Jam, quæ feminibus iactis fe fuftulit arbos,
Tarda venit, feris fa&ura nepotibus vmbram:
Pomaque degenerant, fuccos oblita priores:
Et turpes auibus prædam fert vua racemos.
Scilicet omnibus eft labor impendendus,& omnes
Cogendæ in fulcum, ac multa mercede domanda.
Sed truncis ole melius, propagine vites
Refpondent, folido Paphie de robore myrtus.
Flantis edurx coruli nafcuntur, & ingens
Fraxinus, Herculexque arbos vmbrofa corona,
Chaoniique patris glandes: etiam ardua palma
Nafcitur, & cafus abies vifura marinos.
Inferitur verò ex fetu nucis arbutus horrida:
Et fteriles platani malos geffere valenteis,
Caftanex fagos, ornusque incanuit albo
Flore pyri,glandemque fues fregere fub vlmis.
Nec modus inferere atq. oculos imponere fimplex.
Nam quà fe medio trudunt de cortice gemma,
Et tenueis rumpunt tunicas; anguftus in ipfo
Fit nodo fiaus: huc aliena ex arbore germen
Includunt,vdoque docent inolefcere libro..
Aut rurfum enodes trunci refecantur, & altè
Finditur in folidum cuneis via:deinde feraces
Plantz immittuntur. nec longum tempus, & ingens
Exije ad cælum ramis felicibas arbos;
Miraturque nouas frondeis, & non fua poma.
Præterea genus haud vnum nec fortibus vlmis,
Nec falici,lotoque, nec taxis cyparisis.
Nec pingues vnam in faciem nafcuntur oliuæ
Orchites, & radij, & amara paufia bacca,
Pomaque, & Alciaoi filux: nec furculus idem
Cruftumus, Syriifque pyris, grauibusque votemis,
Non eadem arboribus pendet vindemia noftris,
Quam Methymnæo carpit de palmite Lesbos.
Sunt Thalia vites, funt & Mareotides alba:
Pinguibus he terris habiles, leuioribus illæ.,
Et pallo Plythia vtilior, tenuifque Lageos,
Tentatura pedes olim, vincturáque linguam.
Purpurez, preciæque, & quo te carmine dicam
Rhatica?nec cellis ideo contende Falernis.
Sunt etiam Ammineæ vites, firmifsima vina;
Tmolus & affurgit quibus, & rex ipfe Phanzus,
Argitisque minor: cui non certauerit vlla,
Ant tantum fluere,aut totidem durare per annos.

orider

No

Non ego te menfis, & dîs accepta fecundis,
Tranfierim Rhodia, & tumidis Bumafte racemis.
Sed neq. quàm multæ fpecies, nec nomina quæ fint,
Eft numerus:neq.enim numero comprendere refert.
Quem qui fcire velit, Libyci velit æquoris idem
Difcere, quàm multz Zephyro turbentur arenz:
Aut,vbi nauigiis violentior incidit Eurus,
Noffe,quot lonij veniant ad litora fluctus.
Nec verò terræ ferre omnes omnia poffunt.
Fluminibus falices, crafsifque paludibus alai
Nafcuntur; fteriles faxofis montibus orni:
Lito a myrtetis lærifsima:denique apertos
Bacchus amat colleis: Aquilonem,& frigora taxi.
Adipice & extremis domitum cultoribus orbem,
Eoasque domos Arabum, pictosque Gelonos,
Diuifz arboribus patriæ. fola India nigrum
Fert ebenum: folis eft thurea virga Sabzis.
Quid tibi odorato referam fudantia ligno
Balfamaque, & baccas femper frondentis acanthi?
Quid nemora Aethiopum molli canentia lana?
Velleraque vt foliis depectant tenuia Seres?
Aut quos Oceano propior gerit India lucos,
Extremi finus orbis? vbi aëra vincere fummum
Arboris haud vlla actu potuere fagitte.
Et gens illa quidem fumtis non tarda pharetris.
Media fert trifteis fuccos, tardumque faporem
Felicis mali:quo non præfentius vllum,
Pocula fi quando feux infecere souerc,
Mifcueruntque herbas,& non innoxia verba,
Auxilium venit, ac membris agit atra venena.
1pía ingens arbes, faciem que fimillima lauro:
Et, fi non alium latè iactaret odorem,

Laurus erat: folia haud vllis labentia ventis:
Flos apprima tenax, animas, & olentia Medi
Ora fouent illo, & fenibus medicantur anhelis.
Sed neque Medorum filux, ditifsima terra,
Nec puicer Ganges, atqus auro turbidus Hermus,
Laudibus Italiæ cerrent;non Bactra, neque Indi,
Totaque thuriferis Panchaïa pinguis arenis.
Hæc loca non tauri fpirantes naribus ignem
Inuertère,fatis immanis dentibus hydri;
Nec gleis, denfisque virum feges horruit haftis:
Sed grauide fruges, & Bacchi Mafsicus humor
Impleuere: teutat olerque, armentaque læta.

Hine bellator equus campo fefe arduus infert:
Hinc albi Clitumne greges,& maxima taurus
Vidima, fæpè tuo perfufi Alumine facro
Romanos ad templa deûm duxêre triumphos.
Heic ver afsiduum, atque alienis menfibus æftas:
Bis grauida pecudes, bis pomis vtilis arbos.
At rabida tigres abfunt, & fæua leonùm
Semina:nec miferos fallunt aconita legenteis:
Nec rapit immenfos orbeis per humum, nec. tanto.
Squameus in fpiram tra&tu fe colligit anguis.
Adde tot egregias vrbeis, operumque laborem;
Tot congefta manu præruptis oppida faxis,
Fluminaque antiquos fubter labentia muros.
An mare,quod fuprà, memoré, quodq, alluit infrà?
Anne lacus tautos te Lari maxime, teque
Fluctibus, & fremitu affurgens Benace marino?
An memorem portus, Lucrinoque addita clauftra,
Atque indignatum magnis ftridoribus æquor,
Iulia quà ponto longè fonat vnda refufo,
Tyrrhenufque fretis immittitur æftus Auernis?
Hæc eadem argenti riuos,arifque metalla
Oftendit venis, atque auro plurima fluxit.
Hæc genus acre virum, Marfos, pubemq. Sabellam,
Affuetumque malo Ligurem, Volfcofque verutos
Extulit: hac Decios, Marios, magnosque Camillos,
Scipiadas duros bello, & te maxime Cæfar;
Qui nunc extremis Afiz iam victor in oris
Imbellem auertis Romanis arcibus Indum.
Salue magna parens frugum, Saturnia tellus,
Magna virum. tibi res antiquæ laudis, & artis
Ingredior, fanctos aufus recludere fonteis;
Afcræumque cano Romana per oppida carmen,
Nunc locus aruorum ingeniis: quæ robora cuique,
Quis color, & quæ fit rebus natura ferendis.
Difficiles primum terra, colléfque maligni,
Tenuis vbi argilla, & dumofis calculus aruis,
Palladia gaudent filua viuacis oliuæ.
Indicio eft tractu furgens oleafter eodem
Plurimus, & ftrati baccis filueftribus agri.
At que pinguis humus, dulcique vligine læta,
Quique frequens herbis, & fertilis vbere campus,
Qualem fæpè caua montis conualle folemus
Defpicere,huc fummis liquuntur rupibus amnes,
Felicemque trahunt limuin quique editus Auftro,

0

Et filicem curais inuifam pafcit aratris:
Heic tibi præualidas olim, multoque fuenteis
Sufficiet Baccho viteis: heic fertilis vuæ,
Heic laticis, qualem pateris libamus, & auro,
Inflauit cum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
Lancibus & pandis fumantia reddimus exta.
Sin armenta magis ftudium, vitulofque tueri,
Aut fetus ouium, aut vrenteis culta capellas:
Saltus, & faturi petito longinqua Tarenti,
Et qualem infelix amifit Mantua campum,
Pafcentem niueos herbofo Aumine cycnos.
Non liquidi gregibus fontes, non grainina defunt:
Et quantum longis carpent armenta diebus,
Exigua tantum gelidus ros nocte reponet.
Nigra ferè, & preto pinguis fub vomere terra,
Et cui putre folum (namque hoc imitamur arando)
Optuma frumentis: (non vllo ex æquore cernes
Plura domum tardis decedere plauftra iuuencis)
"Aut vode iratus filuam deuexit arator,

"Et nemora euertit multos ignaua per annos,
Antiquáfque domos auium cum ftirpibus imis
Eruit ille altum nidis petiêre reli&is:
At rudis enituit impulfo vomere campus.
Nam ieiuna quidem cliuoli glarea ruris
Vix humileis apibus cafias, roremque miniftrat:
Et topbus fcaber, & nigris exeía chelydris
Creta, negant alios rquè ferpentibus agros
Dulcem ferre cibum, & curuas præbere latebras.
Que tenuen exhalat nebulam, fun ofq, volucreis,
Et bibit humorem, &,cùm vult, ex fe ipfa remittit;
Quæque fuo viridi femper fe gramine veftit,
Nec cable, & falla ledit robigine ferrum;
Illa tibi latis intexet vitibus vimos;

lila ferax oleæ eft;illant experiere colendo
Et facilem pecori, & patientem vomeris vnci.
Talem diues arat Capua, & vicina Veleup
Ora iugo, & vacuis Clanius non æquus Acerris,
Nunc quo quamq. modo pofsis cognofcere,dicam:
Rara fit an fupra inorem fi denfa, requiras;
Altera frumentis quoniam fauet, altera Baccho;
Denfa magis Cereri, rarifsima qua que Lyxo:
Ante locum capies oculis, alteque iubebis
In folido pitcum demitti, omnemque repones
Rurfus humum, & pedas fummas æquals arenas.
Sa dgerunt

Si deerunt,rarum pecorique, & vitibus almis
Aptius vber erit. fin in fua poffe negabunt
Ire loca, & fcrobibus fuperabit terra repletis,
Spiffus ager, glebas cunctanteis,craffaque terga
Exfpe&ta,& validis terram profcinde iuuencis.
Salfa autem tellus, & quæ perhibetur amara,
Frugibus infelix (ea nec manfuefcit arando,
Nec Baccho genus, aut pomis fua nomina feruat)
Tale dabit fpecimen, tu fpiffo vimine qualos,
Colaque prælorum fumofis deripe teatis.
Huc ager ille malus,dulcesque à fontibus vndz
Ad plenum calcentur. aqua clucabitur omnis
Scilicet,& grandes ibunt per vimina gutta.
At fapor indicium faciet manifeftus, & ora
Triftia tentantum fenfu torquebit amaror.
Pinguis item quæ fit tellus,hoc denique pacto
Difcimus:haud vmquam manibus iactata fatifcit,
Sed picis in morem ad digitos lentefcit habendo.
Humida maiores herbas alit,ipfaque iufto
Lætior. ah, nimiùm ne fit mihi fertilis illa,
Neu fe præualidam primis oftendat ariftis.
Que grauis eft,ipfo tacitam fe pondere prodit;
Quæque leuis.promtú eft oculis prædifcere nigram,
Et quis cui color. at fceleratum exquirere frigus
Difficile eft: picer tantùm,taxique nocentes
Interdum,aut ederæ pandunt veftigia nigræ,
His animaduerfis,terram multò antè memento
Excoquere, & magnos fcrobibus concidere mõteis:
Antè fupinatas Aquiloni oftendere glebas,
Quàm lætum infodias vitis genus, optima putri
Arua folo: id venti curant, gelidæque pruine,
Et labefacta mouens robuftus iugera foffor.
At,Gi quos haud vlla viros vigilantia fugit:
Ante locum fimilem exquirunt, vbi prima paretur
Arboribus feges,& quò mox digefta feratur,
Mutatam ignorent fubitò ne femina matrem.
Quin etiam cæli regionem in cortice fignant:
Vt,quo quæque modo fteterit, qua parte calores
Auftrinos tulerit, qua terga obuerterit axi,
Reftituant adeò in teneris confuefcere multum eft.
Collibus, an plano melius fit ponere viteis,
Quære priùs. fi pinguis agros metabere campi,
Denfa fere: in denfo non ferior vbere Bacchus.
Sin sumue's accliue folum, olleisque fupinos,

Indulge