fulminis acta modo, quam nec duo taurea terga nec duplici squama lorica fidelis et auro sustinuit: conlapsa ruunt immania membra.
dat tellus gemitum, et clipeum super intonat ingens. talis in Euboico Baiarum litore quondam saxea pila cadit, magnis quam molibus ante constructam ponto iaciunt; sic illa ruinam prona trahit penitusque vadis inlisa recumbit: miscent se maria, et nigrae attolluntur harenae; tum sonitu Prochyta alta tremit durumque cubile Inarime Iovis imperiis inposta Typhoeo.
Hic Mars armipotens animum viresque Latinis addidit et stimulos acris sub pectore vertit inmisitque Fugam Teucris atrumque Timorem. undique conveniunt, quoniam data copia pugnae bellatorque animo deus incidit.
Pandarus ut fuso germanum corpore cernit et quo sit fortuna loco, qui casus agat res, portam vi magna converso cardine torquet, obnixus latis umeris, multosque suorum moenibus exclusos duro in certamine linquit; ast alios secum includit recipitque ruentis,
demens, qui Rutulum in medio non agmine regem viderit inrumpentem ultroque incluserit urbi, immanem veluti pecora inter inertia tigrim. continuo nova lux oculis effulsit, et arma
horrendum sonuere; tremunt in vertice cristae sanguineae, clipeoque micantia fulmina mittit: adgnoscunt faciem invisam atque immania membra turbati subito Aeneadae. tum Pandarus ingens emicat et mortis fraternae fervidus ira effatur: non haec dotalis regia Amatae, nec muris cohibet patriis media Ardea Turnum. castra inimica vides; nulla hinc exire potestas.' olli subridens sedato pectore Turnus
'incipe, siqua animo virtus, et consere dextram : hic etiam inventum Priamo narrabis Achillem.' dixerat. ille rudem nodis et cortice crudo
mtorquet summis adnixus viribus hastam: excepere aurae; volnus Saturnia Iuno detorsit veniens, portaeque infigitur hasta. 'at non hoc telum, mea quod vi dextera versat, effugies; neque enim is teli nec volneris auctor,' sic ait et sublatum alte consurgit in ensem et mediam ferro gemina inter tempora frontem dividit inpubesque immani volnere malas. fit sonus, ingenti concussa est pondere tellus: conlapsos artus atque arma cruenta cerebro sternit humi moriens, atque illi partibus aequis huc caput atque illuc umero ex utroque pependit. diffugiunt versi trepida formidine Troes:
et si continuo victorem ea cura subisset, rumpere claustra manu sociosque inmittere portis, ultimus ille dies bello gentique fuisset;
sed furor ardentem caedisque insana cupido egit in adversos.
principio Phalerim et succiso poplite Gygen excipit; hinc raptas fugientibus ingerit hastas in tergum (luno vires animumque ministrat); addit Halym comitem et confixa Phegea parma, ignaros deinde in muris Martemque cientis Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytanimque. Lyncea tendentem contra sociosque vocantem vibranti gladio conixus ab aggere dexter occupat (huic uno desectum comminus ictu cum galea longe iacuit caput), inde ferarum vastatorem Amycum, quo non felicior alter ungere tela manu ferrumque armare veneno, et Clytium Aeoliden et amicum Crethea musis, Crethea musarum comitem, cui carmina semper et citharae cordi numerosque intendere nervis. [semper equos atque arma virum pugnasque canebat.] Tandem ductores audita caede suorum
conveniunt Teucri, Mnestheus acerque Serestus, palantisque vident socios hostemque receptum.
et Mnestheus quo deinde fugam, quo tenditis?' inquit.
'quos alios muros, quae iam ultra moenia habetis? unus homo et vestris, o cives, undique saeptus aggeribus tantas strages inpune per urbem ediderit? iuvenum primos tot miserit Orco? non infelicis patriae veterumque deorum et magni Aeneae, segnes, miseretque pudetque?' talibus accensi firmantur et agmine denso consistunt. Turnus paulatim excedere pugna
et fluvium petere ac partem, quae cingitur unda; acrius hoc Teucri clamore incumbere magno et glomerare manum. ceu saevom turba leonem cum telis premit infensis, at territus ille,
asper, acerba tuens, retro redit, et neque terga ira dare aut virtus patitur, nec tendere contra
ille quidem hoc cupiens potis est per tela virosque: haut aliter retro dubius vestigia Turnus inproperata refert, et mens exaestuat ira. quin etiam bis tum medios invaserat hostis, bis confusa fuga per muros agmina vertit;
sed manus e castris propere coit omnis in unum, nec contra vires audet Saturnia Iuno
sufficere, aĕriam caelo nam Iuppiter Irim demisit germanae haud mollia iussa ferentem, ni Turnus cedat Teucrorum moenibus altis. ergo nec clipeo iuvenis subsistere tantum nec dextra valet: iniectis sic undique telis obruitur. strepit adsiduo cava tempora circum tinnitu galea, et saxis solida aera fatiscunt, discussaeque iubae capiti, nec sufficit umbo ictibus ingeminant hastis et Troes et ipse. fulmineus Mnestheus. tum toto corpore sudor liquitur et piceum (nec respirare potestas)
flumen agit; fessos quatit aeger anhelitus artus. tum demum praeceps saltu sese omnibus armis in fluvium dedit: ille suo cum gurgite flavo accepit venientem ac mollibus extulit undis et laetum sociis abluta caede remisit.
P. VERGILI MARONIS
AENEIDOS
Panditur interea domus omnipotentis Olympi, conciliumque vocat divom pater atque hominum rex sideream in sedem, terras unde arduus omnis castraque Dardanidum aspectat populosque Latinos. considunt tectis bipatentibus, incipit ipse: 'caelicolae magni, quianam sententia vobis versa retro tantumque animis certatis iniquis? abnueram bello Italiam concurrere Teucris.
quae contra vetitum discordia? quis metus aut hos aut hos arma sequi ferrumque lacessere suasit? adveniet iustum pugnae (ne arcessite) tempus, cum fera Karthago Romanis arcibus olim exitium magnum atque Alpes inmittet apertas: tum certare odiis, tum res rapuisse licebit. nunc sinite et placitum laeti componite foedus.'
Iuppiter haec paucis; at non Venus aurea contra pauca refert:
'o pater, o hominum rerumque aeterna potestas! (namque aliud quid sit, quod iam inplorare queamus?) cernis ut insultent Rutuli Turnusque [feratur per medios insignis equis tumidusque] secundo Marte ruat? non clausa tegunt iam moenia Teucros: quin intra portas atque ipsis proelia miscent aggeribus moerorum et inundant sanguine fossas.
Aeneas ignarus abest. numquamne levari obsidione sines? muris iterum imminet hostis nascentis Troiae [nec non exercitus alter;] atque iterum in Teucros Aetolis surgit ab Arpis Tydides. equidem credo, mea volnera restant et tua progenies mortalia demoror arma. si sine pace tua atque invito numine Troes Italiam petiere, luant peccata neque illos iuveris auxilio; sin tot responsa secuti,
quae superi manesque dabant: cur nunc tua quisquam vertere iussa potest aut cur nova condere fata? quid repetam exustas Erycino in litore classes, quid tempestatum regem ventosque furentis Aeolia excitos aut actam nubibus Irim? nunc etiam manis (haec intemptata manebat sors rerum) movet et superis inmissa repente Allecto, medias Italum bacchata per urbes.
nil super imperio moveor: speravimus ista,
dum fortuna fuit; vincant quos vincere mavis.
si nulla est regio, Teucris quam det tua coniunx dura, per eversae, genitor, fumantia Troiae excidia obtestor, liceat dimittere ab armis incolumem Ascanium, liceat superesse nepotem. Aeneas sane ignotis iactetur in undis
et, quamcumque viam dederit Fortuna, sequatur : hunc tegere et dirae valeam subducere pugnae. est Amathus, est celsa mihi Paphus atque Cythera Idaliaeque domus: positis inglorius armis exigat hic aevom. magna dicione iubeto Karthago premat Ausoniam: nihil urbibus inde obstabit Tyriis. quid pestem evadere belli iuvit et Argolicos medium fugisse per ignes totque maris vastaeque exhausta pericula terrae, dum Latium Teucri recidivaque Pergama quaerunt? non satius cineres patriae insedisse supremos atque solum, quo Troia fuit? Xanthum et Simoenta redde, oro, miseris iterumque revolveré casus da, pater, Iliacos Teucris.' tum regia Iuno
« PreviousContinue » |