Page images
PDF
EPUB

P. VIRGILII MARONIS

AENEIDOS

LIBER III.

POSTQUA

OSTQUAM res Asiae Priamique evertere gentém Immeritam visum Superis, ceciditque superbum Ilium, et omnis humo fumat Neptunia Troia: Diversa exsilia et desertas quaerere terras Auguriis agimur Divom, classemque sub ipsa Antandro et Phrygiae molimur montibus Idae; Incerti quo fata ferant, ubi sistere detur; Contrahimusque viros. Vix prima inceperat aestas; Et pater Anchises dare fatis vela iubebat:

Litora cum patriae lacrimans portusque relinquo 10 Et cámpos, ubi Troia fuit. Feror exsul in altum Cum sociis, natoque, Penatibus et magnis Dîs.

Terra procul vastis colitur Mavortia campis, Thraces arant, acri quondam regnata Lycurgo; Hospitium antiquum Troiae, sociique Penates, Dum fortuna fuit. Feror huc, et litore curvo Moenia prima loco, fatis ingressus iniquis; Aeneadasque meo nomen de nomine fingo.

Sacra Dionaeae matri Divisque ferebam Auspicibus coeptorum operum; superoque nitentem Coelicolum regi mactabam in litore taurum. Forte fuit iuxta tumulus, quo cornea summo

Virgulta, et densis hastilibus horrida myrtus.
Accessi; viridemque ab humo convellere silvam
Conatus, ramis tegerem ut frondentibus aras:
Horrendum et dictu video mirabile monstrum.
Nam, quae prima solo ruptis radicibus arbor
Vellitur, huie atro liquuntur sanguine guttae,
Et terram tabo maculant. Mihi frigidus horror
Membra quatit, gelidusque coit formidine sanguis.
Rursus et alterius lentum convellere vimen
Insequor, et causas penitus tentare latentis:
Ater et alterius sequitur de cortice sanguis.
Multa movens animo, Nymphas venerabar agrestis,
Gradivumque patrem, Geticis qui praesidet arvis,
Rite secundarent visus, omenque levarent.
Tertia sed postquam maiore hastilia nisu
Aggredior; genibusque adversae obluctor arenae: 38
Eloquar, an sileam? gemitus lacrimabilis imo
Auditur tumulo, et vox reddita fertur ad auris:
Quid miserum, Aenea, laceras ? iam parce sepulto;
Parce pias scelerare manus. Non me tibi Troia
Externum tulit; aut cruor hic de stipite manat..
Heu! fuge crudelis terras, fuge litus avarum.
Nam Polydorus ego. Hic confixum ferrea texit
Telorum seges, et iaculis increvit acutis.
Tum vero ancipiti mentem formidine pressus
Obstupui, steteruntque comae, et vox faucibus haesit.
Hunc Polydorum auri quondam cum pondere

magno

Infelix Priamus furtim mandarat alendum

Threïcio regi; cum iam diffideret armis
Dardaniae, cingique urbem obsidione videret.
Ille, ut opes fractae Teucrûm, et Fortuna recessit,

Rés Agamemnonias victriciaque arma secutus,
Fas omne abrumpit; Polydorum obtruncat, et auro
Vi potitur. Quid non mortalia pectora cogis,
Auri sacra fames! Postquam pavor ossa reliquit;
Delectos populi ad proceres, primumque parentem,
Monstra Deûm refero, et, quae sit sententia, posco.
Omnibus idem animus, scelerata excedere terra;
Linqui pollutum hospitium, et dare classibus Austros.
Ergo instauramus Polydoro funus, et ingens
Aggeritur tumulo tellus; stant Manibus arae,
Caeruleis maestae vittis atraque cupresso;

Et circum Iliades crinem de more solutae.
Inferimus tepido spumantia cymbia lacte,
Sanguinis et sacri pateras; animamque sepulcro
Condimus, et magna supremum voce ciemus.

Inde, ubi prima fides pelago, placataque venti 69
Dant maria, et lene crepitans vocat Auster in altum,
Deducunt socii navis, et litora complent.
Provehimur portu; terraeque urbesque recedunt.
Sacra mari colitur medio gratissima tellus
Nereïdum matri et Neptuno Aegaeo:

Quam pius Arcitenens, oras et litora circum
Errantem, Gyaro celsa Myconoque revinxit,
Immotamque coli dedit, et contemnere ventos.
Huc feror: haec fessos tuto placidissima portu
Accipit. Egressi veneramur Apollinis urbem.
Rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos,
Vittis et sacra redimitus tempora lauro,

Occurrit: veterem Anchisen agnoscit amicum.
Iungimus hospitio dextras, et tecta subimus.
Templa Dei saxo venerabar structa vetusto.

Da propriam, Thymbrace, domum ! da moenia fessis,

101

Et genus,
et mansuram urbem ! serva altera Troiae
Pergama, reliquias Danaûm atque immitis Achilli!
Quem sequimur? quove ire iubes? ubi ponere sedes?
Da, pater, augurium ; atque animis illabere nostris.
Vix ea fatus eram : tremere omnia visa repente,
Liminaque, laurusque Dei; totusque moveri
Mons circum, et mugire adytis cortina reclusis.
Submissi petimus terram, et vox fertur ad auris:
Dardanidae duri, quae vos a stirpe parentum
Prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto
Accipiet reduces. Antiquam exquirite matrem.
Hîc domus Aeneae cunctis dominabitur oris,
Et nati natorum, et qui nascentur ab illis.
Haec Phoebus: mixtoque ingens exorta tumultu
Laetitia ; et cuncti, quae sint ea moenia, quaerunt;
Quo Phoebus vocet errantis, iubeatque reverti.
Tum genitor, veterum volvens monumenta virorum,
Audite, o proceres, ait, et spes discite vestras.
Creta Iovis magni medio iacet insula ponto;
Mons Idaeus ubi, et gentis cunabula nostrae.
Centum urbes habitant magnas, uberrima regna:
Maximus unde pater, si rite audita recordor,
Teucrus Rhoeteas primum est advectus ad oras,
Optavitque locum regno. Nondum Ilium, et arces
Pergameae steterant; habitabant vallibus imis.
Hinc mater cultrix Cybelae, Corybantiaque aera,
Idaeumque nemus; hinc fida silentia sacris,
Et iuncti currum dominae subiere leones.
Ergo agite, et, Divom ducunt qua iussa, sequamur:
Placemus ventos, et Gnosia regna petamus.
Nec longo distant cursu: modo Iuppiter adsit,
Tertia lux classem Cretaeis sistet in oris.

Sic fatus, meritos aris mactavit honores,
Taurum Neptuno, taurum tibi, pulcher Apollo;
Nigram Hiemi pecudem, Zephyris felicibus albam.

132

Fama volat, pulsum regnis cessisse paternis Idomenea ducem, desertaque litora Cretae; Hoste vacare domos, sedesque adstare relictas, Linquimus Ortygiae portus, pelagoque volamus, Bacchatamque iugis Naxon, viridemque Donusam, Olearon, niveamque Paron, sparsasque per aequor Cycladas, et crebris legimus freta concita terris, Nauticus exoritur vario certamine clamor; Hortantur socii, Cretam proavosque petamus, Prosequitur surgens a puppi ventus euntis, Et tandem antiquis Curetum adlabimur oris, Ergo avidus muros optatae molior urbis, Pergameamque voco, et laetam cognomine gentem Hortor amare focos, arcemque attollere tectis, Iamque fere sicco subductae litore puppes; Connubiis arvisque novis operata iuventus; Iura domosque dabam: subito cum tabida membris, Corrupto coeli tractu, miserandaque venit Arboribusque satisque lues, et letifer annus. Linquebant dulcis animas, aut aegra trahebant Corpora; tum sterilis exurere Sirius agros; Arebant herbae, et victum seges aegra negabat. Rursus ad oraclum Ortygiae Phoebumque remenso Hortatur pater ire mari, veniamque precari: Quam fessis finem rebus ferat; unde laborum Tentare auxilium iubeat; quo vertere cursus,

Nox erat, et terris animalia somnus habebat. Effigies sacrae Divom Phrygiique Penates, Quos mecum a Troia mediisque ex ignibus urbis

« PreviousContinue »