Imposuit, fixit leges pretio atque refixit.

Hic thalamum invasit natae vetitosque hymenaeos. Ausi omnes immane nefas, ausoque potiti.

Non, mihi si linguae centum sint, oraque centum, Ferrea vox, omnis scelerum comprendere formas, Omnia poenarum percurrere nomina possim.

Haec ubi dicta dedit Phoebi longaeva sacerdos: Sed iam age, carpe viam, et susceptum perfice munus, Acceleremus, ait; Cyclopum educta caminis Moenia conspicio, atque adverso fornice portas, Haec ubi nos praecepta iubent deponere dona. Dixerat, et pariter, gressi per opaca viarum, Corripiunt spatium medium, foribusque propinquant. Occupat Aeneas aditum, corpusque recenti Spargit aqua, ramumque adverso in limine figit. His demum exactis, perfecto munere Divae, 637 Devenere locos laetos, et amoena vireta Fortunatorum nemorum, sedesque beatas. Largior hîc campos aether et lumine vestit Purpureo; solemque suum, sua sidera norunt. Pars in gramineis exercent membra palaestris ; Contendunt ludo, et fulva luctantur arena : Pars pedibus plaudunt choreas, et carmina dicunt. Nec non Threïcius longa cum veste sacerdos Obloquitur numeris septem discrimina vocum ; Iamque eadem digitis, iam pectine pulsat eburno. Hic genus antiquum Teucri, pulcherrima proles, Magnanimi heroës, nati melioribus annis, Ilusque, Assaracusque, et Troiae Dardanus auctor. Arma procul currusque virûm miratur inanis. Stant terra defixae hastae, passimque soluti Per campos pascuntur equi. Quae gratia curruum

Armorumque fuit vivis, quae curà nitentis
Pascere equos, eadem sequitur tellure repostos.
Conspicit, ecce, alios dextra laevaque per herbam
Vescentis, laetumque choro Paeana canentis,
Inter odoratum lauri nemus: unde superne
Plurimus Eridani per silvam volvitur amnis.
Hic manus, ob patriam pugnando volnera passi,
Quique sacerdotes casti, dum vita manebat,
Quique pii vates, et Phoebo digna locuti,
Inventas aut qui vitam excoluere per artis,
Quique sui memores alios fecere merendo:
Omnibus his nivea cinguntur tempora vitta.
Quos circumfusos sic est adfata Sibylla;
Musaeum ante omnis; medium nam plurima turba
Hunc habet, atque humeris exstantem suspicit altis:
Dicite, felices animae, tuque, optime vates, 669
Quae regio Anchisen, quis habet locus? illius ergo
Venimus, et magnos Erebi tranavimus amnis.
Atque huic responsum paucis ita reddidit heros:
Nulli certa domus. Lucis habitamus opacis,
Riparumque toros et prata recentia rivis
Incolimus. Sed vos, si fert ita corde voluntas,
Hoc superate iugum ; et facili iam tramite sistam.
Dixit, et ante tulit gressum, camposque nitentis
Desuper ostentat; dehinc summa cacumina linquunt.
At pater Anchises penitus convalle virenti
Inclusas animas, superumque ad lumen ituras,
Lustrabat studio recolens, omnemque suorum
Forte recensebat numerum, carosque nepotes,
Fataque, fortunasque virûm, moresque, manusque.
Isque ubi tendentem adversum per gramina vidit
Aenean, alacris palmas utrasque tetendit;

Effusaeque genis lacrimae, et vox excidit ore: Venisti tandem, tuaque spectata parenti Vicit iter durum pietas? datur ora tueri, Nate, tua; et notas audire et reddere voces? Sic equidem ducebam animo, rebarque futurum, Tempora dinumerans; nec me mea cura fefellit. Quas ego te terras, et quanta per aequora vectum Accipio! quantis iactatum, nate, periclis! Quam metui, ne quid Libyae tibi regna nocerent! Ille autem: Tua me, genitor, tua tristis imago, Saepius occurrens, haec limina tendere adegit. Stant sale Tyrrheno classes. Da iungere dextram, ́Da, genitor; teque amplexu ne subtrahe nostro. Sic memorans largo fletu simul ora rigabat. Ter conatus ibi collo dare brachia circum; Ter frustra comprensa manus effugit imago, Par levibus ventis, volucrique simillima somno. Interea videt Aeneas in valle reducta Seclusum nemus, et virgulta sonantia silvis, Lethaeumque, domos placidas qui praenatat, amnem. Hunc circum innumerae gentes, populique volabant; Ac veluti in pratis, ubi apes aestate serena Floribus insidunt variis, et candida circum Lilia funduntur, strepit omnis murmure campus. Horrescit visu subito, causasque requirit Inscius Aeneas, quae sint ea flumina porro, Quive viri tanto complerint agmine ripas. Tum pater Anchises: Animae, quibus altera fato Corpora debentur, Lethaei ad fluminis undam Securos latices et longa oblivia potant.

Has equidem memorare tibi atque ostendere coram Iampridem, ac prolem cupio enumerare tuorum;

701

Quo magis Italia mecum laetere reperta.

O pater, anne aliquas ad coelum hinc ire putandum est
Sublimes animas, iterumque in tarda reverti
Corpora? quae lucis miseris tam dira cupido?
Dicam equidem; nec te suspensum, nate, tenebo;
Suscipit Anchises, atque ordine singula pandit.
Principio coelum ac terras, camposque liquentis,
Lucentemque globum Lunae, Titaniaque astra,
Spiritus intus alit, totamque infusa per artus
Mens agitat molem, et magno se corpore miscet.
Inde hominum pecudumque genus, vitaeque

volantum,

Et quae marmoreo fert monstra sub aequore pontus. Igneus est ollis vigor et coelestis origo

Seminibus, quantum non noxia corpora tardant, 731
Terrenique hebetant artus, moribundaque membra.
Hinc metuunt, cupiuntque; dolent, gaudentque ;
neque auras

Dispiciunt clausae tenebris et carcere caeco.
Quin et, supremo cum lumine vita reliquit,
Non tamen omne malum miseris, nec funditus omnes
Corporeae excedunt pestes; penitusque necesse est
Multa diu concreta modis inolescere miris.
Ergo exercentur poenis, veterumque malorum
Supplicia expendunt. Aliae panduntur inanis
Suspensae ad ventos; aliis sub gurgite vasto
Infectum eluitur scelus, aut exuritur igni:
Donec longa dies, perfecto temporis orbe,
Concretam exemit labem, purumque reliquit
Aetherium sensum, atque auraï simplicis ignem.
Quisque suos patimur Manis: exinde per amplum
Mittimur Elysium, et pauci laeta arva tenemus.

Has omnis, ubi mille rotam volvere per annos, Lethaeum ad fluvium Deus evocat agmine magno: Scilicet immemorés supera ut convexa revisant, Rursus et incipiant in corpora velle reverti. Dixerat Anchises; natumque unaque Sibyllam Conventus trahit in medios, turbamque sonantem; Et tumulum capit, unde omnis longo ordine possit Adversos legere, et venientum discere voltus.

762

Nunc age, Dardaniam prolem quae deinde sequatur
Gloria, qui maneant Itala de gente nepotes,
Illustris animas, nostrumque in nomen ituras,
Expediam dictis, et te tua fata docebo.
Ille, vides, pura iuvenis qui nititur hasta,
Proxima sorte tenet lucis loca; primus ad auras
Aetherias Italo commixtus sanguine surget
Silvius, Albanum nomen, tua postuma proles:
Quem tibi longaevo serum Lavinia coniux
Educet silvis regem, regumque parentem :
Unde genus Longa nostrum dominabitur Alba.
Proximus ille Procas, Troianae gloria gentis,
Et Capys, et Numitor, et qui te nomine reddet
Silvius Aeneas, pariter pietate vel armis
Egregius, si unquam regnandam acceperit Albam.
Qui iuvenes quantas ostentant, adspice, vires!
At, qui umbrata gerunt civili tempora quercu,
Hi tibi Nomentum, et Gabios, urbemque Fidenam,
Hi Collatinas imponent montibus arces,

[Laude pudicitiae celebres, addentque superbos]
Pometios, Castrumque Inui, Bolamque, Coramque.
Haec tum nomina erunt, nunc sunt sine nomine terrae.
Quin et avo comitem sese Mavortius addet
Romulus; Assaraci quem sanguinis Ilia mater