Turnum; qui volucri curru medium secat agmen. 440 445 450 diam turbam, ut auxilietur Lauso. Postquam aspexit socios, ait: Tempus est recedendi a prælio, ego solus irruo in Pallanta, Pallas debetur mihi soli: optarem, ut ipse ejus pater hic esset præsens. Dixit hæc, et socii recesserunt e campo præ scripto. Sed juvenis Pallas, tum ob recessum Rutulorum, tum admiratus jussa imperiosa, obstupet fixus in Turno: et versat oculos per magnum corpus illius, et circuit omnia fero aspectu, et talibus dictis respondet adversus verba regis: Ego mox prædicabor, aut propter direptas magnificas exuvias, aut propter necem illustrem: genitor meus paratus est utrique fortunæ: abstine minis. Locutus prodit et Heins., quod et hic probat; ejus interpretamentum esse succurrere. conf. v. 441. 444. Tuentur tamen hoc Medic. et alii; et videtur melius sententiæ convenire.-441. Ut vidit, Socii, t. vel Ut vidit, sociis: Waddel. conj. Animadverss. crit. p. 36. desistere pugna Rom. et alii, quod vulgare esset: cum secundo casu doctius dictum, ut tot alia: desinere irarum etc.-442. ferar tentet aliquis: sicque Bigot. et Goth. tert., prave: alterum enim eruditius, ut infinitis aliis in locis quæ in communi oratione futura eraut, in præsentia deflectit Maro. fero Goth. pr.-443. pater sp. Parrhas.-444. jussi olim edd. ante Pier., in his Ald. pr., ut vulgaris oratio ferebat: cesserunt jussi, ut inf. XII, 696 Discessere omnes medii spatiumque dedere. Sed hoc ipsum epitheton elegantius transfertur ad alterum: æquore jusso, quo ipsi cedere jussi fuerant: Hoc a Naugerio editum, et ex eo in aliis, habet Pierii Medic., aliique Heins. cum Goth. pr.; et hanc lectionem Servius interpretatur et Macrob. vi. 6, sed, quod mireris in Grammatico, tanquam insolentiorem eam improbat Probus. Laudat Burm. Silium x, 447, ubi ordine jusso. Ex Julio Sabino patet fuisse olim qui legerent jussu.-445. Et Dorvill. At juvenis Rutulum accessu Goth. tert. tam jussa idem cum qu. Moret. dum Exc. Burm. cum Goth. tert. tamen ipsa idem alter Menag. ea jussa Parrhas. Hæserunt omnes in tum, quod paulo asperius dictum hic videtur. tum, deinde Serv. interpretatur. Aut junges: At tum juvenis stupet in Turno, miratus jussa superba, discessu Rutulorum. Variavit scilicet orationem pro vulgari: partim Rutulorum discessum, partim causam discessus, jubente Turno, miratus. dicta superba Oblongus Pierii et pr. Hamb.-446. Miratur Rom. et alii Pier. et Burm., ac bini Goth.-449. lætabor Bigot.-450. est in fine abest tribus Burm.-451. Fatus. NOTE 266. 448 Tyranni] Regis, Æn. vII. 449 Spoliis opimis] Quæ dux duci detrahit. Tolle minas. Fatus medium procedit in æquor. Viribus imparibus; magnumque ita ad æthera fatur: 455 460 in medium campum. Sanguis frigidus concurrit Arcadibus circa cor. Turnus descendit ex equis duobus jugo alligatis, parat pedes accedere propius: et quemadmodum leo accurrit, quando e sublimi specula conspexit taurum cogitantem pugnas stare longe in agris: non alia est species Turni appropinquantis. Pallas, quando existimavit fore ut ille posset tangi hasta vibrata, cœpit primus irruere, robore inæquali, explorans an sors aliquando faveret incepto, et sic loquitur ad cœlum magnum: 0 Alcide, oro te, per hospitalitatem mei patris, et mensas quibus exceptus fuisti peregrinus, auxiliare magnis inceptis meis: Turnus videat me auferre sibi moribundo arma sanguinolenta, et oculi exanimes Turni patiantur me victorem. Alias adjicit, hæc fatus. Jo. Schrader. conj. Fatis. processit Menag. pr. et Hamb. pr. cum Goth. sec.-453. Dissiluit aliquot Burm. Subsiluit Exc. ejusdem.-454. Itque Goth. sec.-455. meditantem in prælia: ita Heins. e Medic. et binis Pierii Vaticanis, quorum alter Romanus est: adde ed. Mediol., cum vulgo in abesset: meditantem prælia taurum. At alterum illud Heinsius illustrat partim Silii imitatione v11, 439 partim similibus, quæ affert, nonnullis tamen aliquantum diversis. Conveniunt: proludere in pugnam, audere in pralia sup. lib. n, 347. irasci in cornua Ge. II, 232, et inf. xi, 104 proludere ad pugnam iisdem locis. Scilicet ad exquisitiorem formam sic processit poëta: meditari, exercere se, aliqua in re, et aliquam ad rem, hoc alterum elegantius extulit, in rem.-456. Evolat Zulich. est duo Rottend. omittunt: at Gud. et, quod Heins. amplectitur; et facit ntique orationem nitidiorem. Nescio, cur Burm. tacite iterum ejecerit. venientis vid. ad Ecl. ix, 13.457. Nunc tibi Goth. pr.–458. si quæ et hic malebat Bentlei. ad Horat. Sat. II, 6. 10. sors aliquot Burm. adjuvat Medic. et alii tres.--462. Cernant, sc. morientia lumina, Oblongus, tert. Moret. Zulich. et Franc., quod multo snavius altero; recepit quoque e cod. Coll. Jesu Wakef. cruento Goth. tert. NOTE 451 Equor] Est æqua planities, pania redux, ab Evandro exceptus En. II. 780. hospitio fuerat, auctusque sacrificiis et ara maxima, post occisum Cacum, En. VIII. 269. 271. &c. De Alcide, Hercule, ibid. 288. 454 Specula] Loco editiore, unde subjecta loca despicere et speculari possumus. 460 Hospitium] Hercules ex His Audiit Alcides juvenem, magnumque sub imo 465 470 Hercules audivit juvenem, et comprimit sub profundo corde magnum dolorem, et emisit lacrymas inutiles. Tunc pater Herculis alloquitur filium verbis mitibus: Dies fixa est unicuique sua, spatium vitæ est omnibus angustum et immutabile; sed augere gloriam gestis, hic est effectus virtutis. Tot filii Deorum occiderunt circa muros sublimes Troja: quin simul Sarpedon occidit, meus filius: etiam fata sua reposcunt Turnum, et accedit ad terminum vitæ concessa. Sic dixit, et retulit oculos ad campos Rutulorum. Pallas autem librat hastam magno robore, et educit 464. Audit Rom.-465. effundit plerique Pier. et Heins., et ipse Medic. ac Rom. Totum hemistichium ab aliena manu venisse arbitror: cum et otiosum sit et vero etiam molestum: qui Deus corde premit gemitum, ut idem ille lacrymas fundat, absurdum est, si quid video.-466. Cum G. Montalb. ita fatur ed. pr. Burm.-467. irremeabile Oudart. cf. ad Ge. III, 284. In voc. Stat., constituta, præfinita, est, argutantur veteres Grammatici apud Macrob. 1, 16 extr., quasi dictum sit ad modum Toû μnvòs iotaμévov: extremum diem stare dicens, quasi ad quem per omnes statur—intelligens illud stare dici, ad quod acceditur. Nisi sanam jam mentem attuleris ad Grammaticos, raro ex illis sapies.-468. fatis Goth. tert. Expectes: vitam extendere factis. Sed est TO KAEOS. De hoc cf. sup. ad lib. vi, 807. ubi erat: virtutem extendere factis.-470. Hoc g. Goth. sec. periere d. Oudart. pro var. lect. gnati Pier. e libb., al, nati.-471. Et jam Heins. invexit e Mentel. et aliis melioribus. Sed in his et similibus codicum vix ulla esse potest auctoritas: et multo magis consentaneum argumentationi: Etiam Turno. Intercessit quoque spatium aliquod inter Turni necem et præsens tempus. Servius: multi, ait, Etiam legunt, ut sit ecce. Scripserat Servius: En jam.-472. Fata manent aliquot Pier., etiam hoc recte, sed codd. consensus tuetur alterum.-473. torsit in arvis ed. Ven. Burm. Noluit poëta: reicit ab arvis.-474. immittit Oudart.-475. NOTE 466 Tum Genitor, &c.] Jupiter, Her. culem filium, pro Pallante morituro deprecantem, cum fata mutare non possit, exemplis consolatur. 471 Sarpedon, &c.] Jovis filius ex Laodamia, Lyciæ rex, ad Trojam occisus a Patroclo. Æn. 1. 104. 472 Metas] Finem. Translatio a metis in circo positis, Æn. v. 288. 473 Oculos Rutulorum rejicit arvis] Ad arva. Sic Æn. v. 451. It clamor cœlo.' Hoc autem aspectu favorem suum ad Rutulos transtulisse Jupiter significatur, Æn. 1. 530. 'propius res aspice nostras.' *Vaginaque cava fulgentem deripit ensem.* 475 gladium splendidum e vagina cava. Hasta illa volans pervenit, qua suprema armatura humerorum erigitur: et aperiens sibi aditum per extremitatem clypei, denique libavit etiam de magno corpore Turni. Tunc Turnus diu quatiens immittit in Pallanta lignum armatum ferro acuto, et sic loquitur: Vide, an telum meum melius diripit perperam plerique codd. et edd, ante Heins., qui illustrat deripere. De hoc versu valde ambigo; inutile enim et otiosum hoc intulit poëta; ensis nondum poterat esse usus, expectandum enim, ut alter hastam emitteret, donec propius accedere et cominus pugnare possent.-476. Variant codd. et edd. inter humeri et humeris: hoc editum inde ab Aldd., donec Commelin. alterum intulit; prius tamen Rom. cum aliis Pierianis, Ursin. et Medic., aliique Heins. tuentur. Forte parum refert, utro modo legamus; modo interpretationem recte instituamus. Vulgo de thorace accipiunt; quod ut recte fiat, vereor; ita enim hasta, quæ in humerum inciderat, mox per clypei oram, Tuya, adacta tandem corpus strinxit, quod quomodo fieri potuerit, nemo facile dicat. Tegmina nulla alia esse possunt, quam clypeus: ut eandem rem amplificet: tegmina summa et oras clypei. In hac interpretatione tegmina humeri et humerorum esse possunt, nullo discrimine; ad perspicuitatem tamen, et ad orationis poëticæ genium, cum tertius casus poni soleat ubi vulgo secundus, præstat humeris legere: hasta incidit ea parte, qua tegmina summa surgunt humeris, qua extrema clypei ora humeris prætenditur, in summa clypei parte : "Αντυγ ̓ ὑπὸ πρώτην, ᾗ λεπτότατος θέε χαλκός, ut Iliad. Υ. 275 ; atque eo trajecto (viam clypei molita per oras), etiam Turni humerum stringit: ȧxpóтaтоv-énéуpaye xpóa pards, Iliad. A. 139; quem locum a v. 134 nunc Maro ante oculos habuit. Similiter inf. 589 ab inferiore parte hasta subit per oras imas clypei Lucagi stantis in curru, tum (h. ora clypei trajecta) hasta perforat inguen lærum, imam ventris partem in sinistro latere. Add, inf. XII, 924. 925. Etiam Hector saxo ab Ajace percussus narratur haud absimilem in modum Iliad. Ξ. 412 Ajax arrepto saxo, Στήθος βεβλήκει ὑπὲρ άντυγος ἀγχόθι Seipns. Porro qua surgunt Erf. In fine vs. tegmina prima Rom., solita varietate.-477. clipei est Medic.-478. Partem etiam Goth. sec., memorabilis lectio, nisi in codice tam recenti et nitide sed inscite scripto casui potius deberi videretur, aut interpretamento. magni Sprot. destrinxit Bigot. sec. Moret., et detrinxit Goth. tert. Heinsius nec ipse habebat quomodo expediret 78 strinxit de, et conj. strinxit se, at mox stringit absolute pro se stringit, strin gitur, dictum accipit; non video quo sensu. Non veniebat in mentem viris doctis esse hoc græcum: τοῦ σώματος ἐπέξεσεν, ἐπέγραψε, sc. μέρος τι; sic strinxit de corpore sc. partem. stringit pr. Hamb. de pectore Ven. Simili sensu etiam destringere dicitur, ut aliquid detrahatur et perstringere, si per superficiem strictura fit. cf. Herm. Arnzen. Ep. crit. p. 56 ubi idem p. 72 mox in v. 480 vibrans legere mavult.-479. robus Goth. tert. Est Homericum NOTE 476 Humeris tegmina summa] Summa pars loricæ, quæ humeros tegit: ubi levi vulnere perstrictus est Turnus. 479 Robur] Validum quodcumque lignum, Ge. 1. 162, In Pallanta diu librans jacit, atque ita fatur: 480 485 490 penetret. Dixerat: mucro autem teli perfodit ictu coruscante medium clypeum: quamvis tot laminæ ferri, tot æris, corium tauri toties circumplicatum ambiat eum: et pervadit moras thoracis, et magnum pectus. Ille Pallas incassum extrahit e plaga telum calidum: sanguis atque anima exeunt una et eadem via. Concidit super plagam: arma ediderunt sonitum super eum: et moriens mordet ore sanguinolento terram inimicam. Turnus incumbens super illum, ait: Arcades, reportate ἄλκιμον ἔγχος ἀκαχμένον ὀξέϊ χαλκῷ.-481. nunc mage duo vel tres Burm. non me. Reg. nunc magis est alii apud Servium. At Medic. cum Moret. tert. si mage sit, eleganter. magi Rom. penetrabile active, ut Ge. 1, 93 p. frigus. Tandem p. ferrum sec. Moret. et Franc.-482. ac cl. vulgo ante Heins. quom ferri aliquot Pier.-483. Quom codd. Pier. Quem Medic. et Montalb. cum Gud. et Ven., uti et Marklandus malebat ad Stat. p. 8, et recepit Cuningham. et Wakefield. oberat totiens Parrhas.-484. cuspis medium alii; et sic vulgo editum ante Heins.-485. pectus ingens Pallantis tanquam fortis et magnanimi juvenis. Male argutatur Servius et alii, ut cuspis ingens jungatur. transforat Goth. tert.-486. de pectore Rom. et Goth. sec. de corpore Gud. Sprot. Parrhas., nec displicebat Heinsio, quoniam vulnus statim occurret. ferrum Bigot. et Goth. tert.-487. sanguisque edd. vulgg. ante Heins. Sed jam Fabric. Pier. monuerant, præstantiores codd. copulam non agnoscere; quæ indoctorum hominum metro male caventium emblema est.-488. Concidit Oblong. insuper Dorvill.—489. Terramque Goth. pr. moriens ferit conj. Burmannus Sec. ad Antholog. Lat. p. 88. Causam mutationis non satis perspicio ; nam ipse laudat exempla Silii v, 526, et Ix, 383, ubi appetere ore, morsu, terram in simili re occurrit: mordere et mandere humum inf. x1, 418. 669. Homericum ¿dà¿ éλeîv obdas, quid hoc aliud quam capere, petere. Sed aliud est, quod ambigo: an poëta hunc ipsum morientium angorem ex doloris impatientia, ira, ac rabie, exhibere h. 1. voluerit. Quantum video, simpliciter narrat eum pronum terram ore petiisse, h. e. procidisse: ore cruento: nam vulnere tali accepto, ore et naribus sanguis erumpit.-490. sic ore profatur: NOTE 481 Penetrabile] Passive vulgo significat: hic active, pro eo quod vim habet penetrandi. Sic Ge. 1. 93. 'penetrabile frigus adurat.' 482 Ferri terga] Proprie de pellibus dicuntur hic per translationem, de metallorum laminis. : 489 Petit ore cruento] Concidit igitur in faciem. Petit ore, id est, mordet terram vel ex vindictæ rabie, vel ex lncta animæ difficile e juvenili corpore erumpentis. Ore cruento, quia accepto letali quocumque vulnere, sanguis vulgo per os effluit. |