rem

iugem offert-285. Interim Iuno, prosperis Troianorum rebus offensa, Allecto ad disturbandam pacem ab inferis evocat-340. quae primum Amatam, Latini uxo·405. deinde ipsum etiam Turnum furiis suis impler-434. atque inde ad Troianorum iuventutem conversa, quae tum forte venationi operam dabat, mansuetum illis cervum obiicit, Tyrrhei, armentarii regii, liberis inprimis carum: quem cum Ascanius sagitta vulnerasset, rustici, arreptis armis, in Troianos impetum faciunt -510. Allecto ex superiore loco classicum canit: cadunt in eo tumultu Almon, Tyrrhei filius natu maximus, et Galaesus, agricola regionis totius locupletissimus: qui cum in urbem mortui essent relati, Turnus et Amata regem Latinum ad bellum suscipiendum iniuriamque manu vindicandam exstimulant 590. Verum cum ille, et fatorum et foederis nuper cum Troianis initi memor, adduci non posset, ut illis bellum indiceret, Iuno ipsa belli portas aperuit-622. Turni auspicio ad bellum sequitur Mezentius una cum Lauso filio 654. item Aventinus, Herculis e Rhea filius 669. Catillus et Coras Tiburtini, fratres 677. Camilla e Volscorum gente, mulier fortissima (803-817.) aliique complures: quorum recensus inde a v. 678. ad finem libri subiicitur.

LIB. VIII. Belli signum Turnus ex Laurenti arce proponit, Latiique totius finitimarumque urbium sibi auxilia adiungit. Venulus quoque Argos ad Diomedem mittitur, ut eum periculi similitudine ad belli societatem impellat 1 — 17. Quibus rebus permotus Aeneas, copiarumque suarum paucitati diffidens, Tiberini monitu, adverso flumine in ea loca subvehitur, in quibus postea Roma condita fuit; Evandrique regis, qui, ex Arcadia profugus, in Palatino monte oppidum nomine Pallanteum condiderat, auxilium implorat 100. Evander Aeneam, adventus eius causa cognita, benigne hospitio excipit; sacrisque Herculis, quibus tum intentus erat, adhibitum, causam a Caci nece repetitam 185-267. ritusque sacri

ficii edocet, locaque eius tractus nobiliora obiter hospiti recenset 310-369. Postridie Aeneas, equitum quadringentorum subsidio adiutus, bus praeerat Pallas, unicus Evandri filius, partem copiarum secundo flumine ad suos remittit: ipse cum reliquis Agyllam, florentissimam Tyrrhenorum civitatem, petit; cui cum Mezentio, quem ob intolerandam crudelitatem regno expulerat, internecina odia intercedebant 454-519. Interim Vulcanus uxoris blanditiis adductus, privigno suo arma fabricatur 370-453. eademque a Venere ad Aeneam deferuntur : qui armorum pulchritudine delectatus, cum cetera omnia tum clypeum inprimis, qui res a posteritate sua strenue gerendas habebat depictas, studiose admiratur 520. ad fin.

LIB. IX. Absente Aenea et in Tuscia conquirendis auxiliis occupato Turnus a Iunone per Iridem admonitus, ne tantam rei bene gerendae occasionem amitteret, quam proxime ad hostes copias admovet 1-32. Qui cum suis se moenibus continerent, neque aequo loco facerent dimicandi potestatem, ut illis spem omnem fugae intercluderet, classem exurere conatur -76. Erat classis Troianae materia ex Idaeae Matris luco caesa: quapropter Matris precibus adductus Iuppiter naves omnes incendio eripuit, et in totidem Nymphas marinas convertit 122. Post haec imminente iam nocte Turnus adversus hostium eruptiones ad oppidi portam excubias disponit: iis Messapum praeficit-167. Interim consultantibus Troianorum ducibus, quemnam potissimum ad Aeneam mitterent, qui de suorum periculo eum faceret certiorem; ultro eam provinciam suscipiunt Nisus et Euryalus, coniunctissimum amicorum par-313. qui cum urbe emissi hostium excubias vino somnoque obratas offendissent, Rhamnetem cum magno Rutulorum numero trucidant, eorumque se spoliis exornant — 366. Verum cum, instante iam luce, se recipere conantur, a Volscentis equitibus conspecti, ad silvas confugiunt. Ibi Euryalus, armorum pondere viaeque errore impeditus,

in hostes incidit, et a Volscente, frustra deprecante Niso, confoditur 437. Nisus quoque, caeso Volscente et Euryali nece strenue vindicata, multis vulneribus confossus super amici corpus concidit - 445. Capita, hastis affixa, in castra deferuntur: ubi a Troianis e moenibus agnita ingentem in urbe luctum excitant - 502. Interim Turnus totis viribus hostes oppugnat: magna utrinque strages editur - 589. Ibi Ascanius Numanum insolentius se iactantem sagittae ictu interficit-671. Pandarus et Bitias successu elati portam recludunt, hostesque subeuntes ingenti caede propellunt-690. Eius rei nuntio accepto Turnus per portam patentem in oppidum irrumpit -733. Troianosque in fugam convertit -777. tandem hostium multitudine circumventus, paulatim cedit ad eam oppidi partem, quae fluvio alluitur -789. et ut erat armatus, flumen tranans, incolumis ad suos revertitur ad fin.

LIB. X. Iuppiter, convocato Deorum concilio, ad concordiam ipsos adhortatur 1-15. Ibi Venus de Troianorum periculo insatiabilique Iunonis odio conqueritur, aliquamque tandem tot calamitatum requiem petit-62. Iuno contra malorum omnium causam in Troianos, veluti primos belli auctores, atque adeo in Venerem ipsam reiicit-95. Frustra itaque tentata reconciliatione Iup→ piter, ubi nullum videt esse contentionum finem, ne aut uxorem aut filiam laederet, se neutrarum partium studia secuturum pronuntiat, sed pro sua aequitate omnia fatis esse permissurum-117. Interim Rutuli totis viribus ad oppugnationem redeunt: non minore animo obsessi se ad defensionem parant-145. Dum haec in Latio geruntur, Aeneas, rebus in Etruria ex animi sententia confectis, multorumque sibi populorum auxiliis adiunctis, triginta navium classe ad suos revehitur-214. Ibi Nymphas, paulo ante in eam formam ex navibus suis transformatas, obvias habet: ex his et de classis amissione et de suorum periculo certior redditur 255. Inde in ho

stium usque conspectum profectus, copias suas exponit. Rutuli oppugnatione desistunt, occurrentesque ad litus terra hostem prohibere conantur. Magno utrinque detrimento pugnatur-364. Ibi Pallas, magna prius edita hostium strage, tandem a Turno occiditur-509. Cuius rei dolore percitus Aeneas, magnos Rutulorum acervos amico inferias mittit-601. Ascanius quoque eruptione facta suas cum patre copias coniungit-605. Quibus rebus permota Iuno et pro Turno sollicita, impetrata a Iove venia, praesenti eum periculo eripit, obiecta illi falsa Aeneae imagine; quam dum in navim quandam fugientem insequitur, vinculis a Iunone ruptis, vi tempestatis ad litora Ardeae proxima devehitur-688. Interim Mezentius, Iovis monitu pugnae succedens, magnum tam Troianorum quam Etruscorum numerum prosternit -761. donec ab Aenea hastae ictu vulneratus, et a Lauso filio protectus, aegre se ad obligandum vulnus ex acie recipit —795. Ibi Lausus quoque, dum patrem ulcisci conatur, ab Aenea interficitur —832. Eius rei nuntio accepto Mezentius conscenso equo in proelium redit: ubi, dum filii mortem vindicare parat, eadem qua, filius dextra concidit- ad fin.

LIB. XI. Occiso Mezentio victor Aeneas Marti tropaeum erigit : Pallantis mortui corpus magno pompae apparatu ad Evandri urbem remittit: ubi summo et patris et suorum omnium luctu excipitur 1 99. Interim oratores a Latinis missi dierum duodecim inducias impetrant: quo temporis spatio utrique suorum cadavera perquirunt, supremoque sepulturae honore prosequuntur 224. Eodem quoque tempore Venulus, quem sub belli initium legatum ad Diomedem miserant Latini, ad suos rediens auxilia sibi denegata renuntiat - 295. Ea spe destitutus Latinus, consilio convocato de summa belli consultar, legatosque de pacis conditionibus ad, Aeneam mittendos censet 335. Ibi Drances et Turnus pro inveterato inter ipsos odio se mutuis conviciis proscin

dunt 444. Interim Aeneas, bipartito divisis copiis, levis armaturae equites planis itineribus ad urbem praemittit ipse cum reliquo exercitu per loca silvis montibusque impedita ad editiorem oppidi partem contendit. Cuius rei nuntio Laurentum perlato consilium dimittitur: paranturque ea, quae ad urbis defensionem purantur pertinere-485. Turnus, cognito per exploratores Aeneae consilio, bifariam et ipse suas copias partitur: equitibus Messapum et Camillam praeficit, eosque hostium equitibus opponit; ipse cum peditibus angustias, qua necessario Aeneae ad urbem iter erat, breviori itinere occupat, atque ibi in insidiis subsistit-531. Interponitur episodium de Camilla - 596. Interim equestre proelium committitur, diuque dubio utrinque éventu pugnatur-647. Ibi Camilla, magna prius edita hostium strage, dum Chloreum, Cybeles sacerdotem, armorum eius pulchritudine capta, incautius sequitur, ex insidiis ab Arunte hasta traiicitur 835. Quam tamen sacrae virginis caedem Aruns non diu tulit inultam: nam et ipse paulo post ab Opi, Dianae ministra, sagitta traiectus offensi numinis poenas persolvit 867. Camillae nece consternati Rutuli fugam arripiunt: Troiani urbis oppugnationem parant - 895. Eius calamitatis nuntio ab Acca, Camillae comite, ad Turnum perlato, relictis quas obsederat angustiis, suis auxilio accurrit. Eodem subsequitur et Aeneas; et, quoniam imminente iam nocte proelium committi non poterat, utrique positis ante urbem castris considunt ad fin.

LIB. XII. Attritis duobus adversis proeliis Latinorum viribus, animisque eorum fractis, Turnus, ubi omnem spem suam in se ipso sitam videt, frustra dissuadente Latino, reginaque multis eum cum lacrimis nequidquam retinente, singulari certamine cum Aenea dimicare statuit: eiusque rei Aeneam per quendam ex suis, Idmonem nomine, facit certiorem 1— 106. Accipit conditionem Aeneas, sollemnique utrinque sacramento foedus sancitur—