Prosequitur votis. Nec non et pulcher Iülus,
Ante annos animumque gerens curamque virilem, Multa patri portanda dabat mandata. Sed aurae Omnia discerpunt, et nubibus irrita donant.
Egressi superant fossas, noctisque per umbram Castra inimica petunt, multis tamen ante futuri Exitio. Passim somno vinoque per herbam Corpora fusa vident, arrectos litore currus, Inter lora rotasque viros, simul arma, iacere, Vina simul. Prior Hyrtacides sic ore locutus: Euryale, audendum dextra. Nunc ipsa vocat res. Hac iter est. Tu, ne qua manus se attollere nobis A tergo possit, custodi, et consule longe. Haec ego vasta dabo, et lato te limite ducam. Sic memorat, vocemque premit ; simul ense superbum Rhamnetem aggreditur, qui forte tapetibus altis 325 Exstructus toto proflabat pectore somnum; Rex idem, et regi Turno gratissimus augur: Sed non augurio potuit depellere pestem. Tris iuxta famulos temere inter tela iacentis, Armigerumque Remum premit, aurigamque sub ipsis. Nactus equis; ferroque secat pendentia colla; Tum caput ipsi aufert domino, truncumque relinquit Sanguine singultantem; atro tepefacta cruore Terra torique madent. Nec non Lamyrumque Lamumque,
Et iuvenem Sarranum, illa qui plurima nocte Luserat, insignis facie, multoque iacebat Membra Deo victus: felix, si protenus illum Aequasset nocti ludum, in lucemque tulisset. Impastus ceu plena leo per ovilia turbans; Suadet enim vesana fames; manditque trahitque
Molle pecus mutumque metu; fremit ore cruento. Nec minor Euryali caedes: incensus et ipse Perfurit; ac multam in medio sine nomine plebem, Fadumque, Herbesumque subit, Rhoetumque, Abarimque,
Ignaros; Rhoetum vigilantem, et cuncta videntem; Sed magnum metuens se post cratera tegebat: Pectore in adverso totum cui comminus ensem Condidit adsurgenti, et multa morte recepit. Purpuream vomit ille animam; et cum sanguine mixta
Vina refert moriens. Hic furto fervidus instat. Iamque ad Messapi socios tendebat; ubi ignem Deficere extremum, et religatos rite videbat Carpere gramen equos; breviter cum talia Nisus, (Sensit enim nimia caede atque cupidine ferri) 354 Absistamus, ait: nam lux inimica propinquat. Poenarum exhaustum satis est: via facta per hostes. Multa virum solido argento perfecta relinquunt Armaque, craterasque simul, pulchrosque tapetas. Euryalus phaleras Rhamnetis, et aurea bullis Cingula, Tiburti Remulo ditissimus olim Quae mittit dona, hospitio cum iungeret absens, Caedicus; ille suo moriens dat habere nepoti; Post mortem bello Rutuli praedaque potiti ; Haec rapit, atque humeris nequidquam fortibus aptat. Tum galeam Messapi habilem cristisque decoram Induit. Excedunt castris, et tuta capessunt.
Interea praemissi equites ex urbe Latina, Cetera dum legio campis instructa moratur, Ibant, et Turno regis responsa ferebant, Tercentum, scutati omnes, Volscente magistro.
Iamque propinquabant castris, murosque subibant, Cum procul hos laevo flectentis limite cernunt; Et galea Euryalum sublustri noctis in umbra Prodidit immemorem, radiisque adversa refulsit. Haud temere est visum. Conclamat ab agmine
State, viri; quae causa viae? quive estis in armis? Quove tenetis iter? Nihil illi tendere contra; Sed celerare fugam in silvas, et fidere nocti. Obiiciunt equites sese ad divortia nota
Hinc atque hinc, omnemque abitum custode coronant. Silva fuit, late dumis atque ilice nigra
Horrida, quam densi complerant undique sentes; Rara per occultos lucebat semita callis. Euryalum tenebrae ramorum onerosaque praeda' Impediunt, fallitque timor regione viarum. Nisus abit: iamque imprudens evaserat hostis, Atque lacus; qui post Albae de nomine dicti Albani; tum rex stabula alta Latinus habebat. Ut stetit, et frustra absentem respexit amicum: Euryale, infelix qua te regione reliqui? Quave sequar? Rursus perplexum iter omne revolvens
Fallacis silvae, simul et vestigia retro
Observata legit, dumisque silentibus errat. Audit equos, audit strepitus et signa sequentum. Nec longum in medio tempus; cum clamor ad auris Pervenit, ac videt Euryalum: quem iam manus omnis Fraude loci et noctis, subito turbante tumultu, Oppressum rapit et conantem plurima frustra. Quid faciat? qua vi iuvenem, quibus audeat armis Eripere? an sese medios moriturus in enses
Inferat, et pulchram properet per volnera mortem? Ocius adducto torquens hastile lacerto, Suspiciens altam Lunam, sic voce precatur: Tu, Dea, tu praesens nostro succurre labori, Astrorum decus, et nemorum Latonia custos; Si qua tuis unquam pro me pater Hyrtacus aris Dona tulit, si qua ipse meis venatibus auxi, Suspendive tholo, aut sacra ad fastigia fixi: Hunc sine me turbare globum, et rege tela per auras. Dixerat: et toto connixus corpore ferrum
Coniicit. Hasta volans noctis diverberat umbras, Et venit aversi in tergum Sulmonis, ibique Frangitur, ac fisso transit praecordia ligno. Volvitur ille vomens calidum de pectore flumen Frigidus, et longis singultibus ilia pulsat. Diversi circumspiciunt. Hoc acrior idem Ecce aliud summa telum librabat ab aure; Dum trepidant, iit hasta Tago per tempus utrumque Stridens, traiectoque haesit tepefacta cerebro. Saevit atrox Volscens, nec teli conspicit usquam Auctorem, nec quo se ardens immittere possit. Tu tamen interea calido mihi sanguine poenas Persolves amborum, inquit: simul ense recluso Ibat in Euryalum. Tum vero exterritus, amens, Conclamat Nisus; nec se celare tenebris
Amplius, aut tantum potuit perferre dolorem : Me, me, (adsum, qui feci,) in me convertite ferrum, O Rutuli! mea fraus omnis; nihil iste nec ausus, Nec potuit: coelum hoc et conscia sidera testor. Tantum infelicem nimium dilexit amicum. Talia dicta dabat; sed viribus ensis adaetus Transabiit costas, et candida pectora rumpit.
Volvitur Euryalus leto, pulchrosque per artus- It cruor, inque humeros cervix collapsa recumbit: Purpureus veluti cum flos, succisus aratro, Languescit moriens; lassove papavera collo Demisere caput, pluvia cum forte gravantur. At Nisus ruit in medios, solumque per omnis Volscentem petit; in solo Volscente moratur. Quem circum glomerati hostes, hinc comminus atque hinc
Proturbant. Instat non secius, ac rotat ensem Fulmineum ; donec Rutuli clamantis in ore Condidit adverso, et moriens animam abstulit hosti. Tum super exanimem sese proiecit amicum, Confossus, placidaque ibi demum morte quievit. Fortunati ambo! si quid mea carmina possunt, Nulla dies unquam memori vos eximet aevo; Dum domus Aeneae Capitolî immobile saxum Accolet, imperiumque pater Romanus habebit.
Victores praeda Rutuli spoliisque potiti, Volscentem exanimum flentes in castra ferebant. Nec minor in castris luctus, Rhamnete reperto Exsangui, et primis una tot caede peremtis, Sarranoque Numaque. Ingens concursus ad ipsa Corpora, seminecesque viros, tepidaque recentem Caede locum, et plenos spumanti sanguine rivos. Agnoscunt spolia inter se, galeamque nitentem Messapi, et multo phaleras sudore receptas.
Et iam prima novo spargebat lumine terras Tithoni croceum linquens Aurora cubile: Iam sole infuso, iam rebus luce retectis, Turnus in arma viros, armis circumdatus ipse, Suscitat; aeratasque acies in proclia cogit,
« PreviousContinue » |