Sæpius Andromache ferre incomitata solebat
Ad soceros, et avo puerum Astyanacta trahebat.
Evado ad summi fastigia culminis, unde
Tela manu miseri jactabant irrita Teucri.
Turrim in præcipiti stantem summisque sub astra
Eductam tectis, unde omnis Troja videri
Et Danaûm solitæ naves et Achaïca castra,
Aggressi ferro circùm, quà summa labantes
Juncturas tabulata dabant, convellimus altis
Sedibus impulimusque. Ea lapsa repentè ruinam
Cum sonitu trahit, et Danaûm super agmina latè
Incidit. Ast alii subeunt; nec saxa, nec ullum 467
Telorum interea cessat genus.
[rhus
Vestibulum ante ipsum primoque in limine Pyr-
Exsultat, telis et luce coruscus ahenâ.
Qualis ubi in lucem coluber, mala gramina pastus,
Frigida sub terrâ tumidum quem bruma tegebat,
Nunc positis novus exuviis nitidusque juventâ,
Lubrica convolvit sublato pectore terga,
Arduus ad solem, et linguis micat ore trisulcis. 475
Unà ingens Periphas, et equorum agitator Achillis
Armiger Automedon; unà omnis Scyria pubes
Succedunt tecto, et flammas ad culmina jactant.
Ipse inter primos correptâ dura bipenni
Limina perrumpit, postesque a cardine vellit
Æratos; jamque excisâ trabe firma cavavit
Robora, et ingentem lato dedit ore fenestram.
Apparet domus intus, et atria longa patescunt;
Apparent Priami et veterum penetralia regum;
Armatosque vident stantes in limine primo.
At domus interior gemitu miseroque tumultu Miscetur; penitusque cavæ plangoribus ædes Femineis ululant: ferit aurea sidera clamor. Tum pavidæ tectis matres ingentibus errant, Amplexæque tenent postes, atque oscula figunt. 490 Instat vi patriâ Pyrrhus: nec claustra, neque ipsi Custodes sufferre valent: labat ariete crebro Janua, et emoti procumbunt cardine postes. Fit via vi: rumpunt aditûs, primosque trucidant Immissi Danai, et latè loca milite complent. Non sic, aggeribus ruptis quum spumeus amnis Exiit oppositasque evicit gurgite moles, Fertur in arva furens cumulo, camposque per omnes Cum stabulis armenta trahit. Vidi ipse furentem Cæde Neoptolemum, geminosque in limine Atridas : Vidi Hecubam, centumque nurûs, Priamumque per
Sanguine fœdantem, quos ipse sacraverat, ignes.
Quinquaginta illi thalami, spes tanta nepotum,
Barbarico postes auro spoliisque superbi,
Procubuere: tenent Danai, quà deficit ignis.
Forsitan et, Priami fuerint quæ fata, requiras.
Urbis ubi capta casum, convulsaque vidit
Limina tectorum, et medium in penetralibus hostem,
Arma diu senior desueta trementibus ævo
Circumdat nequiquam humeris, et inutile ferrum
Cingitur, ac densos fertur moriturus in hostes.
Ædibus in mediis, nudoque sub ætheris axe,
Ingens ara fuit, juxtàque veterrima laurus
Incumbens aræ, atque umbrâ complexa Penates.
Hic Hecuba, et natæ nequiquam altaria circum,
Præcipites atrâ ceu tempestate columbæ,
Condensæ et Divûm amplexæ simulacra sedebant.
Ipsum autem sumptis Priamum juvenilibus armis
Ut vidit: Quæ mens tam dira, miserrime conjux,
Impulit his cingi telis ? aut quò ruis? inquit.
Non tali auxilio, nec defensoribus istis
Tempus eget: non, si ipse meus nunc afforet Hec-
Huc tandem concede: hæc ara tuebitur omnes,
Aut moriere simul. Sic ore effata, recepit
Ad sese, et sacrâ longævum in sede locavit.
Ecce autem elapsus Pyrrhi de cæde Polites, Unus natorum Priami, per tela, per hostes Porticibus longis fugit, et vacua atria lustrat Saucius. Illum ardens infesto vulnere Pyrrhus Insequitur, jam jamque manu tenet, et premit hastâ. Ut tandem ante oculos evasit et ora parentum, 531 Concidit, ac multo vitam cum sanguine fudit. [tur, Hìc Priamus, quanquam in mediâ jam morte teneNon tamen abstinuit, nec voci iræque pepercit. At tibi pro scelere, exclamat, pro talibus ausis, 535 Dî (si qua est cœlo pietas, quæ talia curet) Persolvant grates dignas, et præmia reddant Debita, qui nati coram me cernere letum Fecisti, et patrios fœdâsti funere vultus. At non ille, satum quo te mentiris, Achilles Talis in hoste fuit Priamo; sed jura fidemque
Supplicis erubuit, corpusque exsangue sepulcro Reddidit Hectoreum, meque in mea regna remisit. Sic fatus senior, telumque imbelle sine ictu
Conjecit; rauco quod protinus ære repulsum,
E summo clypei nequiquam umbone pependit.
Cui Pyrrhus: Referes ergò hæc, et nuntius ibis
Pelidæ genitori: illi mea tristia facta
Degeneremque Neoptolemum narrare memento.
Nunc morere. Hæc dicens altaria ad ipsa trem-
entem
Traxit, et in multo lapsantem sanguine nati;
Implicuitque comam lævâ, dextrâque coruscum
Extulit ac lateri capulo tenus abdidit ensem.
Hæc finis Priami fatorum: hic exitus illum
Sorte tulit, Trojam incensam et prolapsa videntem
Pergama, tot quondam populis terrisque superbum
Regnatorem Asiæ: jacet ingens litore truncus,
Avulsumque humeris caput, et sine nomine corpus.
At me tum primùm sævus circumstetit horror.
Obstupui subiit cari genitoris imago,
Ut regem æquævum crudeli vulnere vidi
Vitam exhalantem: subiit deserta Creusa,
Et direpta domus, et parvi casus Iüli.
Respicio et, quæ sit me circum copia, lustro.
Deseruere omnes defessi, et corpora saltu
Ad terram misêre, aut ignibus ægra dedêre.
Jamque adeò super unus eram, quum limina Vestæ
Servantem et tacitam secretâ in sede latentem
Tyndarida aspicio: dant clara incendia lucem
Erranti, passimque oculos per cuncta ferenti.
Illa, sibi infestos eversa ob Pergama Teucros,
Et pœnas Danaûm, et deserti conjugis iras
Præmetuens, Trojæ et patriæ communis Erinys,
Abdiderat sese, atque aris invisa sedebat.
Exarsere ignes animo: subit ira cadentem
Ulcisci patriam, et sceleratas sumere pœnas.
Scilicet hæc Spartam incolumis patriasque Mycenas
Aspiciet, partoque ibit regina triumpho?
Conjugiumque, domumque, patres, natosque videbit,
Iliadum turbâ et Phrygiis comitata ministris? 580
Occiderit ferro Priamus? Troja arserit igni ?
Dardanium toties sudârit sanguine litus?
Non ita namque etsi nullum memorabile nomen Femineâ in pœnâ est, nec habet victoria laudem, Exstinxisse nefas tamen, et sumpsisse merentis 585 Laudabor pœnas; animumque explêsse juvabit Ultricis flammæ, et cineres satiâsse meorum.
Talia jactabam, et furiatâ mente ferebar: Quum mihi se, non antè oculis tam clara, videndam Obtulit, et purâ per noctem in luce refulsit 590 Alma parens, confessa Deam; qualisque videri Coelicolis et quanta solet; dextrâque prehensum Continuit, roseoque hæc insuper addidit ore: Nate, quis indomitas tantus dolor excitat iras? Quid furis? aut quonam nostri tibi cura recessit? Non priùs aspicies, ubi fessum ætate parentem 596 Liqueris Anchisen? superet conjuxne Creusa, Ascaniusque puer? quos omnes undique Graiæ Circum errant acies; et ni mea cura resistat, Jam flammæ tulerint, inimicus et hauserit ensis. Non tibi Tyndaridis facies invisa Lacænæ, Culpatusve Paris: Divûm inclementia, Divûm, Has evertit opes, sternitque a culmine Trojam.
|