Domini divitis] Ab Catull. qui divitis domini hortulo.' Hom. Iliad. XI. ȧvôpòs μákapos: quem enim nos divitem, Græci beatum dicunt. Idem. 474 Pervolat] Per magnas ædes volat. Nam more suo verbo dedit detractam nomini præpositionem. Serv. Lustrat] Sanct. Hieronym. contra Helvid. Ille ad hirundinis modum lustrat universa penetralia.' Cerda. 475 Nidisque loquacibus escas] Ordo est, Escasque midis loquacibus legens. Servius. Nidisque loquacibus escas] Hypallage, nam hirundines loquantur, non nidi: et loqui dicit. Sic Oppian. Hal. III. de hirundinum garritu, &av dè δῶμα λέληκεν: et quod hic λέληκεν, statim idem, «^άšovoi veoσooîs, de pullis hirundinum: et sup. TρÚČOVTES. Ab Anacreonte etiam hirundo dicitur Adλn, loquax: et loco alio dat illi pwνάς. Pollux dat huic avi ψιθυρίζειν. Aristoph. in Ran. èrißpéμeσdai. Athen. 1. ν. χελιδόνος πολυκρότου. Virg. inf. sonat et Georg. IV. garrula. Ut etiam Arnob. 1. vII. hirundines garrulæ.' Theophrast. in characterib. χελιδόνων λαλίστερος dixit proverbialiter, hirundinibus loquacior. A verbo Tpúfe, quod præmisi, Latinum trinsare, quod de hac ave. Quin ab loquacitate, qua hæc volucris insignis, Græcis dicitur KwriλAN. Est Kwriλw, loquor, garrio. Ceterum ea hypallaga, qua Virg. ‘nidis loquacibus,' ea (inquam) Iulius Montanus, nidis argutis.' Floruit ille sub Tiberio. Versus adducit Sen. epist. 122. 'jam tristis hirundo Argutis reditura cibos immit tere nidis Incipit, et molli partitos ore ministrat.' Juvenal. etiam Sat. v. 'loquaci gaudebit nido:' et Ammian. 1. XXII. loquens de Ibide, nidulis suis ad cibum suggerens ova serpentum,' id est, pullis, per hypallagam. Itaque non placet Nonius, qui explicat ni, dos Virgilii de avium fœtibus in Georg. IV. dulcem nidis immitibus escam.' Potius est, ut capias hypalla. gam, quod fit nullo incommodo Latii. Sunt enim qui quavis levi occasione fingunt nova voçum significata. Cerd, 476 Vacuis] Magnis: ut, vacua atria lustrat Saucius.' Servius. Humida] De quadruplici genere humidi lege Notam Luysini Parer. II, 25. Cerda. 477 Similis] Pro similiter. Serv. 478 Curru] In antiquis aliquot codicibus cursu scriptum est. Ea lectio in Mediceo superne adnotata; in reliquis curru habetur. Pierius, 479 Ostendit] Hoc loco, ubi vana sunt quæ fiunt, magis placet quod in Romano codice legitur, ostentat, Idem. 480 Nec conferre manum] Cum Æ. nea; nam alios persequitur. Servius. Avia] Ab ea scilicet parte qua ve, niebat Æneas. Idem. 481 Tortos orbes] Obliquas et im. plicitas vias. Idem. Legit] Nihil est aliud, quam brevi. ore cursu ire obviam Turno. Itaque hoc non abit ab his, quæ dicta 1. XI. de Camilla eludente hostis gyros, Cerda. 482 Vestigatque virum] Inquirit: translatio a canibus. Servius. Disjecta per agmina] Dissipata adventu Æneæ. Idem. Per agmina magna] In Mediceo, et aliquot aliis codicibus, non magua, sed longa scriptum est; addita su perne dictione magna, ut fieri solet, pro paraphrasi. Pierius. 485 Aversos retorsit] Pro retorsit et avertit. Servius. Aversos toties currus retorsit] In antiquo admodum exemplari totiens curruus legitur, uu geminato, Attiano more, uti etiam superius notatum dicebamus. Pierius. 486 Heu, quid agat] Omne adverbium verbo cohæret. Unde quia heu, en, et atat, et similia, verbo cohærere non possunt, separatam fecerunt aliam partem orationis, scilicet interjectionem: quam sola Latinitas possidet. Sane hoc poëta dedit rerum miserationem movens. Alii ab Æneæ persona dictum accipiunt, ut diceret, 'Heu, quid agam?" Servius. Fluctuat astu] Apul. de Deo Socratis, 'salo mentis ad omnes cogitationum æstus fluctuare.' Creberrima hæc est metaphora, et alibi firmata atque illustrata. Cerda. 487 Diversæque, &c.] Ab hoc versu Tibull. 111. 4. Diversasque suas agitat mens anxia curas.' Idem. clypeum, rursusque subsidere.' Cerd. Apicem tamen incita summum] Galeæ id est eminentia, quam Græci conum vocant, in qua eminent crista. Potest hoc tamen nomen et de sacerdote Flamine accipi, qui apice utuntur, quod in quarto plenius dictum est, nam subjunxit vertice cristæ. Serv. Incita] Id est, cum impetu veniens. Idem. Apicem tamen, &c.] Quod Ennius apud Macrob. vI. 1. tamen inde volans secum abstulit hasta Insigne :' et est id, quod in cono galeæ erigitur; ut crista. Turneb. XVIII. 3. Taubm. 494 Tum vero assurgunt iræ] Similis locus in x. sæve jamque altius iræ Dardanio surgunt ductori.' Præclare Plut. in vita Phocionis ait, hominum mores in adversitatibus reddi amarulentos, wiкpà on, et pronos ad tristitiam, μkpóλura, et inclinari ad iram, pòs bpyds. Cerda. 495 Referri] Id est, retro ferri. 488 Huic] Pro in hunc: et est ordo, Servius. 'Huic dirigit.' Servius. 489 Præfixa hastilia ferro] Est hoc, quod Iliad. XV. Karà otóμa eiμéva xaλKep: et III. doûpe keкopvlμéva xaλ: quasi induta et munita ære. Quod Eurip. in Herc. Fur. ¿úvonλa doúpara: armata hasta, id est, munitæ ferro. Cerda. 490 Certo] Ut sup. secat.' Idem. C auras certa 491 Se collegit in arma] Ita se texit, ut nulla parte posset feriri. Servius. Se collegit in arma] Clipeo se texit adversus ictum hastæ: supra 1. x. 'seque in sua colligit arma.' Statius Theb. XI. in clipeum turbatus colligit artus.' Farnabius. 496 Multa Jovem et læsi testatur fæderis aras] Multa pro multum, licet haberet justam caussam iracundiæ, quod et fugiebat Turnus, et ipse appetebatur insidiis: non tamen ante prorupit in bellum, quam Jovis fidem et læsa fœdera testaretur. Idem. Testatus] In antiquis fere omnibus testatur legere est. In Med. ultimus apex abrasus, et nota, quæ tes tatus legat, apposita. Pierius. Aras] De discrimine inter aras et altaria multi multa. Sed verissimum est, illas esse, in quibus àpàs, id est, vota, concipimus, sive in bonam sive in malam partem: nam åpal sunt, et dira et preces, id est, evxaí. Altaria autem dicta ab eminentia sunt. Inde Gloss. altare, èmißwuís. Fest. 'Altaria ab altitudine dicta sunt, quod antiqui Diis Superis in ædificiis a terra excitatis sacra faciebant.' Interpres Statii: 'Nominata sunt altaria, ad quæ sacrificantes manus porrigimus in altum.' Ergo illi, qui aras distinguunt ab altariVirg. 11 P 492 Poplite subsidens] Omnino ab Eurip. in Phoeniss. ubi de Eteocle et Polynice latentibus sub clypeis ad evitandos ictus, ὑφίζανον κύκλοις: subsiderunt sub clypeis. Erat vero hoc ex arte militari. Veget. 11. 16. Saltus quoque, et ictus facere pariter assuescant, insurgere tripudiantes in Delph. et Vur, Clas. bus, quod illæ sacræ sint Diis Inferis, ista Superis; aut quod illæ depressæ et fossæ in terra; si non errant, non .certe explent notitiam. Itaque illæ dictæ a genere sacrorum, ista ab eminente forma. Cerda. 497 Medios] Qui inter ipsum sequentem et fugientem Turnum medii .de hostibus erant. Servius. Marte secundo Terribilis] Potest et Marte secundo' distingui, ut sequatur Terribilis sævam,' &c. potest et jungi, ut sit, 'Marte secundo Terribilis.' Idem. 498 Nullo discrimine cædem Suscitat] Indiscrete obtruncat universos, quibus ante pari pepercerat modo. Id. 499 Irarumque omnes effundit habenas] Potestatem, facultatem, id est, iræ permittit sæviendi liberam potestatem: ut, Et premere, et laxas sciret dare jussus habenas.' Et hie moderate locatus est. Nam Ennius ait, irarumque effunde quadrigas.' Idem. Irarumque omnes effundit habenas] Ab Ennio, qui (citante Serv.) irarumque effunde quadrigas:' ut,' plaustrnm convitiorum' dicere solemus. Alii legunt, effudit. Silius ab Nostro, Effundit cunctam rabiem, irarumque procellas.' Liv. 1. xxxvII. 'Effusissimis habenis stationem hostium invadit:' et Georg. III.ruunt effusi carcere currus.' Græci àpeîval, ¿peîvai, èveîval, quæ trita. Oppian. Hal. 11. addit. λúew ràs vías. Cerd. 500 Quis mihi nunc tot acerba deus] Ac si diceret, nec Musa nec Apollo sufficiunt. Statius, Major ab Aoniis sumenda audacia lucis: Mecum omnes andete deæ.' Servius. 502 Inque vicem] Invicem. Nam que vacat. Alii que expletivam conjunctionem accipiunt. Idem. 503 Tanton' placuit concurrere motu] Apostropha cum exclamatione ad Jovem. Sane tanton' circumflectitur. Nam cum per Apostropham, Apocopen verba patiuntur, is qui in integra parte fuerat, accentus mutatur. Idem. Tanton' placuit, &c.] In veteribus codicibus, et tanton' et tanto habetur. Sed enim tanton' notatur a Grammaticis, neque temere agnoscitur a Servio. Pierius. Tanton' placuit] Cum sapore Virg. Claud. Eutrop. 1. 'tantone libet mortalia visu Vertere?' et cum Homerico ipse Virg. Iliad. 1. Tís răpa σp†θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι: Qui vos Deorum contentioni ad pugnandum commisit? Cerda. 505 Æneas Rutulum Sucronem] Descriptio per alterna divisa, ut solent historici. Servius. Ruentes Teucros] Modo fugientes, quos Sucro insequebatur. Idem. Ruentes Teucros] Explico non de fugientibus, cum turba interpretum, nam stare ita sententia non potest. Non sic est: imo ruentes explica, invadentes. Ruebant scilicet Trojani una cum Ænea adversum Rutulos effuso impetu, nemine illos tardante, donec ventum ad Sucronem est militem validum. Hic se illis opponens fecit, ut loco sisterent, sed accedens Eneas, adortusque, ense illius transfodit latus inserto per costas. Qui enim hostem persequuntur, etiam diei possunt ruere, cum sæpe id fiat incomposito et palabundo agmine. Sic Poëta clare inf. ' ruenti Hilo;' id est, instanti. Cerda. 506 Statuit] Indicat statariam pugnam. Idem. Haud multa moratum] Id est, non diu moratum, quod scilicet vim Æneæ diutius sustinere non potuit. Serv. Haud multa morutus Excipit] In Mediceo, et aliquot aliis veteribus, morantem: ut uno eum vulnere confeetum ostendat. Pierius. 507 Excipit in latus] Figurata elocutio. Servius. Qua fata celerrima] Indicat cor, quo transfosso, vide an celerrima sint fata. Calab. 1. II. ita ait: dihλace d ἔμβριμον ἔγχος Ἐς κραδίην, θνητοῖσιν ὅπη πέλει ὠκὺς ὄλεθρος : impegit hastam rigidam In cor, ubi velox mortalibus interitus est. Et 1. XI. kîpes dμws popéovτo βελέμνῳ Καίριον ἐς κραδίην, ὅθι περ νόος ἕζεται ἀνδρῶν, Καὶ μένος, ὀτραλέαι δὲ ποτὶ μόρον εἰσὶ κέλευθοι: Parcæ una cum jaculo ferebantur Ad opportunum cordis locum, ubi mens hominum sedet, Et robur, maturæque ad mortem sunt viæ. Est hoc, quod Ovid. Metamorph. VIII. ' quaque est via proxima letho.' Huc pertinet scitum medicorum, qui ajunt in corde nunquam fieri posse àπóornμu, apostema, abscessum, præ celeritate qua mors sequitur illo semel icto. Cerda. crone ferit] Plane ex Hom. Iliad. xx. Τὸν μὲν δουρὶ βαλὼν, τὸν δὲ σχεδὸν ἄορι Túyas: Hunc quidem feriens hasta, hunc vero cominus gladio percutiens. Cerda. Hunc cuspide, hunc mucrone] Aliud enim Cuspis, aliud Mucro. Cuspis enim, Græcis στύραξ, σαυρωτὴρ, et οὐplaxos, ferrum illud est, quod in altero hasta extremo ἐπιδορατίδα oppositam habet: quodque in terram defigebant, cum hastæ rectæ incumbebant. Ergo Cuspidi opponitur Mucro. Glossarium : Mucro, &кроv σidhроv. Mucrone, apostpidíy. Videatur Casaubonus ad Eneam Tacticum. Taubmann. 511 Curru] Aut septimus est, aut dativus casus antiquus secundum re Crudum ensem] Modo durum, alias gulam, ne sit major a nominativo plucrudelem. rali. Servius. Servius. Crudo Transadigit costas et crates pectoris ense] In Medicéo, in Romano, et antiquis omnibus codicibus, quotquot habui, crudum Transadigit costas, et crates pectoris ensem, scriptum observavi, quod etiam Servius agnoscit. Ex hoc vero superiorem lectionem communire possis, ubi de Turno legitur, crudum per costas exigat ensem.' Nam durum in aliquot codicibus legi dicebamus. Pierius. 508 Et crates pectoris] Donatus superfluam vult esse conjunctionem et, ut sit Epexegesis: adigit ensem per costas, id est, pectoris crates, ubi celerius fata complentur. Et hoc est, quod ait supra, ‘Haud multa morantem.' Servius. Crates pectoris] Ad eum modum, quo Pind. Od. Pyth. 6. cancellatum opus fatorum, μeλioσâv тpηtdv óvov: et Virg. Georg. IV. crates favorum.' Est vero in Poëta ev dià dvoîv. Cerda. 509 Amycum, fratremque Diorem] Hi duo duces sunt etiam supra memorati: ut, 'nunc acris Orontis, Nunc Amyci casum gemit:' item,' et nunc tertia palma Diores.' Unde ad terrorem populi, eorum capita religantur in curru, Servius. 510 Hunc cuspide longa, hunc mu Duorum] Pro amborum. Idem. 512 Rorantia sanguine portat] Ita alibi, 'rorantes sanguine cristas ;' et, spargit rapida ungula rores.' Ros enim de quocunque liquore; ut Pind. Olymp. Od. 7. phialam scripsit ěvdov ἀμπέλου καχλάζοισαν δρόσῳ : intus rore uva bullientem. Stat. Theb. II. ' tum crines, ardentiaque ora cruentis Roribus, et tetra morientum aspergine manant.' Cerda. 514 Mæstum Onyten] Severum, naturaliter tristem, quem Græci σkuθρωπὸν dicunt, ἀγέλαστον, aut imaginatus est exspirantem. Mittit autem, socium supra memoratis. Sane Onyten Donatus dicit aut gentile esse, aut patronymicum, ut nomen ejus proprium sit Echionius. Sed hoc non procedit, quia neque patronymicum in tes exit: neque Onytes, a qua gente veniat, usquam lectum est. Proprium ergo est: et sequens versus erit,'Nomen Echionium: id est, Thebana gloria, per Periphrasin. Nam Echionii sunt Thebani a rege Echione. Unde quidam male legunt Nomine Echionium. Alii nomen Echionium, hoc est, genus, quemadmodum de matre genus dixit, accipiunt, ut ostendatur eum Echionis esse et Peridia fi lium, vel ab Echione genus ducentem. cat, 'Piscosæ cui circum flumina LerServius. · Mittit] Pro, interficit, usitatum Nostro: sic, Huic comitem Butem conjecta cuspide mittit:' et, 'multos Danaum demittimus Orco.' Val. Arg. 1. VII. demittere letho.' Hom. II. v. ἀϊδωνῆι προϊάψειν et vi. ἄϊδι προϊάψεν. Cerda. 515 Nomen Echionium] In antiquis plerisque codicibus legas nomine Echionium, quam lectionem improbat Servius: neque Donato assentitur, qui Onitem nomen vel patronymicum, vel gentile putat, et Echionium proprium. Pierius. Matrisque genus Peridia] Periphrasis est: hoc est, filium Peridia. Servius. 516 Lycia missos et Apollinis agris] Vacat et, nam per Epexegesin Lyciam, arva Apollinis dixit, ut, Nunc Lyciæ sortes.' Appellat antem Lyciam a Lyce nympha, ex qua habuit Apollo filium nomine Lycadium. Missos autem, profectos: ut,' Missus in imperium magnum.' Idem. Lycia missos et Apollinis agris] Nam Apollo in Lycia colebatur. Sententia constat per ev dià dvoîv. Quasi dicat: Missi erant ab agris, qui sacri in Lycia Apollini: et agros Myrinos describit, ut puto. Myra enim (nomen est urbis) in Lycia fuere Apollinis oraculo celeberrima. Stephanus hanc civitatem in Lycia constituit. Mart. 1. 1x. Campis dives Apollo sic Myrinis.' Plin. quoque xxx11. 2. meminit fontis, qui sacer Apollini in Myris Lycia. Cerda. 517 Exosum nequicquam, &c.] Sic supra, 'Injecere manum Parcæ.' Nam per transitum ostendit, urgentibus fatis, eum ad bella deductum, quæ nequicquam semper vitare cupiebat. Hunc autem Menatem oriundo Arcada fuisse intelligimus, sed habitasse circa Argos. Nam Lerna palus est Argivorum, in qua dicit solitum eum fuisse piscari: nam hoc signifi næ Ars fuerat.' Et vetuste flumina pro fluore dixit: neque enim Lerna fluvius est: et sic flumina Lernæ, quomodo Aventini montem. Quæritur sane qui primus exosum pro peroso dixerit. Servius. 519 Pauperque domus] Hic et hæc pauper dicimus : nam paupera usurpativum est. Sic Plautus, Paupera est hæc mulier.' dicimus. Ea enim nomina quæ ablativo singulari in e exeunt, si fœminina ex se faciunt, similia faciunt: nec enim heteroclita iterum nomina, id est, alterius declinationis esse possunt: ut puta, quia ab hoc hospite facit, hic et hæc hospes dicamus necesse est. Lucanus, Hospes in extremis audivit curia tectis.' Nam ab hoc leone, hic et hæc leo: ab hoc latrone, hic et hæc lutro: ab hoc fullone, hic et hæc fullo: ab hoc nepote, hic et hæc nepos. Nam ut neptis dicamus in Jure, est propter discretionem successionis admissum. Sciendum autem hospita, paupera, leana, lea usurpata a poëtis esse. Idem. Sed hoc hodie non Potentum Munera] Munera dicit obsequia: id est, officia, quæ pauperes divitibus loco munerum solvunt. Sane munera atque munia dicimus. Idem. Nec nota potentum Munera] Liber vetustissimus Colatianus pro munera habet limina; quomodo locutus est Horatius Epod. 2. Forumque vitat, et superba civium Potentiorum limina: quin autem hæc vera hujus loci scriptura sit, dubitandum plane non est. Ursinus. 520 Pater] Ipse pater, an pater ejus? Servius. Conducta tellure serebat] Colonum significat eum, quem Græci yewpydv avтoupyov vocant. Innuere etiam agrum videtur vectigalem et stipendiarium, qualem sub iisdem pene verbis vult innui Servius 1. XI. ' Aurunci, Rutulique serunt, et vomere duros |