Page images
PDF
EPUB

se raro numerosa comprehensio; quam perverse fugiens Hegesias, dum ille quoque imitari Lysiam vult, alterum paene Demosthenem, saltat incidens particulas. Et is quidem non minus sententiis peccat, quam verbis, ut non quaerat, quem appellet ineptum, qui illum cognoverit. Sed ego illa Crassi et nostra posui, ut, qui vellet, auribus ipsis, quid numerosum etiam in minimis particulis orationis esset, iudicaret. Et quoniam plura de numerosa oratione diximus quam quisquam ante nos, nunc de eius generis utilitate dicemus. Cic., Or., lxvii.

C. CRITICISM OF INDIVIDUAL AUTHORS.

(1.) POETS.

89. A Comparative Estimate of the early Roman Dramatists, from Naevius to Afranius.

Ennius, et sapiens et fortis et alter Homerus,
Ut critici dicunt, leviter curare videtur,

Quo promissa cadant et somnia Pythagorea.

Naevius in manibus non est et mentibus haeret

Paene recens?

Adeo sanctum est vetus omne poema.

Ambigitur quoties, uter utro sit prior, aufert
Pacuvius docti famam senis, Accius alti,

Dicitur Afrani toga convenisse Menandro,

Plautus ad exemplar Siculi properare Epicharmi,
Vincere Caecilius gravitate, Terentius arte.

Hos ediscit et hos arto stipata theatro

Spectat Roma potens, habet hos numeratque poetas

Ad nostrum tempus Livi scriptoris ab aevo.

Hor., Ep., II. i. 50–62.

90. Criticism of Roman Tragedy and Comedy.

Tragoediae scriptores veterum Accius atque Pacuvius clarissimi gravitate sententiarum, verborum pondere, auctoritate personarum. Ceterum nitor, et summa in excolendis operibus manus, magis videri potest temporibus, quam ipsis defuisse. Virium tamen Accio plus tribuitur: Pacuvium videri doctiorem, qui esse docti affectant, volunt. Iam Varii Thyestes cuilibet

Graecarum comparari potest. Ovidii Medea videtur mihi ostendere, quantum ille vir praestare potuerit, si ingenio suo temperare quam indulgere maluisset. Eorum quos viderim, longe princeps Pomponius Secundus, quem senes parum tragicum putabant, eruditione ac nitore praestare confitebantur. In comoedia maxime claudicamus; licet Varro "Musas," Aelii Stilonis sententia, "Plautino" dicat "sermone locuturas fuisse, si Latine loqui vellent;" licet Caecilium veteres laudibus ferant; licet Terentii scripta ad Scipionem Africanum referantur: quae tamen sunt in hoc genere elegantissima, et plus adhuc habitura gratiae, si intra versus trimetros stetissent. Vix levem consequimur umbram, adeo ut mihi sermo ipse Romanus non recipere videatur illam solis concessam Atticis venerem, quando eam ne Graeci quidem in alio genere linguae obtinuerint. Togatis excellit Afranius, utinamque non inquinasset argumenta puerorum foedis amoribus, mores suos fassus. Quint., X. i. 97-100.

91. The Genuine Comedies of Plautus are to be determined from Internal Evidence.

Verum esse comperior, quod quosdam bene literatos homines dicere audivi, qui plerasque Plauti comoedias curiose atque contente lectitaverunt, non indicibus Aelii [, nec] Sedigiti, nec Claudii, nec Aurelii, nec Attii, nec Manilii super iis fabulis, quae dicuntur ambiguae, credituros, sed ipsi Plauto moribusque ingenii atque linguae eius. Hac enim iudicii norma Varronem quoque [esse] usum videmus. Nam praeter illas unam et viginti, quae Varronianae vocantur; quas idciro a ceteris segregavit, quoniam dubiosae non erant, sed consensu omnium Plauti esse censebantur; quasdam item alias probavit, adductus stilo atque facetia sermonis Plauto congruentis, easque iam nominibus aliorum occupatas Plauto vindicavit; sicuti istam, quam nuperrime legebamus, cui est nomen Boeotia. Nam cum in illis una et viginti non sit, et esse Aquilii dicatur, nihil tamen Varro dubitavit, quin Plauti foret, neque alius quisquam non infrequens Plauti lector dubitaverit, si vel hos solos versus ex ea fabula cognoverit, qui quoniam sunt, ut de illius more dicam, Plautinissimi, propterea et memininius eos et adscripsiParasitus ibi esuriens haec dicit:

mus.

"Ut illum di perdant, primus qui horas repperit,
Quique adeo primus statuit hic solarium;
Qui mihi comminuit misero articulatim diem.

[ocr errors]

Nam me
puero vetus hic erat solarium
Multo omnium istorum optumum et verissimum,
Ubi istic monebat, esse, nisi cum nihil erat.
Nunc, etiam quod est, non estur, nisi Soli lubet
Itaque adeo [iam] oppletum 'st oppidum solariis.
Maior pars populi aridi reptant fame."

Favorinus quoque noster, cum Nervolariam Plauti legerem, quae inter incertas est habita, et audisset ex ea comoedia versum hunc:

"Strateae, scrupeae, strictivillae, sordidae :"

delectatus faceta verborum antiquitate, meretricum vitia atque deformitates significantium: Vel unus hercle, inquit, hic versus Plauti esse hanc fabulam satis potest fidei fecisse. In eodem libro [M.] Varronis id quoque scriptum est, Plautium fuisse quempiam, poëtam comoediarum, cuius quoniam fabulae Plauti inscriptae forent, acceptas esse quasi Plautinas, cum essent non a Plauto Plautinae, sed a Plautio Plautianae. Feruntur autem sub Plauti nomine comoediae circiter centum atque triginta. Sed homo eruditissimus L. Aelius quinque et viginti esse eius solas existimavit. Non tamen dubium est, quin istae et quae scriptae a Plauto non videntur, et nomini eius addicuntur, veterum poëtarum fuerint, et ab eo retractatae et expolitae sint, ac propterea resipiant stilum Plautinum. Aul. Gell., III. iii. 1-13.

92. Various Critiques on Terence.

Hunc Afranius quidem omnibus comicis praefert, scribens in Compitalibus:

"Teréntio non símilem dices quémpiam."

Volcatius autem non solum Naevio et Plauto et Caecilio, sed Licinio quoque et Attilio postponit. Cicero in Limone hactenus laudat:

"Tu quoque, qui solus lecto sermoni, Terenti

Conversum expressumque Latina voce Menandrum
In medio populi sedatis vocibus effers,

Quicquid come loquens, atque omnia dulcia dicens."

Item C. Ceasar :

"Tu quoque, tu in summis, o dimidiate Menander,
Poneris, et merito, puri sermonis amator.
Lenibus atque utinam scriptis adiuncta foret vis
Comica, ut aequato virtus polleret honore
Cum Graecis, neque in hac despectus parte iaceres.
Unum hoc maceror et doleo tibi deesse, Terenti."
Suet., Vit. Ter., 8. f.

93. There was a Tradition that Terence received assistance in the Composition of his Plays from Scipio and Laelius.

Non obscura fama est, adiutum Terentium in scriptis a Laelio et Scipione, quibuscum familiariter vixit. Eandem ipse auxit: numquam enim, nisi leviter, se tutari conatur; ut in prologo Adelphorum:

"Nam quód isti dicunt málevoli, homines nóbilis
Hunc ádiutare, assídueque una scríbere:

Quod illí maledictum véhemens esse exístumant,
Eam laúdem hic ducit máximam, quum illis placet,
Qui vóbis univérsis et populó placent:

Quorum ópera in bello, in ótio, in negotio,

Suo quisque tempore úsu 'st sine supérbia."

Videtur autem se levius defendisse, quia sciebat, Laelio et Scipioni non ingratam esse hanc opinionem: quae tamen magis et usque ad posteriora tempora valuit. Q. Memmius in oratione pro se ait: "P. Africanus, qui a Terentio personam mutuatus, quae domi luserat ipse, nomine illius in scenam detulit." Nepos auctore certo comperisse se ait, C. Laelium quondam in Puteolano Kalendis Martiis admonitum ab uxore, temporius ut discumberet, petiisse ab ea, ne interpellaretur: serius tandem ingressum triclinium dixisse, non saepe in scribendo magis successisse sibi: deinde rogatum, ut scripta illa proferret, pronunciasse versus, qui sunt in Heautontimorumeno:

"Satis pól proterve mé Syri promíssa huc induxérunt."

Santra Terentium existimat, si modo in scribendo adiutoribus indiguerit, non tam Scipione et Laelio uti potuisse, qui tunc adolescentuli fuere, quam Sulpicio Gallo, homine docto, et qui consularibus ludis initium fecerit fabularum dandarum, vel Q. Fabio Labeone et M. Popillio, consulari utroque ac poeta. Ideo ipsum non iuvenes designasse, qui se adiuvisse dicerentur, sed viros, quorum operam et in bello et in otio et in negotio populus sit expertus. Suet., Vit. Ter., ii.-¡v.

94. Gellius quotes with Approval the Epitaphs on themselves, written by Naevius, Plautus, and Pacuvius.

Trium poëtarum illustrium epigrammata, Cn. Naevii, M. Plauti, M. Pacuvii, quae ipsi fecerunt, et incidenda suo sepulcro reliquerunt, nobilitatis eorum gratia et venustatis, scribenda in his commentariis esse duxi. Epigramma Naevii plenum superbiae Campanae: quod testimonium esse iustum potuisset, nisi ab ipso dictum esset:

"Mortalis immortalis flere si foret fas:

Flerent divae Camenae Naevium poetam.

Itaque, postquam est Orcino traditus thesauro,
Oblitei Romae loquier sunt Latina lingua."

Epigramma Plauti, quod dubitassemus an Plauti foret, nisi a
M. Varrone positum esset in libro De poëtis primo:

"Postquam morte datu' st Plautus, comoedia luget;
Scena est deserta: dein Risus, Ludu', Iocusque,

Et numeri innumeri simul omnes collacrumarunt." Epigramma Pacuvii verecundissimum et purissimum, dignum-que eius elegantissima gravitate:

"Adulescens, tametsi properas, te hoc saxum rogat,
Utei ad se aspicias; deinde, quod scriptum 'st, legas..
Hic sunt poëtae Pacuviei Marcei sita

Ossa.

Hoc volebam nescius ne esses. Vale.
Aul. Gell., I. xxiv.

95. A Historical Criticism of the Roman Epos, from Ennius

to Lucan.

Idem nobis per Romanos quoque auctores ordo ducendus est. Itaque ut apud illos Homerus, sic apud nos Virgilius auspicatissimum dederit exordium, omnium eius generis poëtarum, Graecorum nostrorumque, haud dubie proximus. Utar enim verbis iisdem, quae ex Afro Domitio iuvenis excepi: qui mihi interroganti, quem Homero crederet maxime accedere, "Secundus," inquit, "est Virgilius, propior tamen primo, quam tertio." Et hercule ut illi naturae caelesti atque immortali cesserimus, ita curae et diligentiae vel ideo in hoc plus est, quod ei fuit magis laborandum: et quantum eminentibus vincimur, fortasse aequalitate pensamus. Ceteri omnes longe sequentur. Nam

« PreviousContinue »