Collucere faces, jam fervere litora flammis,

Si te his attigerit terris Aurora morantem.

Eia age, rumpe moras. Varium et mutabile semper

Femina. Sic fatus nocti se immiscuit atræ.

Tum vero Æneas, subitis exterritus umbris, Corripit e somno corpus, sociosque fatigat: Præcipites vigilate, viri, et considite transtris;

570

Solvite vela citi. Deus, æthere missus ab alto

Festinare fugam, tortosque incidere funes,

573

Ecce! iterum stimulat. Sequimur te, sancte deorum,

Quisquis es, imperioque iterum paremus ovantes.

Adsis O! placidusque juves, et sidera cœlo

Dextra feras. Dixit; vaginâque eripit ensem

Fulmineum, strictoque ferit retinacula ferro.

580

Idem omnes simul ardor habet; rapiuntque, ruuntque;

Litora deseruere; latet sub classibus æquor;

Annixi torquent spumas, et cærula verrunt.

Et jam prima novo spargebat lumine terras,
Tithoni croceum linquens, Aurora, cubile:
Regina e speculis ut primum albescere lucem
Vidit, et æquatis classem procedere velis,
Litoraque et vacuos sensit sine remige portus;
Terque quaterque manu pectus percussa decorum,
Flaventesque abscissa comas, Pro Jupiter! ibit
Hic, ait, et nostris illuserit advena regnis ?
Non arma expedient, totâque ex urbe sequentur?
Deripientque rates alii navalibus? Ite,

Ferte citi flammas, date vela, impellite remos.—

585.

590

Quid loquor? aut ubi sum? Quæ mentem insania mutat ?-Infelix Dido! nunc te facta impia tangunt?

Tum decuit, quum sceptra dabas.-En dextra fidesque,

Quem secum

patrios aiunt portare Penates!

Quem subiisse humeris confectum ætate parentem!—
Non potui abreptum divellere corpus, et undis
Spargere?
Ascanium, patriisque epulandum ponere mensis ?-

non socios, non ipsum absumere ferro

596

600

Verum anceps pugnæ fuerat fortuna.-Fuisset,
Quem metui moritura? Faces in castra tulisgcın.
Implêssemque foros flammis, natumque patremque
Cum genere exstinxêm, memet super ipsa dedissem
Sol, qui terrarum flammis opera omnia lustras,
Tuque, harum interpres curarum et conscia, Juno,
Nocturnisque Hecate triviis ululata per urbes,
Et Diræ ultrices, et dî morientis Elissæ,
Accipite hæc, meritumque malis advertite numen,
Et nostras audite preces. Si tangere portus
Infandum caput, ac terris adnare, necesse est,
Et sic fata Jovis poscunt, hic terminus hæret;
At, bello audacis populi vexatus et armis,
Finibus extorris, complexu avulsus Iuli,
Auxilium imploret, videatque indigna suorum
Funera; nec, quum se sub leges pacis iniquæ
Tradiderit, regno aut optatâ luce fruatur;

Sed cadat ante diem, mediâque inhumatus arenà.

620

Hæc precor; hanc vocem extremam cum sanguine fund.

Tum vos, O Tyrii, stirpem, et genus omne futurum

Exercete odiis; cinerique hæc mittite nostro

Munera. Nullus amor populis, nec fœdera sunto.
Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor,
Qui face Dardanios, ferroque, sequare colonos,
Nunc, olim, quocumque dabunt se tempore vires
Litora litoribus contraria, fluctibus undas
Imprecor, arma armis; pugnent ipsique nepotesque.
Hæc ait, et partes animum versabat in omnes.
Invisam quærens quam primum abrumpere lucem
Tum breviter Barcen nutricem affata Sychæi ;
Namque suam patrià antiquâ cinis ater habebat.
Annam, cara mihi nutrix, huc siste sororem:
Dic, corpus properet fluviali spargere lymphâ,
Et pecudes secum et monstrata piacula ducat:
Sic veniat tuque ipsa piâ tege tempora vittâ.
Sacra Jovi Stygio, quæ rite incep'a paravi.

625

630

635

Perficere est animus, finemque imponere curis,
Dardaniique rogum capitis permittere flammæ.
Sic ait. Illa gradum studio celerabat anili.
At trepida, et cœptis immanibus effera, Dido,

640

. Sanguineam volvens aciem, maculisque trementes Interfusa genas, et pallida morte futurâ,

Interiora domus irrumpit limina, et altos

64a

Conscendit furibunda rogos, ensemque recludit
Dardanium, non hos quæsitum munus in usus.
Ilic, postquam Iliacas vestes, notumque cubile
Conspexit, paullum lacrimis et mente morata,
Incubuitque toro, dixitque novissima verba:

Dulces exuviæ, dum fata deusque sinebant,
Accipite hanc animam, meque his exsolvite curis
Vixi, et, quem dederat cursum Fortuna, peregi;
Et nunc magna mei sub terras ibit imago.
Urbem præclaram statui; mea monia vidi;
Ulta virum, pœnas inimico a fratre recepi :
Felix, heu! nimium felix, si litora tantum
Nunquam Dardaniæ tetigissent nostra carinæ !
Dixit; et, os impressa toro, Moriemur inultæ ;

650

655

Sed moriamur! ait. Sic, sic juvat ire sub umbras

660

Hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto

Dardanus, et nostræ secum ferat omina mortis.

Dixerat:
: atque illam media inter talia ferro

Collapsam aspiciunt comites, ensemque cruore
Spumantem, sparsasque manus. It clamor ad alta
Atria: concussam bacchatur fama per urbem :
Lamentis, gemituque, et femineo ululatu

665

Tecta fremunt: resonat magnis plangoribus æther:
Non aliter, quam si immnissis ruat hostibus omnis
Carthago, aut antiqua Tyrus, flammæque furentes
Culmina perque hominum volvantur perque deorum
Audiit exanimis trepidoque, exterrita, cursu,
Unguibus ora soror fœdans, et pectora pugnis,
Per medios ruit, ac morientem nomine clamat⚫

H

670

Hoc illul, gernana, fuit? me fraude petebas?
Hoc 1ogus iste mihi, hoc ignes aræque parabant?
Quid primum deserta querar? comitemne sororem
Sprevisti moriens? Eadem me ad fata vocâsses:
Idem ambas ferro dolor, atque eadem hora tulisset.
His etiam struxi manibus, patriosque vocavi
Voce deos, sic te ut positâ, crudelis, abessem?
Exstinxsti me teque, soror, populumque, patresque
Sidonios, urbemque tuam. Date, vulnera lymphis
Abluam, et, extremus si quis super halitus errat,
Ore legam.
Sic fata, gradus evaserat altos,
Semianimemque sinu germanam amplexa fovebat
Cum gemitu, atque atros siccabat veste cruores.
Illa, graves oculos conata attollere, rursus
Deficit infixum stridit sub pectore vulnus.
Ter sese attollens cubitoque annixa levavit :
Ter revoluta toro est, oculisque errantibus alto
Quæsivit cœlo lucem, ingemuitque repertâ.

674

680

685

690

Tum Juno omnipotens, longum miserata dolore.u Difficilesque obitus, Irim demisit Olympo,

Quæ luctantem animam, nexosque resolveret artus :
Nam, quia nec fato, meritâ nec morte peribat,
Sed misera ante diem, subitoque accensa furore,
Nondum illi flavum Proserpina vertice crinem
Abstulerat, Stygioque caput damnaverat Orco.
Ergo Iris croceis per cœlum roscida pennis,
Mille trahens varios adverso sole colores,
Devolat, et supra caput astitit: Hunc ego Diti
Sacrum jussa fero, teque isto corpore solvo.
Sic ait, et dextrâ crinem secat: omnis et una
Dilapsus calor, atque in ventos vita recessit.

395

706

70a

P VIRGILII MARONIS

ENEIDOS

LIBER QUINTUS.

INTEedium Eneas jam classe tenebat
Certus ier, fluctusque atros aquilone secabat
Menia respiciens, quæ jam infelicis Elissæ
Collucent flammis. Quæ tantum accenderit ignem,
Causa latet: duri magno sed amore dolores
Polluto, notumque, furens quid femina possit,
Triste per augurium Teucrorum pectora ducunt.
Ut pelagus tenuere rates, nec jam amplius ulla
Occurrit tellus, maria undique, et undique cœlum:
Olli cæruleus supra caput astitit imber,

Noctem hiememque ferens; et inhorruit unda tenebris
Ipse gubernator puppi Palinurus ab altâ:

Heu! quianam tanti cinxerunt æthera nimbi?
Quidve, pater Neptune, paras? Sic deinde locutus
Colligere arma jubet, validisque incumbere remis ;
Obliquatque sinus in ventum, ac talia fatur :
Magnanime Ænea, non, si mihi Jupiter auctor
Spondeat, hoc sperem Italiam contingere cœlo.
Mutati transversa fremunt, et vespere ab atro
Consurgunt venti, atque in nubem cogitur aër:
Nec nos obniti contra, nec tendere tantum
Sufficimus. Superat quoniam Fortuna, sequamur;
Quoque vocat, vertamus iter. Nec litora longe
Fida reor fraterna Erycis, portusque Sicanos,
Si modo rite memor servata remetior astra.

l'um pius Æneas: Equidem, sic poscere ventos
Jamduduro,

et frustra cerno te tendere contra