerbas venenosas. 3. An mare. El mar Adriático que baña la Italia por el norte, se llama Superum; y el Tirreno ó Toscano, que la baña por el mediodía, mare Inferum.

4. Lari. Lago di Como en el Milanes.

5. Benace. Lago di Garda en el Verones.

1

165

6. Lucrino.... Julia unda.... Tyrrhenus æstus.... Avernis fretis. El puerto Lucrino que hizo fabricar Augusto con maravilloso artificio, poniéndole el nombre de Julio en honor de su padre adoptivo. Suetonio en la vida de este principe lo explica: Portum Julium apud Baias, immiso in Lucrinum et Avernum lacum mari effecit.

7. Marsos, pubem sabellam, Ligurem, Volscos. Pueblos de Italia.

Extulit; hæc Decios, Marios', magnosque Camillos,
Scipiadas duros bello, et te, maxime Cæsar,
Qui nunc, extremis Asiæ jam victor in oris,
Imbellem avertis romanis arcibus Indum.

Salve, magna parens frugum, Saturnia tellus,
Magna virûm tibi res antiquæ laudis et artes
Ingredior, sanctos ausus recludere fontes3,

4

Ascræumque cano romana per oppida carmen.
Nunc locus arvorum ingeniis : quæ robora cuique,
Quis color, et quæ sit rebus natura ferendis.
Difficiles primùm terræ, collesque maligni,
Tenuis ubi argilla, et dumosis calculus arvis,
Palladiâ gaudent silvâ vivacis oliva.
Indicio est tractu surgens oleaster eodem
Plurimus, et strati baccis silvestribus agri.
At quæ pinguis humus, dulcique uligine læta,
Quique frequens herbis et fertilis ubere campus,
Qualem sæpè cavâ montis convalle solemus
Dispicere (huc summis liquuntur rupibus amnes,
Felicemque trahunt linum); quique editus Austro,
Et filicem curvis invisam pascit aratris,
Hic tibi prævalidas olim multoque fluentes
Sufficiet Baccho vites; hic fertilis uvæ,
Hic laticis, qualem pateris libamus et auro,
Inflavit quum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
Lancibus et pandis fumantia reddimus exta.
Sin armenta magìs studium vitulosque tueri
Aut fetus ovium, aut urentes culta capellas,
Saltus et saturi petito longinqua Tarenti",

6

1. Decios, Marios, Nombres

de Romanos ilustres.

2. Ingredior. Lo mismo que aggredior.

3. Sanctos fontes. Las fuentes de las musas.

4. Ascræum. A imitacion de Hesiodo natural de Ascra en Beocia, el cual escribió en verso de agricultura.

170

175

180

185

190

195

5. Palladid. Ya se sabe que la oliva era consagrada á Pálas.

6. Ebur. La flauta de marfil. -Pinguis Tyrrhenus. De Toscana eran los que reconocian en las sacrificios las entrañas de las victimas y se llamaban Haruspices, hombres ordinariamente muy grue

SOS.

7. Saturi Tarenti. Tarento,

Et qualem infelix amisit Mantua' campum,
Pascentem niveos herboso flumine cycnos.
Non liquidi gregibus fontes, non gramina deerunt;
Et quantùm longis carpent armenta diebus,
Exiguâ tantùm gelidus ros nocte reponet.

Nigra ferè et presso pinguis sub vomere terra,
Et cui putre solum (namque hoc imitamur arando),
Optima frumentis: non ullo ex æquore2 cernes
Plura domum tardis decedere plaustra juvencis;
Aut unde iratus silvam devexit arator,

Et nemora evertit multos ignava per annos,
Antiquasque domos avium cum stirpibus imis
Eruit : illæ altum nidis petiere relictis;
At rudis enituit impulso vomere campus.
Nam jejuna quidem clivosi glarea ruris
Vix humiles apibus casias roremque ministrat ;
Et tophus scaber, et nigris exesa chelydris
Creta negant alios æquè serpentibus agros
Dulcem ferre cibum, et curvas præbere latebras.

Quæ tenuem exhalat nebulam fumosque volucres,

Et bibit humorem, et, quum vult, ex se ipsa remittit;
Quæque suo viridis semper se gramine vestit,
Nec scabie et salsâ lædit rubigine ferrum,
Illa tibi lætis intexet vitibus ulmos;
Illa ferax oleæ est; illam experiêre colendo
Et facilem pecori, et patientem vomeris unci :
Talem dives arat Capua, et vicina Vesevo3
Ora jugo, et vacuis Clanius non æquus Acerris.
Nunc, quo quamque modo possis cognoscere,
Rara sit an supra morem sit densa, requiras :
Altera frumentis quoniam favet, altera Baccho,

4

ciudad fertilísima, y puerto de Calabria.

1. Infelix Mantua. Véase la Egloga I.

2. Non ullo ex æquore. De ningun otro campo.

dicam.

200

205

2,10

215

220

225

3. Vesevo. El monte Vesuvio, cerca de Nápoles, que arroja lla

mas.

4. Clanius. Este rio, que hoy se llama el Agno, suele inundar la ciudad de Acerra.

Densa magis Cereri, rarissima quæque Lyæo :
Antè locum capies oculis, altèque jubebis

In solido puteum demitti', omnemque repones
Rursus humum, et pedibus summas æquabis arenas.
Si deerunt, rarum, pecorique et vitibus almis
Aptius uber erit; sin in sua posse negabunt
Ire loca, et scrobibus superabit terra repletis,
Spissus ager glebas cunctantes crassaque terga
Exspecta, et validis terram proscinde juvencis.
Salsa autem tellus, et quæ perhibetur amara,
Frugibus infelix (ea nec mansuescit arando,
Nec Baccho genus, aut pomis sua nomina servat),
Tale dabit specimen tu spisso vimine qualos
Colaque prælorum fumosis deripe tectis;

Huc ager ille malus, dulcesque a fontibus undæ
Ad plenum calcentur: aqua eluctabitur omnis
Scilicet, et grandes ibunt per vimina gutta;
At sapor indicium faciet manifestus, et ora
Tristia tentantûm sensu torquebit amaror.

Pinguis item quæ sit tellus, hoc denique pacto
Discimus haud unquam manibus jactata fatiscit,
Sed picis in morem ad digitos lentescit habendo".
Humida majores herbas alit, ipsaque justo
Lætior ah! nimiùm ne sit mihi fertilis illa,
Neu se prævalidam primis ostendat aristis!

4

Quæ gravis est ipso tacitam se pondere prodit,

230

235

240

245

250

Quæque levis. Promptum est oculis prædiscere nigram, 255
Et quis cui color : at sceleratum exquirere frigus
Difficile est; piceæ tantùm, taxique nocentes
Interdum, aut hederæ pandunt vestigia nigræ.
His animadversis, terram multò antè memento

1. In solido puteum demitti. Hacer un hoyo en suelo firme.

2. Nec Baccho genus, etc. Porque degeneran en tierra tan infeliz.

3 Habendo. Gerundio pasivo,

como son los mas de este género. 4. Tacitam. Sin otro indicio ni experiencia.

5. Sceleratum. Pernicioso, pestilencial. No hay tierrra peor que la fria.

Excoquere, et magnos scrobibus concidere montes,
Antè supinatas Aquiloni ostendere glebas
Quàm lætum infedias vitis genus. Optima putri
Arva solo; id venti curant, gelidæque pruinæ,
Et labefacta movens robustus jugera1 fossor.

6

At si quos haud ulla viros vigilantia fugit,
Antè locum similem exquirunt, ubi prima paretur
Arboribus seges, et quò mox digesta feratur,
Mutatam ignorent subitò ne semina matrem.
Quin etiam cœli regionem in cortice signant,
Ut, quo quæque modo steterit, quâ parte calores
Austrinos tulerit, quæ terga obverterit axi3,
Restituant: adeò in teneris consuescere multùm est!
Collibus an plano meliùs sit ponere vites
Quære priùs. Si pinguis agros metabere campi,
Densa sere in denso non segnior" ubere Bacchus ;
Sin tumulis acclive solum collesque supinos,
Indulge ordinibus nec secius omnis in unguem
Arboribus positis secto via limite quadret.
Ut sæpè ingenti bello quum longa cohortes
Explicuit legio, et campo stetit agmen aperto,
Directæque acies, ac latè fluctuat omnis
Ære renidenti tellus; necdum horrida miscent
Prælia, sed dubius mediis Mars errat in armis :
Omnia sint paribus numeris dimensa viarum;
Non animum modò utì pascat prospectus inanem,
Sed quia non aliter vires dabit omnibus æquas
Terra, neque in vacuum poterunt se extendere rami.
Forsitan et scrobibus quæ sint fastigia quæras.
`Ausim vel tenui vitem committere sulco;

1. Labefacta.... jugera. Las heredades aradas.

2. Austrinos. Al mediodía. 3. Axi. Al norte.

4. Densa. Adverbio, lo mismo que dense.

5. Non segnior. No por eso es mas estéril la cepa.

260

265

270

275

280

285

6. In unguem. A cordel. Tómase la metáfora de los arquitectos que examinan con la uña si las junturas del mármol están bien unidas y trabadas. Horat., Sat. lib. 1, sat. 5:

Factus homo.

...Ad unguem

« PreviousContinue »