ÆNEIDOS LIBER NONUS. ARGUMENTUM. ABSENTE BSENTE Ænea, et in Tuscia conquirendis auxiliis occupato, Turnus a Junone per Iridem admonitus, ne tantam rei bene gerendæ occasionem amitteret, quam proxime ad hostes copias admovet-32. Qui quum suis se moenibus continerent, neque æquo loco facerent dimicandi potestatem, ut illis spem omnem fugæ intercluderet, classem exurere conatur — 76. Erat classis Trojanæ materia ex Idææ matris luco cæsa : quapropter matris precibus adductus Jupiter naves omnes incendio eripuit, et in totidem Nymphas marinas convertit — 122. Post hæc, imminente jam nocte, Turnus adversus hostium eruptiones ad oppidi portam excubias disponit: iis Messapum præficit 167. Interim consultantibus Trojanorum ducibus, quemnam potissimum ad Eneam mitterent, qui de suorum periculo eum faceret certiorem; ultro eam provinciam suscipiunt Nisus et Euryalus, conjunctissimum amicorum par313: qui quum urbe emissi hostium excubias vino somnoque obrutas offendissent, Rhamnetem cum magno Rutulorum numero trucidant, eorumque se spoliis exornant - 366. Verum quum, instante jam luce, se recipere conantur, a Volscentis equitibus conspecti, ad silvas confugiunt. Ibi Euryalus, armorum pondere viæque errore impeditus, in hostes incidit, et a Volscente, frustra deprecante Niso, confoditur -437. Nisus quoque, cæso Volscente, et Euryali nece strenue vindicata, multis vulneribus confossus super amici corpus concidit-445. Capita, hastis affixa, in castra deferuntur : ubi a Trojanis e moenibus agnita ingentem in urbe luctum excitant 502. Interim Turnus totis viribus hostes oppugnat: -- magna utrimque strages editur-589. Ibi Ascanius Numanum insolentius se jactantem sagittæ ictu interficit — 671. Pandarus et Bitias successu elati portam recludunt, hostesque subeuntes ingenti cæde propellunt - 690. Ejus rei nuntio accepto, Turnus per portam patentem in oppidum irrumpit — 733, Trojanosque in fugam convertit-777: tandem hostium multitudine circumventus, paullatim cedit ad eam oppidi partem, quæ fluvio alluitur-789: et ut erat armatus, flumen tranans, incolumis ad suos revertitur — ad finem. Quod ipsa res et prudentia suadere debuit, ut per Æneæ absentiam Latini et Rutuli oppugnarent vallum Trojanorum, hoc, epico more, deæ Iridis a Junone missæ monito tribuitur: Homeri exemplo, v. c. Iliad., 166 etc. Ad poetæ artificium agnoscendum Servii nota facit: In hoc libro mutatio est omnium rerum; nam et aliæ personæ et loca alia sunt, et aliud negotium incipitur. Ab Ænea enim transit ad Turnum, a Tuscia ad Ardeam; a petitione auxiliorum ad bellum. Redeunt autem in hoc et sequentibas libris narrata pleraque ad bellicos apparatus et pugnas: quamobrem poeta coarctatum et circumscriptum sentire debuit, dum Homerus dudum ea, quæ in pugna fieri solent, summa cum varietate et copia exposuisset, atque, circa res eadem ætate et eodem bello et ab ipsis Tro se janis gestas versatus, occupavisset, quicquid novitate et vitæ heroicæ more placere posset. Hoc meminisse debent, qui ultimos libros rerum novitate, et varietate carere clamant. Argumenti natura in ceteris tam felix, hac tamen in parte Homerico usu extenuata et exhausta, abnuebat ea, quæ in poeta desideranda esse arbitrantur. Sed in hac ipsa argumenti inopia attendi velim animum ad ea, quæ altera ex parte poeta ad tenendas et recreandas legentium mentes excogitavit sollertissime : ut in hoc libro episodium de Niso et Euryalo. Etiam illud præclare exputatum, quod hoc libro res, absente Ænea, geritur, ut ejus adventu nova rerum expectatio fiat. Nec quicquam iniquius factum arbitror, quam quod hoc ipsum reprehensum est in poeta, quod hoc libro per Eneæ absentiam castra oppugnantur. ATQUE ea diversa penitus dum parte geruntur, Irim de cælo misit Saturnia Juno I. Turnus consilium de expugnandis per Æneæ absentiam ad venarum castris capit. Epico more a Junone per Iridem illud Turni Audacem ad Turnum : luco tum forte parentis Ad quem sic roseo Thaumantias ore locuta est: « Turne, quod optanti divom promittere nemo Auderet, volvenda dies en adtulit ultro. Eneas urbe, et sociis, et classe relicta, Quid dubitas? nunc tempus equos, nunc poscere currus. nemo pr. sec. 5 3. ad Rutulum alter Voss. et sec. Moret. in luco Franc. Erat vir doctus, qui Lacmo conjiciebat, tunc al. 4. secreta qu. Moret. et Schol. Statii ad Theb. 1, 104; sollennis varietas. v. sup. II, 157. Alioqui bene ferri posset et h. 1.; ut VIII, 610. V, 613. III, 389.-5. Teumantias Zulich. et al. est abest sec. Moret. et Erf. - 6. divum Parrhas. 8. turba pr. Hamb. ad urbe pro var. lect. ultra Goth. 9. Palantini Rom. et alii. regnumque aliquot Pier. petivit major codicum pars, vitiose et invito metro. petit Rom., tum Medic. et Gud.; et sic emendatum erat jam in Ald. alt. et hinc in cett. edd. Evandri potuit pronuntiari Euandri; etsi nec spondeus displicere potest. -10. In Cory thi eædem aberrationes, quæ supra III, 170. — 11. manus duo Burm. Copulam codicum auctoritate ejecit Heins. In vulgg. collectosque. Alii et coll ctos, interpolate. 12. non poscere Dorvill. currum Medic. Pierii aliique, cum Menag. alt. cursus sec. Rottend. 13. turbataque vulgo multi scripti et editi, quod ex melioribus secundum Pierium emendatum ab Heinsio. eripe Oudart. tu turbata arripe vel turbataque corripe animo injicitur. - 3. parentis Pilumni, h. e. abavi. v. inf. X, 619. conf. Excurs. VII ad lib. VII. sedebat: Asper erat interpretatus est; Alia argutatur Servius; Sed spectat simpliciter ad solitudinem, et otium, cui convenit sedere. Lucum autem Pilumni in ea regione fuisse quidni admittamus?-7. volvenda dies, quæ volvitur. v. ad I, 269. Catroana subtilitas a poeta aliena est, ut sit fatalis dies, quam advolvi necesse fuerat. Lucretius sidera volvenda, ætatem volvendam, eodem modo dixit. 9. Sceptra exquisitius quam regna: utrumque pro regia Evandri. Corythi ad ur bes, designat Etruriam ab Corytho, conditore Cortona. vid. Excurs. VI ad lib. III, 170. Lydorum manum Etruscos dixit ad vulgarem opinionem. cf. Exc. III ad lib. VIII, 479, 480. 13. turbata arripe castra, invade, occupa; scilicet ut rapere poetis est pro capere. Dixit autem castra Trojanorum. v, 8. urbem, alibi muros, aggerem, Nam Æneas in litore, ubi escenderat, urbem, novam Trojam, condiderat, quam (ut sup. VII, 157) Castrorum in morem pinnis atque aggere cinxit. Debuit ea in extremo fere litore hærere subjecta classe v. IX, 68, 69. cf. Excurs. Dixit, et in cælum paribus se sustulit alis; Iri, decus cæli, quis te mihi nubibus actam Detulit in terras? unde hæc tam clara repente Tempestas? medium video discedere cælum, Palantisque polo stellas: sequor omina tanta, Quisquis in arma vocas. » Et sic effatus, ad undam Processit, summoque hausit de gurgite lymphas, Multa deos orans; oneravitque æthera votis. conj. Cuningham. v. 14. 15. jam sup. hi versus lib. V, 657. 658. aliquot Pier. 15 20 14. pariter se · 16. Ignotum j., ut ad arcum spectet, Goth. tert., perperam. que post duplicis abest in aliquot Pier. 17. ac alii pro et, quod Heins. prætulit. 18. aptam Dorvill. hastam Goth. pr. 19. unde hæc tibi Montalb. 20. medium video post Pierium probavit Heins. e codd.; vulgaris ordo: video medium. Tum discedere, quod proprium in hac re verbum est, et defenditur a Seneca VII Nat. Qu. 20. Idem Pier, cum Ge. Fabricio tuitus erat ante Heins., qui in Mediceo et aliis melioribus invenit. Alii discindere, Sprot. dehiscere. Laudant Iliad. 9, 554. , 300, ubi de longo prospectu cæli sereni, quo stellæ etiam interiores obtutu deprehendi videntur. -21. Pallentisq. aliquot Heins. et duo Goth. pollentesq. duo Burm. perperam. v. Not. Sequor prætulerunt librorum quoque auctoritate Pier. et Heins. Multi sequar. -22. vocat aliquot Pier. Et sic effatus. Languet T et; nihil tamen e libris notatum video. 23. Præcessit Leid. nimphas Dorvill. a m. sec. - - 24. que post oneravit in plerisque Pierianis et in Giph. codd. aberat. cf. ad V, 167. Si totum hemistichium abesset, nemo, arbitror, desideraret. III ad lib. VII. 21. Non novum est ostentum : palantes polo stellas videre medio die; et est h. 1. interdiu oblatum auspicium; (omina tanta ipse dixit) nunc tamen ornant hæc cælum, quod disruptum est (hoc discedere dixit, voce in hac re propria, pro dehiscere, hiatum facere ) et, quod alias in fulgure fieri solet, chasma fecit; apposita vocant Grammatici. Si itaque ruptis nubibus in interiora perrexit, stellas apparere, nubibus remotis,necesse fuit. Est autem is modus quo dii in cælum evehi narrantur: vi sua divina attollunt se in nubes et ulterius in cælum perveniunt. Interdum memorantur alæ ; in Iride autem novatur res per arcum cælestem; per soleas nusquam, nisi per soleas alatas. — 22-24. quod re Jamque omnis campis exercitus ibat apertis, 28. Turide Dorvill. supra est. 25 30 25. Jamque adeo Medic. a m. sec. — 26. pictai conf. ad VI, 747.— 27. Mesapus Ald. et Dorvill. 29. Versus haud dubie ex lib. VII, 784 huc translatus. Turbat ille et comparationis nervum incidit, et deest plerisque libris Ge. Fabricii, Pierii (quem vid. ad v. 31), et Heinsii ac Burmann; adde binos Goth. cum Erf. Omissus quoque nunc in edit. Parmensi. arma gerens Schol. Statii, et est abest Dorvill. ligio facere jubet, omine accepto, etiam viso et ex somnio; scilicet lustrandi caussa. : 25-32. Fundum comparationis declarat Servius: exercitum primo confuse in campos ruisse, post digestum in ordines ad fluminis morem in alveum suum reversi. Id vero longius petitum multo minus comparatio spectat ad Turnum. Agmen ordine, lento gradu et composite incedens, fluminis lato alveo inter ripas devoluti speciem præ se ferre bene dici potest. Quod in Gange alveo suo se continente declaraverat, mox variat in Nilo, intra alveum recepto. De Messapo v. ad VII, 691 Exc. VIII. 26. pictai vestis, qui, ut Etruscorum, ita aliorum Italorum mos esse debuit, ut vestibus variegatis colore et textura uterentur. — 28. Tyrrhida, vid. sup. VII, 484, 532. septem surgens amnibus: ad ostia solet referri, ut septem ostia habeat Ganges, sed repugnat veterum fides et opinio, qua unum tantum fluminis os esse creditum est; repugnat quoque VOX surgens. Sin ad fontes revoces: convenit voc. surgens de scaturigine pro prie dici solitum. At talis fontium numerus alibi non memoratur. Superest, ut amnes sint alvei, quibus Ganges, e montibus Emodis progressus, et per planitiem locorum delatus fertur: quod cum fide veterum convenit; etsi de numero alveorum haud convenit, nec pro cursus longitudine et sinuosa varietate convenire potuit. At in planis locis fertur jam sedatis amnibus, sedate ac tacite; etiam aucto solitis anni vicibus alveo : quo ducere videtur voc. surgens, increscens aquarum auctu, et eluvie ultra ripas facta. Potest tamen esse simpliciter pro, incedens; etsi notionem auctus adjunctam esse videam. Igitur Ganges inde ab ortu septem alveis incedit sedate ac tacite. Bene Servius : Ganges cundum Senecam in situ India, novem alveis fluit; secundum Melam (in quo tamen locus hodie non extat) septem. Potuere quoque, quum plures magni amnes in Gangem deferantur, iidem, seu nonnulli ex iis, pro alveis Gangis haberi: multo magis, si fuisse neminem cogites, qui totum Gangis cursum emensus esset. Omnino ve se |