Alituum pecudumque genus lopor altus habebat
Cum pater in ripa, gelidique fub rtheris axe
Aeneas trifti turbatus pectora bello
Procubuit,feramque dedit per membra quietem.
Huic deus ipfe loci, fluuio Tiberinus amœno,
Populeas inter fenior fe attollere frondeis
Vifus. eum tenuis glauco velabat amiatu
Carbafus, & crineis vmbrofa tegebat arundo.
Tum fic affari, & curas his demere dictis:
O fate gente deûm, Troianam ex hoftibus vrbem
Qui reuebis nobis, æternáque Pergama feruas,
Exfpectate folo Laurenti, aruisque Latinis,
Heic tibi certa domus,certi, ne abfifte, Penates:
Neu belli terrêre minis. tumor omuis, & iræ
Conceffere deûm.
Iamque tibi,ne vana putes hæc fingere fomnum,
Litoreis ingens inuenta fub ilicibus fus,
Triginta capitum fetus enixa, iacebit,
Alba,folo recubans, albi circum vbera nati.
Heic locus vrbis erit, requies ea certa laborum:
Ex quo ter denis vrbem redeuntibus annis,
Afcanius clari condet cognominis Albam.
Haud incerta cano. nunc qua ratione,quod inftat,
Expedias victor,paucis, aduerte,docebo.
Arcades his oris,genus à Pallante profe&um,
Qui regem Euandrum comites,qui figna fecuti,
Delegêre locum, & pofuere in montibus vrbem,
Pallantis proaui de nomine Pallanteum:
Hi bellum afsiduè ducunt cum gente Latina:
Hos caftris adhibe focios, & fœdera iunge.
Ipfe ego te ripis, & recto flumine ducam,
Aduerfum remis fuperes fubuectus vt amnem.
Surge age nate dea, primisque cadentibus aftris
Iunoni fer ritè preces, iramque,minasque
Supplicibus fupera votis. mihi victor honorem
Perfolues: ego fum,pleno quem flumine cernis
Stringentem ripas, & pinguia culta fecantem,
Caruleus Thybris, cælo gratifsimus amnis.
Heic mihi magna domus celfis caput vrbibus exi
Dixit; deinde lacu fluuius fe condidit alto,
Ima petens nox Aeneam, fomnusque reliquit.
Surgit,& atherij spectans orientia Solis
Lumina,ritè cauis vndam de flumine palmis
Emtulit, ac taleis effudit ad æthera voces:
Nymp
Nymphix, Laurentes Nymphe, gen' amnib.vnde e ty Tuque Thybri, tu Ô genitor cum flumine fan&o, Accipite Aenean, & tandem arcete periclis.
Quo te cumq. lacus miferantem incommoda nostra Fonte ténet, quocumque folo pulcerrimus exis, Semper honore meo, femper celebrabere donis. Corniger Hefperidum fluuius regnator aquarum, Adfis o tandem,& propiùs tua numina firmes. Sic memorat, geminasque legit de claffe biremeis, Remigióque aptat, focios fimul inftruit armis, Ecce autem fubitum, atq. oculis mirabile monftru, Candida per filuam cum fetu concolor albo Procubuit, viridique in litore confpicitur fas: Quam pius Aeneas,tibi enim,tibi maxima lune Maftat facra ferens, & cum grege fiftit ad aram. Thybris ea fluuiú, quàm longa eft,nocte tumentem Leniit,& tacita refluens ita fubftitit vnda, Kitis vt in morem ftagni,placidaque paludis terneret æquor aquis, remo vt luctamen abeffet. Ergo iter inceptum celerant rumore fecundo: Labitur vnita vadis abies: mirantur & vnda Miratur nemus infuetum fulgentia longè cuta virum fluuio, picasque innare carinas. Olli remigio noctemque,diemque fatigant, it longos fuperant flexus,variisque teguntur Arboribus,virideisque fecant placido æquore filua ol medium cæli confcenderat igneus orbem, Cùm muros, arcemque procul, & rara domorum eta vident, quæ nunc Romana potentia cælo equauit: tum res inopes Euandrus habebat, cyus aduertunt proras,vrbique pr inquant. ortè die follemnem illo rex Arcas nonorem Amphitryoniada magno,diuisque ferebat nte vrbem in luco, Pallas huic filius vnà, nà omnes iuuenum primi, pauperque fenatus hura dabant, tepidusque cruor fumabat ad aras. celfas videre rates, atque inter opacum labi nemus,& tacitis incumbere remis: errentur vifu fubito; cunctique reli&is onfurgunt menfis, audax quos rumpere Pallas cra vetat,raptoque volat telo obuius ipfe; procal è tumulo, Iuuenes, que cauffa fubegit રે notas rentare vias? quò tenditis? inquit.
"gi genus?vade domo?pacémne huc fertis, an arma?
Tum pater Aeneas puppi fic fatur ab alta,
Pacifer que manu ramum prætendit oliuzt
Troiugenas,ac tela vides inimica Latinis:
Quos illi bello profugos egere fuperbo,
Euandrum petimus. ferte hæc, & dicite lectos
Dardaniæ veniffe duces, focia arma.roganteis.
Obftipuit tanto percuffus nomine Pallas:
Egredere & quicumque es, ait; coramque parenter
Alloquere, ac noftris fuccede Penatibus hofpes:
Accepitque manu, dextramque amplexus inhæfit.
Progrefsi fubeunt luco, fluuiumque relinquunt.
Tum regem Aeneas dictis affatur amicis:
Optime Graingenum, cui me fortuna precari,
Et vitra comtos voluit pretendere ramos;
No equidé extimui, Danaûm quòd du&tor, & Arcas,
Quodq. à ftirpe fores geminis coniun&tus Atreidis
Sed mea me virtus, & fan&ta oracula diuum,
Cognatique patres, tua terris didita fama,
Coniunxere tibi,& fatis egere volentem.
Dardanus liacæ primus pater vrbis,& au&or,
Electra,vt Grai) perhibent, Atlantide cretus,
Aduehitur Teucros: Electram maxumus Atlas
Edidit, ætherios humero qui fuftinet orbeis.
Vobis Mercurius pater eft,quem candida Maia
Cyllenes gelido conceptum in vertice fudit.
At Maiam,auditis fi quidquam credimus, Atlas,
Idem Atlas generat, cæli qui fidera tollir..
Sic genus amborum fcindit fe fanguine abvno..
His fretus, non legatos,neque prima per artem
Tentamenta tui pepigi: me me ipfe, meumque
Obieci caput, & fupplex ad limina vêni.
Gens eadem, quæ te, crudeli Daunia bello
Infequitur:nos fi pellant, nihil abfore credunt,
Quin omné Hefperia penitus fua fub iuga min
Ermare, quod fuprà, teneant, quodque alluit inf
Accipe, daque fidem. funt nobis fortia hello
Pectora, funt animi,& rebus fpectata inuentus.
Dixerat Aeneas. ille os,oculosque loquentis,
Iam dudum & totum luftrabat lumine corpus.
Tunc fic pauca refert: Vt te fortifsime Teucrum
Accipio, agnofcoque libens ! vt verba parentis,
Et vocem Anchife magni,vultumque recordor!
Nen memini Hefiones vifentem regna fororis
Laomedontiadera Priamuna Salamina petentem
Pro
Brotinus Arcadia gelidos inuifere fineis.
Tum mihi prima genas vefteibat flore iuuenta
Mirabarque duces Teucros, mirabar & ipfum
Laomedontiaden: fed cun&is altior ibat
Anchifes. mihi mens iuuenili ardebat amore
Compellare virum, & dextræ coniungere dextram,
Accefsi, & cupidus Phenei fub moenia duxi.
Ike mihi, infignem pharetram, Lyciasque fagittas,
Difcedens, chlamydemque auro dedit intertexam,
Frenáque bina,meus que nunc habet, aurea, Pallas.
Ergo &,quá petitis, iun&ta eft mihi fœdere dextrag
Et,lux cùm primùm terris fe craftina reddet,
Auxilio letos dimittam, opibusque iuuabo.
Intereà facra hrc, quando huc veniftis amici,
Annua, quæ differre nefas,celebrate fauentes
Nobifcum; & iam nunc fociorum affuefcite menfis.
Hæc vbi dita, dapes iubet,& fublata reponi
Pocula;gramineóque viros locat ipfe fedili;
Præcipuumque toro, & villofi pelle leonis
Accipit Aeneam, folioque inuitat acerno.
Tunc leti iuuenes certatim, aræque facerdos
Vifcera tofta ferunt taurorum, onerantque caniftris
Dona laboratz Cereris, Bacchumque miniftrant.
Vefcitur Aeneas, fimul & Troiana iuuentus,
Perpetui tergo bouis,& luftralibus exftis.
Poftquam exempta fames, &amor copreffus edendi,
Rex Euandrus ait: Non hæc follemnia nobis,
Has ex more dapes,hanc tanti numinis aram,
Vana fuperftitio, veterumve ignara deorum,
Impofuit, fæuis, hofpes Troiane, periclis
Seruati facimus, meritosque nouamus honores.
Iam primum faxis fufpenfam hanc adfpice rupem,
Difecta procul vt moles, defertaque montis
Stat domus, & fcopuli ingentem traxere ruinam,
Heic fpelunca fuit vafto fubmota receffu,
Semihominis Caci: facies quam dira tegebat,
Solis inacceffam radiis ; femperque recenti
Czde tepebat humus, foribusque affixa fuperbie
Ora virum trifti pendebant pallida tabo.
Huic monftro Volcanus erat pater: illius atros
Ore vomens igneis, magna fe mole ferebat.
Attulit & nobis aliquando optantibus ætas
Auxilium,aduentumque dei. nam maximus ltor,
Tergemini nece Geryonis, fpoliisque fuperbus
Akc
A'ceides aderat, taurosque hac victor agebar
1ngenteis; vallemque boues, amnemque tenebant.
At luris Caci mens effera, ne quid inaufum
Aut intentatum fcelerisve dolive fuiffet,
Quatuor à ftabulis præftanti corpore tauros
Auertit, totidem forma fuperante iuuencas.
Atque hos, ne qua forent pedibus veftigia reais,
Cauda in fpeluncam tractos, verfisque viarum
Indiciis raptos, faxo occultabat opaco.
Quærentem nulla ad fpeluncam figna ferebant,
Intereà, cùm iam ftabulis faturata moueret
Amphitryoniades armenta, abitumque pararer;
Difceffu mugire boues, atque omne querelis
Impleri nemus, & colles clamore relínqui.
Reddidit vna boum vocem, vaftoque fub antro
Mugiit, & Caci fpem cuftodita fefellit.
Heic verò Alceida Furiis exarferat atro
Felle dolor: rapit arma manu, nodisque grauatum
Robur,& aërij curfu petit ardua montis.
Tum primùm noftri Cacum vidêre timentem,
Turbatumque oculis. fugit ilicet ocyor Euro,
Speluncamque petit. pedibus timor addidit alas.
Vt fefe inclufit,ruptisque immane catenis
Deiecit faxum, ferro quod, & arte paterna
Pendebat, fultosque emuniit obiice poftes,
Ecce furens animis aderat Tirynthius, omnemque
Acceffum lußrans, huc ora ferebat, & illúc.
Dentibus infrendens. ter totum feruidus ira
Luftrat Auemini montem; ter faxea tentar
Limina nequiquam; ter feffus valle refedit.
Stabat acuta filex, præcifis vndique faxis
Speluncz dorfo infurgens, altifsima vifu,
Dirarum nidis domus opportuna volucrum.
Hanc,vt prona iugo lzuum incumbebat ad amnem,
Dexter in aduerfum nitens concufsit, & imis
Auulfam foluit radicibus: inde repentè
Impulit, impulfu quo maximus infonat æther,
Diffultant ripe, refluitque exterritus amnis.
At fpecus,& Caci detecta apparuit ingens
Regia,& vmbrofe penitus patuere cauernr:
Non fecus,ac fi qua penitus vi terra dehifcens
Infernas referet fedes,& regna recludat
Pallida is inuifa, fuperque immane Barathrum
Cernatur,trepidentque iimillo lumine Manes,
|