&c.

homicidæ. Sequitur ut liberatores tuo judicio fint; quandoquidem tertium nihil poteft effe." Quæftio hic proponitur initio de Cæfaris interfectoribus," utrum,' Propofitio proponitur axiomate connexo, "confiteor illos nifi," &c., quod æquipollet disjuncto; "aut vindices funt libertatis aut plufquam homicidæ :" illuftratur enim ea pars disjunctionis à majori: et præcedit profyllogifmus, quo oftenditur disjunctionem hanc effe fine medio, et proinde neceffariam. Affumptio fequitur, "non funt homicide; idque confirmatur profyllogifmo à teftimonio et factis ipfius Antonii. Profyllogifmus concluditur in fecundo connexo, fi parricidæ, cur, &c.?" at hæc acta per te; non igitur homicida." Conclufio denique fequitur," ut liberatores fuerint ;" idque repetito propofitionis profyllogifmo confirmatur, " quandoquidem tertium five medium nihil poteft

effe."

"Si partes disjunctæ propofitionis fint duabus plures, judicandi concludendique ars erit eadem."

Quamvis autem disjunctionis partes effe poffint fæpenumerò plures quàm duæ, id quod in difparatis accidit, ipfius tamen propofitionis duæ tantummodo partes funt; quarum una eft quæftio, altera eft argumentum. In hoc modo ubi quæftio femper concluditur, tertium argumentum plura oppofita comprehendit, quæ omnia in affumptione tollenda funt, ut quæftio concludatur: nam oppofitorum plura fimul affirmari nequeunt, negari plura fimul queunt.

Sic Cic. judicat "Rabirium cum confulibus effe oportuiffe. Aut enim cum confulibus, aut cum feditiofis, aut latuiffe at nec cum feditiofis fuiffe, nec latuiffe; fuiffe ergo cum confulibus. Pro Rabir. Atqui videmus ait hæc in rerum natura tria fuiffe, ut aut cum Saturnino effet, aut cum bonis, aut lateret. Latere autem, mortis erat inftar turpiffimæ cum Saturnino effe, furoris et fceleris; virtus et honeftas et pudor cum coff. effe cogebat." Propofitio per fe clara eft. Affumptionis partes profyllogifmis illuftrantur, primo à fimili, deinde ab adjunctis. Conclufio profyllogifmo ab efficiente illuftratur.

Notandum eft in hoc modo non ita exigi fpecialem contradictionem, ut in reliquis; neque enim ad confequentiæ neceffitatem pertinet in hoc modo, ut in reliquis, fed ad affumptionis folius veritatem. Si ergo affumptio generalem

contradictionem ferre poteft, per confequentiam licebit uti: ad confequentiæ enim rationem fufficit, alterum quovis modo tolli, ut reliquum concludatur, eademque conclufio erit, five fpecialis five generalis in affumptione contradictio fuerit, in altero verò modo fecus erit, ubi contradictio in ipfam conclufionem cadit.

CAP. XVI.

De Syllogifmo disjuncto fecundo.

Disjunctus fecundus è propofitione partibus omnibus affirmata affumit unum et reliquum tollit."

Secundus efficitur, quia minus generalis eft primo, utpote proprietatibus quibufdam aftrictus, quibus prior immunis erat. Proprietates autem hæ funt, r. partium omnium propofitionis affirmatio, non totius modò propofitionis, id enim fyllogifmis omnibus compofitis commune eft; et affirmari quidem propofitio vel omnibus negatis partibus poteft. 2. Affumptio affirmatur, quoniam in propofitione affirmata fuerat. 3. In conclufione femper eft negatio, ea que fpecialis contradictio: in primo quidem conclufio nonnunquam negatur; fed hoc tum fit cùm pars propofitionis que concluditur negata fuit. Exempli gratia: "aut dies eft, aut nox: dies eft; ergo nox non eft."

66

Ejufmodi fyllogifmus efficitur è propofitione copulata negata, quæ negata complexio," vel, quod Græcis idem est, negata copulatio dicitur, " et disjunctionis affirmatæ vim obtinet."

"Non et dies, et nox eft: at dies eft; non igitur nox eft." De hac negata copulatione fic Cic. in Top. "non et hoc, et illud: hoc autem; non igitur illud."

· Pertinet autem ad hunc fecundum duntaxat modum negata copulatio; quod cum in hujufmodi propofitione quævis oppofita difponi poffint, ex uno eorum negato, nifi in iis qui medio carent, non neceffariò alterum affirmatur et concluditur, quod fit in primo modo, fed ex altero affirmato alterum negatur, quæ communis eft regula omnium oppofitorum, et fit duntaxat in hoc fecundo.

Ad fophifmata quod attinet horum modorum, primi quidem nullum occurrit, Secundi quæ funt, ex definitione redarguuntur. Primum eft, fi aliqua pars propofitionis negata erit: ut, "leo aut animal eft, aut non eft homo; at non eft homo, ergo nec animal." Secundum est, si asfumptio fit negata; ut in exemplo fuperiore. Tertium eft, fi fpecialis contradictio non erit in conclufione: ut hoc; aut homo eft animal, aut omne animal eft irrationale; fed homo eft animal, ergo nullum animal est irrationale."

APPENDIX.

De Enthymemate, Dilemmate, et Sorite.

Expofitis omnibus cùm fimplicis tum compofiti fyllogifmi fpeciebus, fequitur axiomatis et fyllogifmi communis affectio, vel potius anomalia, de qua antediximus, crypfis. Quæ in omni cùm loquendi ufu tum fcribendi genere tam frequens eft, idque brevitatis plerumque caufa, ut nemo ferè fyllogifmos integros fine crypfi aliqua vel loquatur vel fcribat.

Sed quoniam crypfis ejufque triplex modus fyllogifmorum omnes fpecies afficiunt, ea re dicendi locus de fyllogifmi crypfibus ante non erat, quàm de fyllogifmi fpeciebus cunctis dictum effet.

"Si qua pars fyllogifmi defuerit, enthymema dicitur." Ut ab exemplo: "Themiftocli licuit urbem relinquere ; ergo mihi." Addatur propofitio; 66 quod Themiftocli licuit, licet et mihi." Ab inductione: inventio et difpofitio in argumentis verfantur; ergo Logica tota." Addatur affumptio ;" logica tota eft eorum inventio et difpofitio."

Hoc etiam perpetuò obfervandum eft, fi conclufionis prædicatum deeft, deeffe majorem; fi fubjectum, minorem: fi utrumque, fyllogifmi compofiti majorem vel potius majoris antecedentem, quæ cum tota quæftione ut cum confequente difponitur; quod indicat plenum fyllogifmum fore compofitum, et antecedens pars enthymematis erit antecedens majoris; totumque enthymema convertetur in majorem propofitionem fyllogifmi connexi; ut "virtus reddit beatos;

beatos; vitium ergo miferos." In antecedente hujus enthymematis nec antecedens nec confequens quæftionis apparet totum igitur converte in axioma connexum aut disjunctum, plenum fyllogifmum compofitum effe intelliges; ut, fi virtus reddit beatos, vitium reddit miferos; at illud; hoc igitur. Non eft nox; ergo eft dies." Totum converte in axioma disjunctum, majorem fupplebis, et fyllogifmum plenum disjunctum conficies: "aut dies eft, aut nox; non nox, ergo dies."

"Si quid ad tres illas fyllogifmi partes accefferit, profyllogifmus dicitur." Eft enim ad partem aliquam fyllogifmi addita probatio.

"Partium etiam ordo fæpe confunditur." Quod utrumque accidit in dilemmate et forite.

Dilemma eft fpecialis quædam crypfis non fyllogifmi, fed fyllogifmorum; à duplici propofitione dictum, quam "lemma Stoici" vocant, vulgò " disjunctivus biformis et fyllogifmus cornutus," quafi cornibus feriens; cujus vis in duobus axiomatis connexis citra fyllogifmi formam fatis manifesta est: ut illud Martialis ;

“Hæc, fi difplicui, fuerint folatia nobis ;

Hæc fuerint nobis præmia, fi placui.”

66

Et illud in evangelio: "fi bene locutus fum, cur me cædis? fi male, testare de malo." Et reciprocum illud infigne Protagoræ magiftri ad Euathlum difcipulum, apud Gellium, 1. 5, c. 10, et II: "fi contra te lis data erit, merces mihi ex fententia illa debebitur, quia ego vicero; fin vero fecundum te judicatum erit, merces mihi ex pacto debebitur, quia tu viceris." Cui contrà Euathlus ; et ego bone magifter, utrovis modo vicero," &c. Hujufmodi eft etiam illud apud Ariftot. Rhet. 3, 23, "non agendum effe cum populo; quia, fi jufta dixeris, hominibus invifus eris; fi injufta, Deo." Immo agendum effe cum populo: nam, fi injusta dixeris, hominibus gratus eris; fi justa, Deo."

Explicatur autem hæc crypfis axiomate disjuncto; tot deinde fyllogifmis connexis vel etiam categoricis, quot erant disjuncti axiomatis membra: ut illud Biantis confilium de uxore non ducenda : " aut formofam duces, aut deformem ;

fi formofam, communem; fi deformem, pœnam : neutrum autem bonum; non eft igitur ducenda uxor." Vel categoricè fic; "communis non eft ducenda; formofa erit communis; ergo, &c.: pœna non eft ducenda; deformis erit pœna; ergo, &c." Sed axioma illud disjunctum partes omnes disjunctas non enumerat: eft enim media quæ nec formofa nec deformis eft; et neutrius connexi confequens eft vera; fieri enim poteft, ut nec formofa communis, nec deformis poena fit futura.

Sorites et fyllogifmus crypticus multarum propofitionum continua ferie ita progredientium, ut prædicatum præcedentis propofitionis perpetuò fit fubjectum fequentis, donec tandem confequens propofitionis ultima concludatur de antecedente primæ: ut, "homo eft animal; animal eft corpus fentiens; corpus fentiens eft vivens; vivens eft fubftantia; ergo homo eft fubftantia." Græcè autem forites, "acervalis Latinè à Cicerone" dicitur; quia minutatim addit, et quafi acervum efficit.

Adhibetur ferè vel ad fummum genus de infima specie, vel ad caufam primariam, licet remotam, effecto attribuendam; et illud quidem per genera fubalterna, ut in exemplo fuperiore; hoc per caufas medias, ut in exemplo fequente: quos Deus prænovit, eos prædeftinavit; quos prædeftinavit, eos vocavit; quos vocavit, eos juftificavit ; quos juftificavit, eos glorificavit ; ergo, quos prænovit, eos glorificavit."

66

Utitur autem forites et fubalternis generibus et fubordinatis caufis quafi tot mediis terminis ad probandum conclufionem; tot nempe quot funt termini inter fubjectum primæ propofitionis, et prædicatum conclufionis: quot autem termini medii, tot funt fyllogifmi.

Eft itaque progreffio enthymematica fyllogifmos uno pauciores continens quàm propofitiones. Syllogifmus principalis habet pro majore propofitionem conclufioni proximam; pro minoris termino minore, fubjectum conclufionis pro termino majore; fubjectum propofitionis majoris: ex. gr. "quos juftificavit, glorificavit ; quos prænovit, justificavit; quos ergo prænovit, glorificavit." Reliqui funt minorum profyllogifmi, et præcedens quifque probatio fequentis. Unde intelligitur forite crypfis triplex, et defectus, et redundantia, et inverfio. Si igitur partium, five fpecies