Et cum fratre Coras, latis diffundite campis. Pars aditus urbis firment turresque capessant: Cetera, qua jusso, mecum manus inferat arma." Ilicet in muros tota discurritur urbe.
Concilium ipse pater et magna incepta Latinus Deserit, ac tristi turbatus tempore differt; Multaque se incusat, qui non acceperit ultro Dardanium Ænean, generumque adsciverit urbi. Præfodiunt alii portas, aut saxa sudesque Subvectant. Bello dat signum rauca cruentum Buccina. Tum muros varia cinxere corona Matronæ puerique; vocat labor ultimus omnes. Nec non ad templum summasque ad Palladis arces Subvehitur magna matrum regina caterva, Dona ferens; juxtaque comes Lavinia virgo, Causa mali tanti, oculos dejecta decoros. Succedunt matres, et templum thure vaporant, Et mæstas alto fundunt de limine voces: "Armipotens, præses belli, Tritonia virgo, Frange manu telum Phrygii prædonis, et ipsum Pronum sterne solo, portisque effunde sub altis." Cingitur ipse furens certatim in prælia Turnus. Jamque adeo Rutulum thoraca indutus ahenis Horrebat squamis, surasque incluserat auro, Tempora nudus adhuc; laterique accinxerat ensem; Fulgebatque alta decurrens aureus arce; Exsultatque animis, et spe jam præcipit hostem. Qualis ubi abruptis fugit præsepia vinclis Tandem liber equus, campoque potitus aperto Aut ille in pastus armentaque tendit equarum, Aut assuetus aquæ perfundi flumine noto Emicat, arrectisque fremit cervicibus alte Luxurians; luduntque jubæ per colla, per armos. Obvia cui, Volscorum acie comitante, Camilla Occurrit, portisque ab equo regina sub ipsis Desiluit; quam tota cohors imitata relictis Ad terram defluxit equis; tum talia fatur: "Turne, sui merito si qua est fiducia forti, Audeo et Æneadum promitto occurrere turmæ, Solaque Tyrrhenos equites ire obvia contra. Me sine prima manu tentare pericula belli : Tu pedes ad muros subsiste, et moenia serva." Turnus ad hæc, occulos horrenda in virgine fixus : "O decus Italiæ virgo, quas dicere grates, Quasve referre parem ? sed nunc, est omnia quando Iste animus supra, mecum partire laborem.
Eneas, ut fama fidem missique reportant Exploratores, equitum levia improbus arma Præmisit, quaterent campos; ipse ardua montis Per deserta jugo superans adventat ad urbem. Furta paro belli convexo in tramite silvæ, Ut bivias armato obsidam milite fauces. Tu Tyrrhenum equitem collatis excipe signis; Tecum acer Messapus erit, turmæque Latinæ, Tiburnique manus: ducis et tu concipe curam." Sic ait, et paribus Messapum in proelia dictis Hortatur sociosque duces, et pergit in hostem. Est curvo anfractu valles, accommoda fraudi Armorumque dolis, quam densis frondibus atrum Urget utrimque latus; tenuis quo semita ducit, Angustæque ferunt fauces aditusque maligni. Hanc super in speculis summoque in vertice montis Planities ignota jacet, tutique receptus ; Seu dextra lævaque velis occurrere pugnæ, Sive instare jugis, et grandia volvere saxa. Huc juvenis nota fertur regione viarum, Arripuitque locum, et silvis insedit iniquis. Velocem interea superis in sedibus Opim, Unam ex virginibus sociis sacraque caterva, Compellabat, et has tristes Latonia voces Ore dabat: "Graditur bellum ad crudele Camilla, O virgo, et nostris nequidquam cingitur armis, Cara mihi ante alias." Neque enim novus iste Dianæ Venit amor, subitaque animum dulcedine movit. Pulsus ob invidiam regno viresque superbas Priverno antiqua Metabus quum excederet urbe, Infantem fugiens media inter prælia belli Sustulit exsilio comitem, matrisque vocavit Nomine Casmillæ, mutata parte, Camillam. Ipse, sinu præ se portans, juga longa petebat Solorum nemorum; tela undique sæva premebant, Et circum fuso volitabant milite Volsci. Ecce, fugæ medio summis Amasenus abundans Spumabat ripis; tantus se nubibus imber Ruperat. Ille, innare parans, infantis amore Tardatur, caroque oneri timet. Omnia secum
Versanti subito vix hæc sententia sedit: Telum immane, manu valida quod forte gerebat Bellator, solidum nodis et robore cocto; Huic natam, libro et silvestri subere clausam, Implicat, atque habilem mediæ circumligat hastæ, Quam dextra ingenti librans ita ad æthera fatur :
'Alma, tibi hanc, nemorum cultrix, Latonia virgo, Ipse pater famulam voveo; tua prima per auras Tela tenens supplex hostem fugit. Accipe, testor, Diva tuam, quæ nunc dubiis committitur auris.' Dixit, et adducto contortum hastile lacerto Immittit: sonuere undæ ; rapidum super amnem Infelix fugit in jaculo stridente Camilla.
At Metabus, magna propius jam urgente caterva, Dat sese fluvio, atque hastam cum virgine victor Gramineo donum Triviæ de cespite vellit. Non illum tectis ullæ, non mœnibus urbes Accepere, neque ipse manus feritate dedisset; Pastorum et solis exegit montibus ævum. Hic natam in dumis interque horrentia lustra Armentalis equæ mammis et lacte ferino Nutribat, teneris immulgens ubera labris. Utque pedum primis infans vestigia plantis Institerat, jaculo palmas oneravit acuto, Spiculaque ex humero parvæ suspendit et arcum. Pro crinali auro, pro longæ tegmine pallæ, Tigridis exuviæ per dorsum a vertice pendent. Tela manu jam tum tenera puerilia torsit, Et fundam tereti circum caput egit habena, Strymoniamque gruem, aut album dejecit olorem. Multæ illam frustra Tyrrhena per oppida matres Optavere nurum: sola contenta Diana, Eternum telorum et virginitatis amorem Intemerata colit. "Vellem haud correpta fuisset Militia tali, conata lacessere Teucros ;
Cara mihi comitumque foret nunc una mearum. Verum age, quandoquidem fatis urgetur acerbis, Labere, Nympha, polo, finesque invise Latinos, Tristis ubi infausto committitur omine pugna. Hæc cape, et ultricem pharetra deprome sagittam: Hac, quicumque sacrum violarit vulnere corpus, Tros Italusve, mihi pariter det sanguine pœnas, Post ego nube cava miserandæ corpus et arma Inspoliata feram tumulo, patriæque reponam." Dixit: at illa leves cœli delapsa per auras Insonuit, nigro circumdata turbine corpus.
At manus interea muris Trojana propinquat, Etruscique duces, equitumque exercitus omnis, Compositi numero in turmas. Fremit æquore toto Insultans sonipes, et pressis pugnat habenis Huc obversus et huc; tum late ferreus hastis Horret ager, campique armis sublimibus ardent.
Nec non Messapus contra, celeresque Latini, Et cum fratre Coras, et virginis ala Camillæ, Adversi campo apparent, hastasque reductis Protendunt longe dextris, et spicula vibrant; Adventusque virum fremitusque ardescit equorum. Jamque intra jactum teli progressus uterque Substiterat: subito erumpunt clamore, frementesque Exhortantur equos; fundunt simul undique tela Crebra nivis ritu, cœlumque obtexitur umbra. Continuo adversis Tyrrhenus et acer Aconteus Connixi incurrunt hastis, primique ruinam Dant sonitu ingenti, perfractaque quadrupedantum Pectora pectoribus rumpunt. Excussus Aconteus Fulminis in morem, aut tormento ponderis acti, Præcipitat longe, et vitam dispergit in auras. Extemplo turbatæ acies, versique Latini Rejiciunt parmas, et equos ad monia vertunt. Troës agunt; princeps turmas inducit Asylas. Jamque propinquabant portis, rursusque Latini Clamorem tollunt, et mollia colla reflectunt; Hi fugiunt, penitusque datis referuntur habenis. Qualis ubi alterno procurrens gurgite pontus Nunc ruit ad terras, scopulosque superjacit undam Spumeus, extremamque sinu perfundit arenam ; Nunc rapidus retro, atque æstu revoluta resorbens Saxa fugit, litusque vado labente relinquit. Bis Tusci Rutulos egere ad monia versos: Bis rejecti armis respectant terga tegentes. Tertia sed postquam congressi in prœlia, totas Implicuere inter se acies, legitque virum vir: Tum vero et gemitus morientum, et sanguine in alto Armaque, corporaque, et permixti cæde virorum Semanimes volvuntur equi; pugna aspera surgit. Orsilochus Remuli, quando ipsum horrebat adire, Hastam intorsit equo, ferrumque sub aure reliquit : Quo sonipes ictu furit arduus, altaque jactat Vulneris impatiens arrecto pectore crura. Volvitur ille excussus humi. Catillus Iollan, Ingentemque animis, ingentem corpore et armis Dejicit Herminium; nudo cui vertice fulva Cæsaries, nudique humeri; nec vulnera terrent; Tantus in arma patet. Latos huic hasta per armos Acta tremit, duplicatque virum transfixa dolore. Funditur ater ubique cruor: dant funera ferro Certantes pulchramque petunt per vulnera mortem. At medias inter cædes exsultat Amazon,
Unum exserta latus pugnæ, pharetrata Camilla : Et nunc lenta manu spargens hastilia denset, Nunc validam dextra rapit indefessa bipennem. Aureus ex humero sonat arcus et arma Dianæ. Illa etiam, si quando in tergum pulsa recessit, Spicula converso fugientia dirigit arcu. At circum lectæ comites, Larinaque virgo, Tullaque, et æratam quatiens Tarpeia securem, Italides; quas ipsa decus sibi dia Camilla Delegit, pacisque bonas bellique ministras. Quales Threïciæ quum flumina Thermodontis Pulsant, et pictis bellantur Amazones armis : Seu circum Hippolyten, seu quum se Martia curru
Penthesilea refert, magnoque ululante tumultu Feminea exsultant lunatis agmina peltis. Quem telo primum, quem postremum, aspera virgo Dejicis? aut quot humi morientia corpora fundis? Eunæum Clytio primum patre: cujus apertum Adversi longa transverberat abiete pectus. Sanguinis ille vomens rivos cadit, atque cruentam Mandit humum, moriensque suo se in vulnere versat. Tum Lirim, Pagasumque super: quorum alter habenas Suffosso revolutus equo dum colligit, alter
Dum subit, ac dextram labenti tendit inermem, Teræcipites pariterque ruunt. His addit Amastrum Hippotaden; sequiturque incumbens eminus hasta
Qureaque, Harpalycumque, et Demophoonta, Chromimque ; Potque emissa manu contorsit spicula virgo,
« PreviousContinue » |