Page images
PDF
EPUB

dicatione laudantur. Nihil interea e diverso existit, quod aliquem incutiat metum: non numero præcedit hostis, aut robore: quicquid opinio formidolosum sparserat, præsto est, subjectum oculis nostris. Tum quod habet pars utraque substantiæ, prodidit campus, quod contra fidem rerum oneraverat fama terroribus. Trojani adsunt, videntur Arcades, in conspectu sunt quos fatales appellant et hoc est totum quod infensa Etruria Turno potuit.' Pierius.

232 Fatalisque manus] Trojanorum scilicet, qui fataliter ad Italiam venerant ut sit iteratio. Servius.

Fatalisque manus] Pessime Servius Trojanos accipit, qui fatis ducentibus venerunt ad Italiam. Recurreret Vates, nam jam Trojanos nominarat, quod vitium maximum, et non ferendum. Ergo non fatalem manum intelligit Virg. Hetruscos. Etenim Æneæ exercitus ex triplici gente constabat Trojana, Arcadica, Hetrusca. Cur autem Hetrusci, qui venerunt cum Enea, dicantur fatales, abunde liquet ex octava et decima Æneide. Cerda, Hetruria infensa] Pro Hetrusci, qui etiam Turno inimici sunt causa Mezentii. Servius.

[blocks in formation]

235 Vivusque per ora feretur] Tanquam de vivo omnes loquentur. Id.

Vivusque per ora feretur] Describit hominem, quem unica voce Græci dicunt #epißónтov: et l. 11. Epig. àvà σróμa: et Appian. 2. éμp, dià otóμatos hv. Cerda.

Per ora feretur] Omnes honorifice de eo loquentur, magnam adipiscetur famam. Similiter Horatius Epist. 1. 3. 9. Quid Titius, Romana brevi venturus in ora?' Ad quem locum vid. Lambinus. Emmeness.

237 Lenti] Otiosi: ut, 'tu, Tityre, lentus in umbra.' Servius.

238 Talibus incensa est, &c.] In antiquis aliquot codicibus accensa legitur, quam lectionem Donatus etiam agnoscit. Pierius.

239 Serpitque per agmina murmur] Est hoc, quod Stat. Theb. XI. ' alternaque murmura volvunt Mussantes.' Cerda.

240 Ipsi Laurentes mutati, &c.] Notat militarem inconstantiam. Itaque totus hic locus oppositus est illi qui habetur 1. xI. 'Dirum exsccrantur bellum, Turnique Hymenæos, Ipsum armis, ipsumque jubent decernere ferro: Qui regnum Italiæ et primos sibi poscat honores.' Itaque, qui 'dirum exsecrantur bellum,' nune

[ocr errors]

Infensa Etruria Turno] Ego libenter adimerem hoc hemistichium. Satis enim dixisse, 'Fatalisque manus.' Po-arma volunt.' Qui ipsum jubent test tamen sustineri cum respectu ad decernere ferro,' nunc fœdus inid quod habetur 1. vIII. Etrusci fectum precantur.' Qui erant infensi enim infesti Turno, quia is hospitio superbo homini, quod 'síbi posceret exceperat fugientem Mezentium : regnum Italiæ, et honores primos,' 6 Ille inter cædes Rutulorum elapsus nunc ejusdem sortem miserantur in agros Confugere, et Turni defen- iniquam.' Idem. dier hospitis armis. Ergo omnis furiis surrexit Etruria justis.' Cerda.

233 Alterni] Νου ἀλλεπάλληλοι, vel aucißis sed, si secundus quisque nostrum congrediatur. Turneb. III. 13. Taubmann.

234 Devovet aris] Quia ait supra, 4 et aram suppliciter venerans. Item, 'sed vobis animam hanc soceroque Latino Devovi.' Nam ipsa iterat

241 Qui sibi jam requiem pugnæ Sperabant] Est hoc, quod Hom. Iliad. HI. ἐλπόμενοι παύσασθαι ὀϊζυροῦ πολέμοιο. Idem.

242 Nunc arma volunt] Sic et Hom. I. A. immissa Eride : τοῖσι δ ̓ ἄφαρ πός λεμος γλυκίων γένετ', ἢὲ νέεσθαι Ἐν νηυσὶ γλαφυρῇσι φίλην ἐς πατρίδα γαϊαν. Germanus.

Fodusque precantur Infectum] Ro

gant ut pro non facto sit, ne piaculum videantur admittere. Servius.

244 Et alto Dat signum cœlo] Ut religio alia religione solvatur. Idem.

245 Dat signum cœlo, &c.] Simile augurium describit Silius Italicus IV. 103. et seqq. 'subitum liquida non ullis nubibus æthra Augurium mentes oculosque ad sidera vertit. Accipiter medio tendens a limite solis, Dilectas Veneri notasque in honore Dionos Turbabat violentus aves,' et quæ sequuntur. Comparat autem hunc Virgilii locum cum Homericis Scaliger v. 3. Emmeness.

Præsentius] Efficacius. Servius. Presentius] Antiqui aliquot codices præsentius legunt: ut illud,' Præsentemque viris intentant omnia mortem.' In Mediceo præstantius quidem scriptum est, in dictionum sequela: sed superne vetus hæc lectio præsentius' addita. Pierius.

Præsentius] Id est, magis in tempore oblatum: ideoque ad animos turbandos efficacius. Alii, præstan tius: sed alterum præfert Fabricius, auctoritate etiam Servii et Mss. Taubmann.

246 Monstroque fefellit] Bene fefellit: namque hoc angurium non oblativum est, nec impetratum, sed immissum factione Juturnæ, quod ca. rere fide indicat sedes negata. Nam ubicunque firmum inducit augurium, dat ei firmissimam sedem: ut,' Ipsa sub ora viri cœlo venere volantes, Et viridi sedere solo: item, Ante sinistra cava monaisset ab ilice cornix.' In hoc autem augurio liberatum cygnum cecidisse in aquam dicit; aquam autem instabilem et infirmam non dubium est. Servius.

247 Rubra in athra] Ab igne vocat rubram, inde etiam ai0hp ab ardore. Aristid. Hymn. in Jovem, κal up ἄνωθεν, ὁ δὴ αἰθέρα ὀνομάζουσιν, ἐπιoThoas: ignem, quem vocant ætherem, desuper collocans. Cerda.

risque fulvos, uti etiam superius vivos que per ora feretur:' de quo scriptionis modo satis alibi dictum. Id præterire non possum, quod Ti. Donatus artificiose compositum ait: Primo, ut alitem masculinum immitteret: si enim fœmina esset, non tangeret Æneæ personam. Deinde ait, 'Ales Jovis, ut turbandum fœdus nec perficiendum et Jupiter videretur ostendere.' Pierius.

Jovis ales] Quid re hac certius? Inde a Paus. 1. v. inducitur Juppiter ἀετὸν ἔχων ὄρνιθα, καὶ τῇ ἑτέρᾳ τῶν χειρῶν κεραυνόν. Et inf. loquens de eodem Jove, ἐν δὲ ταῖς χερσὶν ἀετός τέ ἐστιν αὐτὸς καὶ τὸ βέλος τοῦ Διός. Οιnamenta itaque propria Jovis sunt, fulmen in dextera, aquila in sinistra. Ortum hujus tutelæ referunt ad fabulam, quippe Jovi contra Titanas proficiscenti, et sacrificanti in litore aquila apparuit bono auspicio. Inde in tutelam Jovis recepta hæc avis. Causas plurimas habet Eustath. in ult. Iliad. et omnes petitas a fabulis. Sed existimandum potius est, regi Deorum reginam volucrum attributam. Cerda.

stres. est: ut, citur sus.'

248 Litoreas agitabat aves] PaluNam litus circa omnem aquam viridique in litore conspiServius. Agitabat] Quod Græci xav, et ¿Adew, quod est abigere et fugare, et quod Æneid. 1. turbabat cœlo.' Cicer. Divin. 2. de aquila, avis infestans alias et agitans.' Non dubium autem quin Virgil. locutus fuerit cum respectu ad inimicitias quæ sunt inter cycnos et aquilas. Vide Aristotel. Histor. Animal. IX. 12. Cerda.

249 Lapsus] Indicat lenem aquilæ volatum. Sueton. Aug. c. 94. 'aquila leniter delapsa.' Apul. I. 1. Flor. 'aquila labitur: quem locum vide: ita enim de aquila volatu, ut illum æqualem faciat navi velificanti. Idem.

250 Excellentem] Magnum, sicut in Fulvus Jovis ales] In antiquis ple- exercitu magnus est Turnus. Serv.

[merged small][ocr errors]

252 Convertunt clamore fugam] Redeunt cum clamore, sicut exercitus solet. Servius.

Mirabile visu] Antiqui aliquot codices una cum Mediceo miserabile legunt: sed vulgata lectio acceptior eruditis. Pierius.

254 Facta nube] Ita Calab. I. II. loquens de locutis, &s vépos, ut mubes. Plutarch. in vita Alexandri, čрvides νεφέεσσιν ἐοικότες : aves similes nubibus. Plin. XI. 19. de locustis: 'Immensos tractus permeant, diraque messes contegunt nube.' Orosius quoque 1. 9.locustarum nubes.' Cerda.

255 Pondere defecit] In antiquis plerisque codicibus deficeret habetur: magis tamen placet defecit, ut vulgata habent exemplaria, non sine veterum aliquot codicum assensu. Pierius.

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

Germ. refert ad illud Hom, avantuαs xeîpas, quod videlicet est, eis euxη anλ@σai, id est, expandere manus ad preces. Cerda.

Primusque Tolumnius] Non solum Rutuli, sed etiam Tolumnius augur hoc augurio deceptus est. Donatus.

259 Quod sæpe petivi] Quasi impetratum hoc augurium vult videri. Serv.

260 Accipio agnoscoque deos] Modo quasi de oblativo loquitur: nam in oblativis auguriis in potestate videntis est, utrum id ad se pertinere velit, an refutet et abominetur. Ergo nunc dicit se auguriuni libenter amplecti, et agnoscere circa se favorem deorum. Idem.

Accipio agnoscoque deos] Auguria duorum erant generum, quædam oblativa, quædam impetrativa. Impetrativa petebantur a diis, nec in im petrantis erat potestate, ea vel accipere vel non accipere, vel agnoscere vel non agnoscere. Quæ ultro nobis non petentibus facta et oblata erant, in potestate nostra erant: nam non agnoscere vel agnoscere licebat, quod et in ominibus observabatur: unde in historiis accipio omen' legiMaro tamen velut in oblativo augurio de impetrativo dixit. Turneb. v. 7. Taubmann.

mus.

[ocr errors]

Accipio] Vox signata. Liv. l. 1. 'Dextra Hercules data, accipere se omen,' &c. et l. XXII. 'victoriam omenque accipere.' Paulus Æmilius apud Plutarch. déxoμaι Tòr viwróv: accipio augurium. Cerda.

Agnoscoque deos] Notat Passerat. in Propert. poni a Poëtis Deos pro Deorum voluntate. Ita hoc loco, et in Horat. Non sine Diis.' Idem.

Me, me duce ferrum Corripite, o Rutuli] In Romano codice legere est o miseri, non o Rutuli: subjecta vero statim ratio cur miseri, 'quos' scilicet improbus advena bello Territat, invalidas ut aves, et litora vestra vi populat.' In Mediceo, et aliquot aliis antiquis o Rutuli scriptum

ést. Ti. Donatus o miseri agnoscit dicit enim, 'Et vos manus armate, o miseri, hoc est, dolendi.' Pierius.

261 Quos improbus advena Territat] Interpretatur augurium: et confir mat id ad præsens negotium pertinere. Servius.

262 Littora vestra] Bona iteratio: nam supra ait, 'Litoreas agitabat aves.' Idem.

Litora vestra] Sunt aliquot antiqui codices, ubi nostra legatur: sed omnino testra melius. Pierius.

263 Vi populat] Antique: nam veteres et populo et populor dicebant: nunc tantum populor dicimus; illud penitus de usu recessit. Servius.

Populat] Id verbi in bonis anctoribus. Propert. 1. 1. 'luctus populavit Achivos.' Etiam Georg. 1. et Eneid. 1. Cerda.

Penitusque profundo Vela dabit] Ut supra de aquila, 'penitusque in nubila fugit.' Servius.

[ocr errors]

Penitusque, &c.] Tale illud 1. 1. ' penitusque sonantes Accestis scopulos.' Iterum, ater quos æquore turbo Abstulerat, penitusque alias advexerat oras.' Cerda.

264 Densate catervas] Sicuti cygni, 'hostemque per auras Facta nube premunt.' Servius.

Densate catervas] In Romano codice densete legitur conjugationis secundæ, ut superius densent: sed hic aures offendit tam exilitate vocalis tenuissimæ ter continenter positæ, quam etiam sono ipso elanguescentis. Pierius.

Unanimi densate catervas] Brissonius meus vult scripsisse Virgilium, unanimes densele, teste Eutycho Grammatico in 1. De discernendis conjugationibus.Quæ in so,' ait, similiter primæ sunt conjugationis, quia derivata sunt: nam vel a nominibus pleraque derivantur, vel certe frequentativa sunt: ut, lapso as, penso as, spisso, denso, quod et denseo se

cundæ conjugationis, ut in eo terminatum, licet raro lectum invenitur : ut extulit Virgil. Georg. 1. Jupiter humidus Austris Denset, erant quæ rara modo: item En. XII. Vos unanimes densete catervas. Cujus infinitivum Salust. Histor. 1. 11. refert: Ille subsidiis principes (sic enim habet vetus codex) augere, et densere frontem. Atque idem Virg. eodem modo En. x. dixit: Extremi addensent acies.' Germanus.

266 Dixit, et adversos telum contorsit in hostes] Hoc loco ab Homeri œconomia recessit. Ille enim inducit Minervam persuadentem Pandaro, ut jacto in Menelaum telo dissipet fœdera. Hic vero dicit ipsum augurem telum sponte torsisse, et occidisse unum de novem fratribus: quod pertinet ad economiam. Necesse enim erat ut fratres, dolore ex unius morte commoti, bellum moverent. Si enim vilis aliquis interiret, poterat ejus mors ob fœderis religionem forte contemni. Servius.

Dixit, et adversos, &c.] Recte qui se ducem professus est primus telum contorsit. Donatus.

Contorsit] In antiquis aliquot conjecit: sed id ex paraphrasi. Pierius. 207 Sonitum dat] Id est, facit. Servius.

Sonitum dat stridula cornus] Gratius Cyneg. vs. 342. ‘Terribilemque manu vibrata falarica dextra Det sonitum,' &c. Emmeness.

Cornus] Ponit materiam, quod solent alii heroïci Vates, non tam sectantes tritum σχηματίδιον, quam ut ita grandiorem faciant orationem; est enim tragicum quiddam cernere convolantem, non hastam, sed arborem. Ita in Hesiod. Scut. àñò d' áμw képσe Tévovтe 'Avdpopóvos μexín: ambos incidit nervos Homicida fraxinus. Ibidem magni duces inferuntur exáτας ἐν χερσὶν ἔχοντες, abietes in manibus gestantes. Claudian. Non aries quateret muros, non fraxinus urbes.'.

[ocr errors]

Homerus sæpe, Philostrat. in Heroicis, alii hastam Achillis Kar' ox vocant μexía. Cerda.

268 Certa] Inevitabilis: unde incerta, est infirma et vitabilis. Servius.

Auras Certa secat] Ita Val. Flacc. 1. I.certo tendens stridore per umbras Esonii venit hasta ducis.' Præclare, nam per umbras: hoc enim majus. Ab hac certitudine præfert Martial. Othonem Catoni Epigram. VI. 32. Cerda.

[ocr errors]

Simul hoc, simul, &c.] Antique: ut, 'ille simul fugiens, Rutulos simul increpat omnes:' et, simul Ænean in regia ducit Tecta, simul divam templis indicit honorem.' Servius.

269 Cunei] Ordines peditum. Taub. 270 Hasta volans] Minus est namque. Sane reliquit hastam Poëta, dum vult simul multa describere, et rem imperfectam omisit; deinde rediit ad descriptionem, ut supra in augurii narratione. Servius.

Hasta volans] Sidon. Pan. Major. 'alite telo.' Hom. sæpe enтaто dïorós. Ann. 16. tamen inde volans secum abstulit hasta Insigne.' Andronicus in Odyss. At celer hasta volans perrumpit pectora ferro.' Stat. Theb. 1. II. 'fuscas intervolat auras Hasta.' Sic Æn., VIII. volatile ferrum.' Vid. Æn. iv. 71. Cerda,

[ocr errors]

271 Fida] Signate hoc Maro ad cavendum castitati feminæ. Videbatur enim posse subesse suspicio adulterii in numerosa sobole: hanc ut amoliatur fidam vocat. Idem.

Arcadio conjux Tyrrhena Gilippo] Designat filios fuisse hybridas: nam semi-Arcades et semi-Tyrrheni: ut Pallas, semi-Arcas et semi-Sabellus; et Cyrus, semi-Medus et semi-Persa. Gilippi antem magni ducis, qui res Atheniensium contulit, meminit Thucydides in historia, et Plut. in Nicia. Cerda.

273 Horum unum, &c.] Ordo est, Transadigit unum costas: et figurate dixit unum, pro unius. Servius.

Teritur qua sutilis alvo Balteus] Rem physicam dixit: omnia enim, quibus utimur, no nos terunt, sed ea nos terimus, ut annulum, vestem, baltheum. Ad medium autem absoInte, id est, ubi alvo teritur baltheus. Idem.

274 Et laterum juncturas fibula mordet] Ait factum ictum per ipsas balthei juncturas et commissuras, quaque fibula innectitur : illa enim parte inventus ad ictum locus, ad eum modum, quo Prudent. in Psychom. scripsit, 'Rara tamen chalybem tenui transmittere puncto Commissura dedit, qua sese extrema politæ Squamma ligat tunica, sinus et sibi conserit oras.' De balthei juncturis ita Val. Arg. 1. III. qua cærulus ambit Baltheus, et gemini committunt ora dracones.' Illa enim commissio ad juncturas est. Ut vero vulnus acceptum per morsum fibulæ, ita apud Sil. 1. vII. qua fibula morsus Lorica crebro laxata resolverat ictu, Accepit lateri, penitusque in viscera adegit.' Cerdu.

Fibula mordet] Tertull. de Pall. in fibula morsu. Symm. 1. 1. 'Est mihi castrensem quod mordet fibula vestem.' Hieronym. epist. XLIX. 'Fibulam, quæ chlamydis mordebat oras in humum excussit.' Sid. Pan. Major. 'Ostricolor pepli textus, quem fibula torto Mordax dente vorat.' Non tamen est hoc loco fibula instrumentum illud muliebre, quod celebratur ab hoc Vate locis aliis, et ab aliis: sed claviculus ille, quo baltheus innectitur. Ad eum modum, quo Tertull. dat antiquis Carthaginiensibus quadratam tunicam fibula constrictam; et qúo Liv. dixit 1. XLVII. donatam puero tunicam lato clavo cum Hispano sagulo et aurea fibula:' ut videlicet fibula esset astrigmentum saguli. Sed fateor tamen in idem fere recidere. Idem.

[ocr errors]

275 Egregium forma juvenem] Bene

« PreviousContinue »