neque Virgilius facile emersisset ex rustica humilitate, qua tenuia carmina adhuc latuerant. Neque Pollionis solum auctoritas agrum post tuita est, sed inter ipsos, quos agris dividendis Caesar praefecerat, mox aliqui Virgilium dilectum habebant: Alfenus Varus, qui ab eodem Syronte, quo poëta, Epicuri disciplinam edoctus fuerat, et Cornel. Gallus, quocum ingenii aequalitas idemque poëseos studium arctissime nostrum conjunxit.

Nam, carminibus sua se sibi servasse, ipse Ecl. IX. v. 10 auctor est. Neque haec quaedam esse possunt, nisi priores tres Eclogae: quinta anni DCCXII sive de proximi posterioris anni principio, qua Divum Julium se colere praedicat; et secunda atque tertia, quas illic v. 86 suas pronunciat, quarum haec est anni DCCXII, illa proximi superioris anni. Et tres, quas nominavimus, Eclogus valde credibile est, ipsum Pollionem literis suis addidisse, ut aut Maecenati aut ipsi Caesari Octaviano juvenis Andini laudem probaret.

Pollio postquam a Venetis discesserat, et veterani auctumni tempore ex agro Cremonensi Andem versus se movebant, novo carmine et suam possessionem firmare, et, quam maximam posset, misericordiam de vicinis, qui aufugerant, agricolis Virgilius concitare studuit. Meliboeum igitur facit poëta imminens Andi periculum cum capellis suis fugientem, et Tityro seni, qui Virgilii gregem Mantuanis saltibus pascebat, obviam factus, miratur in fuga pastor pastoris securitatem. Cui senex: Ut e servitute se redimeret, cum domino praedio ejecto pro

xima se aestate Romam adisse et Octavianum juvenem, quem Larem sibi postea habituri sint, decernentem ibi audisse inquit, ut ager suus integer maneret. Quam exsul fortunam miratus summopere eam laudat, suam et, qui prope habitabant, pastorum graviter deplorans sortem, cujus Tityrus miseratione motus petit ab eo, ut secum pernoctet. Allegoria nulla est in hac Ecloga.

Annotata.

1-5. Meliboeus Andinus v. 36, veteranorum militum, qui jamjam irrupturi erant, injurias fugiens, auctumni tempore v. 72 cum caprarum grege suo montem transit, quo senex Virgilii libertus (v. 28), Tityrus, domini boves pascit, et sub fago, patulis ramis diffusa, securus modo voce modo fistula canit alternis. Uterque, quod nomina declarant, Graecus erat genere, sed verna origine, qui Andem patriae instar haberet. Sub opaco tegmine fagi ramosae sedes, quamvis vespere ingruente v. 82, aestivum mensis Octobris calorem probat. Aestate, a medio mense Aprili ad Novembrem usque greges armentorum reliquique pecoris saltibus pascuntur, quod in silvarum frigore frondium germine et recentibus herbis melius alantur Georg, Lb. III, 131. Quare silvestris Musa pro carmine pastoritio jam apud Lucretium. Carmen hoc, cui Amaryllidis laudes propositae erant, Tityrus dicit modo canens, modo modulatus id monaulo

ex culmo seu hordeaceo seu avenaceo, qui prae septem syringis cannis III, 27 stridens stipula nominatur. Eadem avena v. 10 calamus dicitur: quod zakapos secundum Hesychium et frumenti culmus est, et fistula. Tamen avena aeque ac calamus de quocunque tubulo saepe dicitur Ov. Met. VIII, 192. Musam meditari minus populariter dictum videtur; tamen Virgilius non ita quidem, quemadmodum nunc nostri poëtae istos Arcadicos, prope divinos suos pa.stores fecit, sed ita coeli temperie temperatos ipsos moribus, ut quotidie fistula uterentur, novas saltationes excogitarent, carminibus certarent, et his fere lusibus otium suum et festos in agris dies exhilararent, Patria h. 1. pagus patrius. Patriam linquimus p. fugimus non sine vi repetitum, ut pastoris inde eluceat humanitas, quae tanto desiderio v. 68 patrios agros respiciat. Praefectis mancipiorum Varro peculium aliquod constituit, et contubernales i. e. conservas ad liberorum procreationem cum ipsis conjunctas: ita enim arctius fundo alligari. Eo amore Tityrus Galateam primum amplexus fuerat (v. 31), mox formosam et prudentem Amaryllida, cujus laude nunc ut saltus resonent, cantu efficit. Foecundas mulieres Columella, ubi tres filios pepererant, opere remisso et condonato, ubi plures, etiam libertate remunerabatur. Ipsos colonos, qui alienos agros conducebant, Columella natos optat in praedio, cui, tamquam paterno alicui, quo adolevissent, solo, diuturno usu amicius astricti sint. Haec generosi Romani prudentia utinam et ascriptitiorum, qui hodie pro servis sunt, colonorum dominos, si minus

mitiores, prudentiores certe reddat in vero commodo aestimando.

6-10. Quae causa sit, cur, anxiis aliis de imminente periculo, ipse securus neque cantu desistam, neque pascendo? Deus aliquis praedium nostrum ab omni periculo tutum praestitit. - Deum appellat laetus senex mire dilatata oratione Caesarem Octavianum, cui inter Lares privatos postea sive Deos familiares prima quaque Luna thus v. 43 et festis diebus insignioribus agnum saepe sacrificaturus sit ob praedium servatum. Homines inter Deos relati Graecis Heroes, Romanis Lares dicebantur, modo a singulis, quod hic legimus, modo culti ab universa civitate. Inter hos Lares publicos Julius Caesar habebatur Deus factus V, 67, inter eosdemque Caesar Octavianus relatus est primum Sexto Pompejo devicto voluntate urbium DCCXVIII ab U. C., et postquam summa imperii potitus erat DCCXXIV et DCCXXV ab U. C. ipsius Senatus auctoritate, ut Horatius IV Od. 5, 33 cecinerit:

Te multa prece, te prosequitur mero
Defuso pateris, et Laribus tuum
Miscet numen, uti Graecia Castoris

Et magni memor Herculis.

Hi dii domestici, sigillis vel ligneis, vel lapideis vel aeneis expressi, aut focis imponebantur, armario quodam (aede, larario) conditi, aut in nocturnis nobiliorum cubiculis servabantur, et peculiaribus sacrariis, Larariis dictis, quorum duo habebat Alexander Severus, majorum gentium alterum, Abrahami, Christi, aliorum; alterum minorum gen

tium, Platonis, Ciceronis, Virgilii. Gravioribus in rebus placabantur fere Lares vel porco caeso, vel agno vel vitulo: Porci, qui decimo a partu die secundum Varronem, secundum Plinium quinto purus (sacris) habebatur, vilius fuisse videtur sacrificium, quod etiam rustica Horatii Phidile praebere potuerit. Ita Tibullus quoque, qui libenter ac saepe de simplici rusticae pietatis sacrificatione narrat. I El. 10, 15:

Sed patrii servate Lares: aluistis et iidem

Cursarem vestros quum tener ante pedes.
Neu pudeat prisco vos esse a stipite factos;
Sic veteres sedes incoluistis avi.

Tunc melius tenuere fidem, quum paupere cultu
Stabat in exigua ligneus aede deus.
Hic placatus erat, seu quis libaverat uvam

Seu dederat sanctae spicea serta comae.
Atque aliquis, voti compos, liba ipse ferebat,
Postque comes purum filia parva favum.

At nobis aerata, Lares, depellite tela:

Hostia erit plena rustica porcus hora;
Haec pura cum veste sequar, myrtoque canistra
Vincta geram, myrto vinctus et ipse caput.

Eximium agni sacrificium erat, quem ipso die octavo Plinii exempla manu scripta purum fuisse tradunt, splendidissimum vero vituli, qui die tricesimo purus erat. Agris ab Octaviano inter milites divisis ad parvum agellum Tibullus redierat, et festo ambarvalium die in verna agrorum lustratione agnum mactat pro pristino vitulo I El. 1, 19:

Vos quoque, felicis quondam, nunc pauperis agri
'Custodes, fertis munera vestra, Lares.

Tunc vitula innumeros lustrabat caesa juvencos:
Nunc agna exigui est hostia magna soli.