et proni dant lora, volat vi fervidus axis; iamque humiles, iamque elati sublime videntur aëra per vacuum ferri atque assurgere in auras; nec mora nec requies; at fulvae nimbus harenae tollitur, umescunt spumis flatuque sequentum: tantus amor laudum, tantae est victoria curae. Primus Erichthonius currus et quattuor ausus iungere equos rapidusque rotis insistere victor. Frena Pelethronii Lapithae gyrosque dedere impositi dorso, atque equitem docuere sub armis insultare solo et gressus glomerare superbos. Aequus uterque labor, aeque iuvenemque magistri exquirunt calidumque animis et cursibus acrem; quamvis saepe fuga versos ille egerit hostes, et patriam Epirum referat fortesque Mycenas, Neptunique ipsa deducat origine gentem.
His animadversis instant sub tempus, et omncs impendunt curas denso distendere pingui quem legere ducem et pecori dixere maritum; florentesque secant herbas fluviosque ministrant farraque, ne blando nequeat superesse labori invalidique patrum referant ieiunia nati. Ipsa autem macie tenuant armenta volentes, atque ubi concubitus primos iam nota voluptas sollicitat, frondesque negant et fontibus arcent. Saepe etiam cursu quatiunt et sole fatigant; cum graviter tunsis gemit area frugibus, et cum surgentem ad Zephyrum paleae iactantur inanes. Hoc faciunt, nimio ne luxu obtunsior usus sit genitali arvo et sulcos oblimet inertes, sed rapiat sitiens Venerem interiusque recondat. Rursus cura patrum cadere et succedere matrum incipit. Exactis gravidae cum mensibus errant, non illas gravibus quisquam iuga ducere plaustris, non saltu superare viam sit passus et acri carpere prata fuga fluviosque innare rapaces. Saltibus in vacuis pascunt et plena secundum flumina, muscus ubi et viridissima gramine ripa, speluncacque tegant et saxea procubet umbra.
Est lucos Silari circa ilicibusque virentem plurimus Alburnum volitans, cui nomen asilo Romanum est, oestrum Graii vertere vocantes, asper, acerba sonans, quo tota exterrita silvis diffugiunt armenta, furit mugitibus aether concussus silvaeque et sicci ripa Tanagri. Hoc quondam monstro horribiles exercuit iras Inachiae Iuno pestem meditata iuvencae. Hunc quoque, nam mediis fervoribus acrior instat, arcebis gravido pecori, armentaque pasces sole recens orto aut noctem ducentibus astris. Post partum cura in vitulos traducitur omnis; continuoque notas et nomina gentis inurunt, et quos aut pecori malint summittere habendo aut aris servare sacros aut scindere terram et campum horrentem fractis invertere glaebis. Cetera pascuntur virides armenta per herbas:
tu quos ad studium atque usum formabis agrestem, iam vitulos hortare viamque insiste domandi, dum faciles animi iuvenum, dum mobilis aetas. Ac primum laxos tenui de vimine circlos cervici subnecte; dehinc, ubi libera colla servitio assuerint, ipsis e torquibus aptos iunge pares, et coge gradum conferre iuvencos; atque illis iam saepe rotae ducantur inanes per terram, et summo vestigia pulvere signent; post valido nitens sub pondere faginus axis instrepat, et iunctos temo trahat aereus orbes. Interea pubi indomitae non gramina tantum nec vescas salicum frondes ulvamque palustrem, sed frumenta manu carpes sata; nec tibi fetae more patrum nivea implebunt mulctraria vaccae, sed tota in dulces consument ubera natos.
Sin ad bella magis studium turmasque feroces, aut Alphea rotis praelabi flumina Pisae et Iovis in luco currus agitare volantes: primus equi labor est, animos atque arma videre bellantum lituosque pati tractuque gementem ferre rotam et stabulo frenos audire sonantes;
tum magis atque magis blandis gaudere magistri laudibus et plausae sonitum cervicis amare. Atque haec iam primo depulsus ab ubere matris audeat, inque vicem det mollibus ora capistris invalidus etiamque tremens, etiam inscius aevi. At tribus exactis ubi quarta accesserit aestas, carpere mox gyrum incipiat gradibusque sonare compositis, sinuetque alterna volumina crurum, sitque laboranti similis; tum cursibus auras, tum vocet, ac per aperta volans ceu liber habenis aequora vix summa vestigia ponat harena; qualis Hyperboreis Aquilo cum densus ab oris incubuit, Scythiaeque hiemes atque arida differt nubila: tum segetes altae campique natantes lenibus horrescunt flabris, summaeque sonorem dant silvae, longique urgent ad litora fluctus; ille volat simul arva fuga simul aequora verrens. Hic vel ad Elei metas et maxima campi sudabit spatia et spumas aget ore cruentas, Belgica vel molli melius feret esseda collo.
Tum demum crassa magnum farragine corpus
crescere iam domitis sinito: namque ante domandum ingentes tollent animos, prensique negabunt
verbera lenta pati et duris parere lupatis.
Sed non ulla magis vires industria firmat,
quam Venerem et caeci stimulos avertere amoris, sive boum sive est cui gratior usus equorum. Atque ideo tauros procul atque in sola relegant pascua post montem oppositum et trans flumina lata, aut intus clausos satura ad praesepia servant. Carpit enim vires paulatim uritque videndo femina, nec nemorum patitur meminisse nec herbae dulcibus illa quidem illecebris, et saepe superbos cornibus inter se subigit decernere amantes. Pascitur in magna Sila formosa iuvenca: illi alternantes multa vi proelia miscent vulneribus crebris, lavit ater corpora sanguis, versaque in obnixos urgentur cornua vasto
cum gemitu, reboant silvaeque et longus Olympus.
Nec mos bellantes una stabulare, sed alter victus abit, longeque ignotis exsulat oris, multa gemens ignominiam plagasque superbi victoris, tum quos amisit inultus amores, et stabula aspectans regnis excessit avitis. Ergo omni cura vires exercet, et inter dura iacet pernox instrato saxa cubili frondibus hirsutis et carice pastus acuta,
et temptat sese, atque irasci in cornua discit arboris obnixus trunco, ventosque lacessit ictibus, et sparsa ad pugnam proludit harena. Post ubi collectum robur viresque refectae,
signa movet, praecepsque oblitum fertur in hostem : fluctus uti, medio coepit cum albescere ponto,
longius ex altoque sinum trahit, utque volutus ad terras immane sonat per saxa neque ipso monte minor procumbit, at ima exaestuat unda verticibus nigramque alte subiectat harenam.
Omne adeo genus in terris hominumque ferarumque, et genus aequoreum, pecudes pictaeque volucres, in furias ignemque ruunt: Amor omnibus idem. Tempore non alio catulorum oblita leaena saevior erravit campis, nec funera vulgo tam multa informes ursi stragemque dedere
per silvas; tum saevus aper, tum pessima tigris: heu male tum Libyae solis erratur in agris. Nonne vides, ut tota tremor pertemptet equorum corpora, si tantum notas odor attulit auras?
Ac neque eos iam frena virum neque verbera saeva,
non scopuli rupesque cavae atque obiecta retardant flumina correptosque unda torquentia montes. Ipse ruit dentesque Sabellicus exacuit sus,
et pede prosubigit terram, fricat arbore costas, atque hinc atque illinc umeros ad vulnera durat. Quid iuvenis, magnum cui versat in ossibus ignem durus amor? Nempe abruptis turbata procellis nocte natat caeca serus freta; quem super ingens porta tonat caeli, et scopulis illisa reclamant aequora; nec miseri possunt revocare parentes
nec moritura super crudeli funere virgo.
Quid lynces Bacchi variae et genus acre luporum atque canum? quid quae imbelles dant proelia cervi? Scilicet ante omnes furor est insignis equarum ; et mentem Venus ipsa dedit, quo tempore Glauci Potniades malis membra absumpsere quadrigae. Illas ducit amor trans Gargara transque sonantem Ascanium; superant montes et flumina tranant. Continuoque avidis ubi subdita flamma medullis, vere magis, quia vere calor redit ossibus, illae ore omnes versae in Zephyrum stant rupibus altis exceptantque leves auras, et saepe sine ullis coniugiis vento gravidae, mirabile dictu, saxa per et scopulos et depressas convalles diffugiunt, non, Eure, tuos, neque Solis ad ortus, in Borean Caurumque, aut unde nigerrimus Auster nascitur et pluvio contristat frigore caelum. Hic demum, hippomanes vero quod nomine dicunt pastores, lentum destillat ab inguine virus, hippomanes, quod saepe malae legere novercae miscueruntque herbas et non innoxia verba.
Sed fugit interea, fugit irreparabile tempus, singula dum capti circumvectamur amore. Hoc satis armentis: superat pars altera curae, lanigeros agitare greges hirtasque capellas. Hic labor, hinc laudem fortes sperate coloni.
Nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum
quam sit et angustis hunc addere rebus honorem;
sed me Parnasi deserta per ardua dulcis
raptat amor; iuvat ire iugis, qua nulla priorum Castaliam molli devertitur orbita clivo.
Nunc, veneranda Pales, magno nunc ore sonandum. Incipiens stabulis edico in mollibus herbam carpere oves, dum mox frondosa reducitur aestas, et multa duram stipula filicumque maniplis sternere subter humum, glacies ne frigida laedat molle pecus, scabiemque ferat turpesque podagras. Post hinc digressus iubeo frondentia capris arbuta sufficere et fluvios praebere recentes,
« PreviousContinue » |