Implevere; tenent oleæque armentaque læta. Hinc bellator equus campo sese arduus infert; Hinc albi, Clitumne, greges1, et maxima taurus Victima, sæpè tuo perfusi flumine sacro Romanos ad templa deûm duxere triumphos.
Hic ver assiduum, atque alienis mensibus æstas; Bis gravidæ pecudes, bis pomis utilis arbos. At rabidæ tigres absunt, et sæva leonum Semina; nec miseros fallunt aconita 2 legentes; Nec rapit immensos orbes per humum, neque tanto Squameus in spiram tractu se colligit anguis. Adde tot egregias urbes, operumque laborem, Tot congesta manu præruptis oppida saxis, Fluminaque antiquos subterlabentia muros.
An mare quod suprà, memorem, quodque alluit infrà? Anne lacus tantos? te, Lari maxime, teque, Fluctibus et fremitu assurgens Benace marino?
An memorem portus, Lucrinoque addita claustra, Atque indignatum magnis stridoribus æquor Julia quà ponto longè sonat unda refuso, Tyrrhenusque fretis immittitur æstus Avernis"? Hæc eadem argenti rivos ærisque metalla
Ostendit venis, atque auro plurima fluxit.
Hæc genus acre virûm, Marsos, pubemque sabellam, Assuetumque malo Ligurem, Volscosque verutos
1. Albi, Clitumne, greges. Plinio, lib. II, cap. 103, dice: Clitumni amnis aqua pota candidos boves facit.
2. Aconita. Yerbas venenosas. 3. An mare. El mar Adriático que baña la Italia por el norte, se llama Superum; y el Tirreno ó Toscano, que la baña por el mediodía, mare Inferum.
4. Lari. Lago di Como en el Milanes.
5. Benace. Lago di Garda en el Verones.
6. Lucrino.... Julia unda.... Tyrrhenus æstus.... Avernis fretis. El puerto Lucrino que hizo fabricar Augusto con maravilloso artificio, poniéndole el nombre de Julio en honor de su padre adoptivo. Suetonio en la vida de este principe lo explica: Portum Julium apud Baias, immiso in Lucrinum et Avernum lacum mari effecit.
7. Marsos, pubem sabellam, Ligurem, Volscos. Pueblos de Italia.
Extulit; hæc Decios, Marios', magnosque Camillos, Scipiadas duros bello, et te, maxime Cæsar, Qui nunc, extremis Asiæ jam victor in oris, Imbellem avertis romanis arcibus Indum.
Salve, magna parens frugum, Saturnia tellus, Magna virûm tibi res antiquæ laudis et artes Ingredior, sanctos ausus recludere fontes3,
Ascræumque cano romana per oppida carmen. Nunc locus arvorum ingeniis : quæ robora cuique, Quis color, et quæ sit rebus natura ferendis. Difficiles primùm terræ, collesque maligni, Tenuis ubi argilla, et dumosis calculus arvis, Palladiâ gaudent silvâ vivacis oliva. Indicio est tractu surgens oleaster eodem Plurimus, et strati baccis silvestribus agri. At quæ pinguis humus, dulcique uligine læta, Quique frequens herbis et fertilis ubere campus, Qualem sæpè cavâ montis convalle solemus Dispicere (huc summis liquuntur rupibus amnes, Felicemque trahunt linum); quique editus Austro, Et filicem curvis invisam pascit aratris, Hic tibi prævalidas olim multoque fluentes Sufficiet Baccho vites; hic fertilis uvæ, Hic laticis, qualem pateris libamus et auro, Inflavit quum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras, Lancibus et pandis fumantia reddimus exta. Sin armenta magìs studium vitulosque tueri Aut fetus ovium, aut urentes culta capellas, Saltus et saturi petito longinqua Tarenti",
1. Decios, Marios, Nombres
de Romanos ilustres.
2. Ingredior. Lo mismo que aggredior.
3. Sanctos fontes. Las fuentes de las musas.
4. Ascræum. A imitacion de Hesiodo natural de Ascra en Beocia, el cual escribió en verso de agricultura.
5. Palladid. Ya se sabe que la oliva era consagrada á Pálas.
6. Ebur. La flauta de marfil. -Pinguis Tyrrhenus. De Toscana eran los que reconocian en las sacrificios las entrañas de las victimas y se llamaban Haruspices, hombres ordinariamente muy grue
7. Saturi Tarenti. Tarento,
Et qualem infelix amisit Mantua' campum, Pascentem niveos herboso flumine cycnos. Non liquidi gregibus fontes, non gramina deerunt; Et quantùm longis carpent armenta diebus, Exiguâ tantùm gelidus ros nocte reponet.
Nigra ferè et presso pinguis sub vomere terra, Et cui putre solum (namque hoc imitamur arando), Optima frumentis: non ullo ex æquore2 cernes Plura domum tardis decedere plaustra juvencis; Aut unde iratus silvam devexit arator,
Et nemora evertit multos ignava per annos, Antiquasque domos avium cum stirpibus imis Eruit : illæ altum nidis petiere relictis; At rudis enituit impulso vomere campus. Nam jejuna quidem clivosi glarea ruris Vix humiles apibus casias roremque ministrat ; Et tophus scaber, et nigris exesa chelydris Creta negant alios æquè serpentibus agros Dulcem ferre cibum, et curvas præbere latebras.
Quæ tenuem exhalat nebulam fumosque volucres,
Et bibit humorem, et, quum vult, ex se ipsa remittit; Quæque suo viridis semper se gramine vestit, Nec scabie et salsâ lædit rubigine ferrum, Illa tibi lætis intexet vitibus ulmos; Illa ferax oleæ est; illam experiêre colendo Et facilem pecori, et patientem vomeris unci : Talem dives arat Capua, et vicina Vesevo3 Ora jugo, et vacuis Clanius non æquus Acerris. Nunc, quo quamque modo possis cognoscere, Rara sit an supra morem sit densa, requiras : Altera frumentis quoniam favet, altera Baccho,
ciudad fertilísima, y puerto de Calabria.
1. Infelix Mantua. Véase la Egloga I.
2. Non ullo ex æquore. De ningun otro campo.
3. Vesevo. El monte Vesuvio, cerca de Nápoles, que arroja lla
4. Clanius. Este rio, que hoy se llama el Agno, suele inundar la ciudad de Acerra.
Densa magis Cereri, rarissima quæque Lyæo : Antè locum capies oculis, altèque jubebis
In solido puteum demitti', omnemque repones Rursus humum, et pedibus summas æquabis arenas. Si deerunt, rarum, pecorique et vitibus almis Aptius uber erit; sin in sua posse negabunt Ire loca, et scrobibus superabit terra repletis, Spissus ager glebas cunctantes crassaque terga Exspecta, et validis terram proscinde juvencis. Salsa autem tellus, et quæ perhibetur amara, Frugibus infelix (ea nec mansuescit arando, Nec Baccho genus, aut pomis sua nomina servat), Tale dabit specimen tu spisso vimine qualos Colaque prælorum fumosis deripe tectis;
Huc ager ille malus, dulcesque a fontibus undæ Ad plenum calcentur: aqua eluctabitur omnis Scilicet, et grandes ibunt per vimina gutta; At sapor indicium faciet manifestus, et ora Tristia tentantûm sensu torquebit amaror.
Pinguis item quæ sit tellus, hoc denique pacto Discimus haud unquam manibus jactata fatiscit, Sed picis in morem ad digitos lentescit habendo". Humida majores herbas alit, ipsaque justo Lætior ah! nimiùm ne sit mihi fertilis illa, Neu se prævalidam primis ostendat aristis!
Quæ gravis est ipso tacitam se pondere prodit,
Quæque levis. Promptum est oculis prædiscere nigram, 255 Et quis cui color : at sceleratum exquirere frigus Difficile est; piceæ tantùm, taxique nocentes Interdum, aut hederæ pandunt vestigia nigræ. His animadversis, terram multò antè memento
1. In solido puteum demitti. Hacer un hoyo en suelo firme.
2. Nec Baccho genus, etc. Porque degeneran en tierra tan infeliz.
3 Habendo. Gerundio pasivo,
como son los mas de este género. 4. Tacitam. Sin otro indicio ni experiencia.
5. Sceleratum. Pernicioso, pestilencial. No hay tierrra peor que la fria.
Excoquere, et magnos scrobibus concidere montes, Antè supinatas Aquiloni ostendere glebas Quàm lætum infedias vitis genus. Optima putri Arva solo; id venti curant, gelidæque pruinæ, Et labefacta movens robustus jugera1 fossor.
At si quos haud ulla viros vigilantia fugit, Antè locum similem exquirunt, ubi prima paretur Arboribus seges, et quò mox digesta feratur, Mutatam ignorent subitò ne semina matrem. Quin etiam cœli regionem in cortice signant, Ut, quo quæque modo steterit, quâ parte calores Austrinos tulerit, quæ terga obverterit axi3, Restituant: adeò in teneris consuescere multùm est! Collibus an plano meliùs sit ponere vites Quære priùs. Si pinguis agros metabere campi, Densa sere in denso non segnior" ubere Bacchus ; Sin tumulis acclive solum collesque supinos, Indulge ordinibus nec secius omnis in unguem Arboribus positis secto via limite quadret. Ut sæpè ingenti bello quum longa cohortes Explicuit legio, et campo stetit agmen aperto, Directæque acies, ac latè fluctuat omnis Ære renidenti tellus; necdum horrida miscent Prælia, sed dubius mediis Mars errat in armis : Omnia sint paribus numeris dimensa viarum; Non animum modò utì pascat prospectus inanem, Sed quia non aliter vires dabit omnibus æquas Terra, neque in vacuum poterunt se extendere rami. Forsitan et scrobibus quæ sint fastigia quæras. `Ausim vel tenui vitem committere sulco;
1. Labefacta.... jugera. Las heredades aradas.
2. Austrinos. Al mediodía. 3. Axi. Al norte.
4. Densa. Adverbio, lo mismo que dense.
5. Non segnior. No por eso es mas estéril la cepa.
6. In unguem. A cordel. Tómase la metáfora de los arquitectos que examinan con la uña si las junturas del mármol están bien unidas y trabadas. Horat., Sat. lib. 1, sat. 5:
« PreviousContinue » |