Intorquens jaculum clamanti sistit in ore.
Tu quoque, flaventem prima lanugine malas
Dum sequeris Clytium infelix, nova gaudia, Cydon,
Dardanea stratus dextra, securus amorum,

Qui juvenum tibi semper erant, miserande jaceres :
Ni fratrum stipata cohors foret obvia, Phorci
Progenies, septem numero, septenaque tela
Conjiciunt: partim galea clipeoque resultant
Irrita; deflexit partim stringentia corpus
Alma Venus. Fidum Æneas affatur Achaten :
Suggere tela mihi-non ullum dextera frustra
Torserit in Rutulos,-steterunt quæ in corpore Graium
Iliacis campis." Tum magnam corripit hastam,
Et jacit illa volans clipei transverberat æra
Mæonis, et thoraca simul cum pectore rumpit.
Huic frater subit Alcanor, fratremque ruentem
Sustentat dextra: trajecto missa lacerto

Protinus hasta fugit, servatque cruenta tenorem;
Dexteraque ex humero nervis moribunda pependit.
Tum Numitor, jaculo fratris de corpore rapto,
Enean petiit; sed non et figere contra

Est licitum, magnique femur perstrinxit Achatæ.
Hic Curibus, fidens primævo corpore, Clausus
Advenit, et rigida Dryopem ferit eminus hasta
Sub mentum, graviter pressa, pariterque loquentis
Vocem animamque rapit trajecto gutture; at ille
Fronte ferit terram, et crassum vomit ore cruorem.
Tres quoque Threicios Boreæ de gente suprema,
Et tres, quos Idas pater et patria Ismara mittit,
Per varios sternit casus. Accurrit Halesus
Auruncæque manus; subit et Neptunia proles,
Insignis Messapus equis. Expellere tendunt
Nunc hi, nunc illi; certatur limine in ipso
Ausoniæ. Magno discordes æthere venti
Prolia ceu tollunt animis et viribus æquis;
Non ipsi inter se, non nubila, non mare cedunt;
Anceps pugna diu; stant obnixi; omnia contra.
Haud aliter Trojanæ acies aciesque Latinæ
Concurrunt; hæret pede pes, densusque viro vir.
At parte ex alia, qua saxa rotantia late
Impulerat torrens arbustaque diruta ripis,
Arcadas, insuetos acies inferre pedestres,
Ut vidit Pallas Latio dare terga sequaci;
Aspera queis natura loci dimittere quando
Suasit equos: unum quod rebus restat egenis,
Nunc prece, nunc dictis virtutem accendit amaris :

Quo fugitis, socii? per vos et fortia facta,
Per ducis Evandri nomen, devictaque bella,

Spemque meam, patriæ quæ nunc subit æmula laudi,
Fidite ne pedibus. Ferro rumpenda per hostes
Est via. Qua globus ille virum densissimus urget,
Hac vos et Pallanta ducem patria alta reposcit.
Numina nulla premunt; mortali urgemur ab hoste
Mortales; totidem nobis animæque manusque.
Ecce, maris magna claudit nos objice pontus;
Deest jam terra fugæ : pelagus Trojamne petemus ?"
Hæc ait, et medius densos prorumpit in hostes.
Obvius huic primum, fatis adductus iniquis,

Fit Lagus: hunc, magno vellit dum pondere saxum,
Intorto figit telo, discrimina costis

Per medium qua spina dabat; hastamque receptat
Ossibus hærentem. Quem non super occubat Hisbo,
Ille quidem hoc sperans: nam Pallas ante ruentem,
Dum furit, incautum crudeli morte sodalis,
Excipit, atque ensem tumido in pulmone recondit.
Hinc Sthenelum petit, et Rhoti de gente vetusta
Anchemolum, thalamos ausum incestare novercæ.
Vos etiam gemini Rutulis cecidistis in arvis,
Daucia, Laride Thymberque, simillima proles,
Indiscreta suis gratusque parentibus error;
At nunc dura dedit vobis discrimina Pallas :
Nam tibi, Thymbre, caput Evandrius abstulit ensis;
Te decisa suum, Laride, dextera quærit,

Semianimesque micant digiti, ferrumque retractant.
Arcadas accensos monitu, et præclara tuentes
Facta viri, mixtus dolor et pudor armat in hostes.
Tum Pallas bijugis fugientem Rhotea præter
Trajicit. Hoc spatium, tantumque moræ fuit Ilo;
Ilo namque procul validam direxerat hastam,
Quam medius Rhoteus intercipit, optime Teuthra,
Te fugiens, fratremque Tyren; curruque volutus
Cædit semianimis Rutulorum calcibus arva.
Ac velut, optato ventis æstate coortis,
Dispersa immittit silvis incendia pastor;
Correptis subito mediis, extenditur una
Horrida per latos acies Vulcania campos ;
Ille sedens victor flammas despectat ovantes :
Non aliter socium virtus coit omnis in unum,
Teque juvat, Palla. Sed bellis acer Halesus
Tendit in adversos, seque in sua colligit arma.
Hic mactat Ladona, Pheretaque, Demodocumque
Strymonio dextram fulgenti deripit ense

Elatam in jugulum; saxo ferit ora Thoantis,
Ossaque dispersit cerebro permixta cruento.
Fata canens silvis genitor celarat Halesum,
Ut senior leto canentia lumina solvit :
Injecere manum Parcæ, telisque sacrarunt
Evandri. Quem sic Pallas petit ante precatus:
"Da nunc, Thybri pater, ferro, quod missile libro,
Fortunam atque viam duri per pectus Halesi.
Hæc arma exuviasque viri tua quercus habebit."
Audiit illa deus: dum texit Imaona Halesus,
Arcadio infelix telo dat pectus inermum.
At non cæde viri tanta perterrita Lausus,
Pars ingens belli, sinit agmina: primus Abantem
Oppositum interimit, pugnæ nodumque moramque.
Sternitur Arcadia proles: sternuntur Etrusci;
Et vos, o Graiis imperdita corpora, Teucri.
Agmina concurrunt ducibusque et viribus æquis.
Extremi addensent acies: nec turba moveri
Tela manusque sinit. Hinc Pallas instat et urget,
Hinc contra Lausus, nec multum discrepat ætas,
Egregii formæ; sed queis fortuna negarat
In patriam reditus. Ipsos concurrere passus
Haud tamen inter se magni regnator Olympi:
Mox illos sua fata manent majore sub hoste.
Interea soror alma monet succurrere Lauso

Turnum, qui volucri curru medium secat agmen.
Ut vidit socios: "Tempus desistere pugnæ;
Solus ego in Pallanta feror; soli mihi Pallas
Debetur; cuperem ipse parens spectactor adesset."
Hæc ait; et socii cesserunt æquore jusso.

At Rutulum abscessu, juvenis tum jussa superba
Miratus stupet in Turno, corpusque per ingens
Lumina volvit, obitque truci procul omnia visu;
Talibus et dictis it contra dicta tyranni:
"Aut spoliis ego jam raptis laudabor opimis,
Aut leto insigni. Sorti pater æquus utrique est.

lle minas." Fatus medium procedit in æquor.
igidus Arcadibus coit in præcordia sanguis.
esiluit Turnus bijugis; pedes apparat ire
minus. Utque leo, specula quum vidit ab alta
are procul campis meditantem in prælia taurum,
Ivolat ;
haud alia est Turni venientis imago.

inc ubi contiguum missæ fore credidit hastæ,
e prior Pallas, si qua fors adjuvet ausum
ribus imparibus, magnumque ita ad æthera fatur:
Per patris hospitium, et mensas quas advena adisti,
precor, Alcide, cœptis ingentibus adsis.
rnat semineci sibi me rapere arma cruenta,
toremque ferant morientia lumina Turni."
diit Alcides juvenem, magnumque sub imo
rde premit gemitum, lacrimasque effudit inanes.
m Genitor natum dictis affatur amicis:
-tat sua cuique dies; breve et irreparabile tempus
nibus est vitæ: sed famam extendere factis,
oc virtutis opus. Trojæ sub monibus altis
t nati cecidere deum; quin occidit una
pedon, mea progenies. Etiam sua Turnum
ta vocant, metasque dati pervenit ad ævi."
ait, atque oculos Rutulorum rejicit arvis.
Pallas magnis emittit viribus hastam,
aginaque cava fulgentem deripit ensem.]
volans, humeris surgunt qua tegmina summa,
idit, atque viam clipei molita per oras,
idem etiam magno strinxit de corpore Turni.
› Turnus ferro præfixum robur acuto
Pallanta diu librans jacit, atque ita fatur:
spice, num mage sit nostrum penetrabile telum.”
erat; at clipeum, tot ferri terga, tot æris
im pellis totiens obeat circumdata tauri,
ranti medium cuspis transverberat ictu,
icæque moras et pectus perforat ingens.
rapit calidum frustra de vulnere telum:
a eademque via sanguis animusque sequuntur.
ruit in vulnus; sonitum super arma dedere;
terram hostilem moriens petit ore cruento.
m Turnus super adsistens;

rcades, hæc," inquit, "memores mea dicta referte ndro: Qualem meruit, Pallanta remitto.

squis honos tumuli, quidquid solamen humandi est, gior. Haud illi stabunt Eneïa parvo spitia." Et lævo pressit pede talia fatus nimem, rapiens immania pondera baltei,

Z

Impressumque nefas-una sub nocte jugali
Cæsa manus juvenum fœde, thalamique cruenti,—
Quæ Clonus Eurytides multo cælaverat auro:
Quo nunc Turnus ovat spolio gaudetque potitus.
Nescia mens hominum fati sortisque futuræ,
Et servare modum, rebus sublata secundis !
Turno tempus erit, magno quum optaverit emtum
Intactum Pallanta, et quum spolia ista diemque
Oderit. At socii multo gemitu lacrimisque⚫

Impositum scuto referunt Pallanta frequentes.
O dolor atque decus magnum rediture parenti!
Hæc te prima dies bello dedit, hæc eadem aufert,
Quum tamen ingentes Rutulorum linquis acervos!
Nec jam fama mali tanti, sed certior auctor
Advolat Æneæ, tenui discrimine leti
Esse suos tempus, versis succurrere Teucris.
Proxima quæque metit gladio, latumque per agmen
Ardens limitem agit ferro; te, Turne, superbum
Cæde nova quærens. Pallas, Evander, in ipsis
Omnia sunt oculis; mensæ, quas advena primas
Tunc adiit, dextræque datæ. Sulmone creatos
Quatuor hic juvenes; totidem, quos educat Ufens,
Viventes rapit, inferias quos immolet umbris,
Captivoque rogi perfundat sanguine flammas.
Inde Mago procul infensam contenderat hastam.
Ille astu subit; at tremebunda supervolat hasta ;
Et genua amplectens effatur talia supplex:
"Per patrios manes, per spes surgentis Iuli,
Te precor, hanc animam serves natoque patrique.