Fatidici genitoris, adit, lucosque sub alta sae (-83. Post nemorum, non post Albunea, incidit Ruhkopf., iungens lucos nemorum; vid. Not. Wr.) 84 ponte Porphyr. ad Horat. vumg. Medic. servamq. Arusianus. (seram Arusianus et apud Maium et apud Lindemann. s. v. Halat. Wr.) exaltat Mentel. pr. a m. pr. et Goth. alter: mephitim Heins. recepit e Medic. et aliis, auctoritate Grammaticorum, et more Virgilii flectendi graeca latine. Vulgo mephitin. Librarii scribunt fere mefitim vel mefitin. Rom. mefitem. Carm. 7, 12 domus Albuneae resonantis; ut h. 1. quae fonte sonat; etsi nunc, post tantas rerum vicissitudines, natura fontis et loci facies est diversa. (Verum situm huius Albuneae diu ignoratum investigavit C. V. v. Bonstetten, Voyage sur la Scéne des six derniers livres de l'Enéide pag. 205 sqq. eamque esse demonstrat, quae hodie appellatur Acqua solforata d' Altieri, non procul a Fano Annae Perennae remota, prope viam Ardeatinam; vid. tabulam chorographicam Exc. I t. lib. IX. adiectam. Probavit hanc rem ipsi Heynio; vid. eius censuram huius libri in Goetting. gel. Anzeig. 1804. n. 168. Wr.) Subiace bat fonti lucus (quem Martialis quoque in his locis memorat I Epigr. 13, 3) Albuneae sacer, in quo olim Fauni templum et oraculum a poeta proditur. 82, alta Albunea, fons in lacu inexploratae altitudinis; vid. Cluver. 1. c. Male Serv. quod est in Tiburtinis altis montibus. Nam id a locorum situ alienum. nemorum quae maxima sacro Fonte sonat h. e. quae Albunea maxima, h. e. admodum magna, manat, larga aquarum vena fluit fonte suo. Sic sup. VI, 659 unde superne plurimus Eridani per silvam volvitur amnis h. e. magna aquarum vi et copia; amnis multus per plana fertur. Tropice ap. Horat. I Serm. 7, 28 homo maledicus salsus multusque fluit, aλuvoos noλús te géεL, άλμυρὸς πολύς τε ῥέει, convicia multa effundit. Color autem non abhorrens est a vulgari, v. c. inf. 217. regnis, quae maxima quondam sol adspiciebat. nemorum, in isto nemore, graece dictum, (xarà, dia) τοῦ ἄλσους, pro ἐν ἄλσει. Interpretes difficiliorem dicendi modum non attingere miratus sum. Pompon. Sab. maxima nympha vel silva. Male. Forma orationis non dissimilis illa Tibulli III, 5, 3 Baiarum maxima silvis, ubi conf. Obss. Si lucos nemorum iungeres; parum suaviter voces istae essent disiunctae; debebant saltem sic collocari: nemorumque sub alta Consulit Albunea lucos, quae. Multo magis displicet, si iungas fonte nemorum; ut sit quae maxima sonat sacro fonte nemorum. (Omnis evanescit difficultas, si Bonstettenium audientes 1. 1. et, quem ille sequitur, Probum, Albu neam h. 1. non fontem, sed silvam dici existimamus. Heynius retenta vulgari opinione in Goett. Hinc Italae gentes, omnisque Oenotria tellus, 85 85 Hic Frauc. que abest binis Burmann. gel. Anzeig. 1. 1. pag. 1672. hanc putat facillimain esse structuram: Albunea [aqua], quae sonat foute sacro, maxima [aquarum] nemorum, i. e. nemoris. Sed hanc quoque rationem duriorem esse, quivis videt. Wr.) A sulphure aquarum exsurgit gravis odor, quem mephitim appellavit: cf. Serv., qui tamen multa vana admiscet. Hinc dea Mephitis, cuius aedes cum aliis locis, tum in Hirpinis erat ad Amsancti vallei. vid. Plin. II, 93 et inf. VII, 564.565, ut omnino in tutela eius fuisse videantur aquae sulfureae. Vaporis huius sulphurei vim aliquam divino spiritu afflandi esse credidisse veteres Aborigines, suspicari licet. Probus, ut Pompon. Sab. ad h. v. memorat, Albuneam Laurentinorum silvam exposuerat, in qua oraculum Fauni erat; quod tamen inter Grammaticorum aviotoonoías referendum; nam de Tiburtino, non Laurentino, agro hic cogitandum. v. Cluver. p. 716. (at vide, quae supra scripsimus. Wr.) Albunea inter Sibyllas quoque memoratur a Tibullo II, 5, 69. 70, si vera est lectio, et Lactantio I Inst. 6, ut Suidam taceam; nec constat, utrum eadem cum Nympha habita fuerit, an diversa. Manifestior est inscitia eorum, qui, pravo Graeca cum Italicis rebus miscendi studio (de quo v. in Excurs. IV), Albuneam Leucotheae numen referre voluerunt. Atqui illa Matuta est. Etsi Ita Sed lorum Matuta cum Portumno, et Graecorum Ino et Leucothea cum Palaemone seu Melicerta, interpretationes tantum Phoeniciae religionis sunt, ut vel Melicertae nomen arguit. De vestigiis templi huius, quae sibi reperisse visi sunt viri docti, vid. Exc. ad h. 1., qui sextus est ad h..lib. 85-91. Oraculum Fauni per incubationem peti solitum, ut tot alia in vetere Graecia. Potest quidem poeta videri ad Amphiarai (vid. Pausan. I, 34) potissimum exemplum hoc Fauni oraculum assimulasse: idque nos doctrinae copia in hoc poeta credere facit: nam Tiburtus, cum Catillo et Cora infra v. 670-672 commemoratus Tiburis conditor et Amphiarai filius habitus est. vid. Plin. XVI, 44, s. 87. Ita saltem coniectare malim, quam cum Cerda, sacra patris a Tiburto Tibur esse translata. Est enim tota illa de Tibure conditore commentitia narratio a Grae canicis fabulis repetita (v. in Excursu IV). Nihil tamen credere vetat, veteres Pelasgos hunc incubandi morem iam ab initio in Latium intulisse, qui et alias religiones intulerunt. Incubare, noiμãóðaι, voces propriae de iis, qui dormiunt ad accipienda responsa, ut Servius ad h. 1. notat. cf. Davis. ad Cic. de Div. I, 43 et Cerda h. 1. (De incubatione, dyzounou, vid. F. A. Wolfii Miscellanea p. 403 sqq. ; adde Villoison. Prolegg. ad II. p. 90 In dubiis responsa petunt. Huc dona sacerdos 95. VELLERIBUS. S. 95 87 Contulit multi scripti 92 Sic 93 mactarat Goth. sec. 94 earum Pier. aliquot. 95 subito Medic. Colot. 86 r. ferunt Goth. pr., ut alias dici solet. et edd. Ceteri cum tulit, quod iam Benedictus emendavit, et ante eum Naugerius. Voss. pr. attulit. Heins. coni. ut tulit. et scelerum Goth. pr. 88 Pellicibus Dorvill. Has librarius forte malebat; non nunc Latinus. 89 pallentia m. sec. Moret. repetitum ex Ge. I, 477. vid. Burm. et pr. Moret. tunc plurimi. dum sec. Rottend. mactavit sec. Rottend. et Gud. a m. sec. tergo exquisite pro tergis. latebat Goth. sec. cum aliis Heins. subit Gud. a m. pr. subito ex alta Witt. est deest binis Goth. (Altera huius versus pars tamquam apodosis ad superiora referenda est; quare punctum, quod erat post Velleribus, in colon mutavi; vid. etiam Q. V. XV, 3. Wr.) 96 Si subtilis esse velis, scribendum erat connubis. (vid. V. L. ad I, 73. Wr.) sociasse Cledon. lib. II Art. Grammat. na, LI. Passow. ad Pers. p. 208. Boettigeri Ideen zur Kunst-Mythologie Vol. I. p. 88 sqq. Wr.) Oenotria tellus, latiore sensu h. 1. vid. Exc. XXI, lib. I. 86. dovictimam, sacrificium, ut toties alibi. 91. Acheronta, deos inferos et Manes. Notatu dignum in hoc Fauni oraculo, primo quod et ipse sacerdos incubuit, et is, qui consulebat; si quidem Maro consilio haec ita extulit v. 86 sq. et 92; (non duo hic incubant, sed unus Latinus, ipse antiquo more sacerdotis functus munere; modo iunge et tum, non, ut Heynius videtur fecisse, et ipse. Wr.) tum, quod neVIRGIL, TOM. III. cyomantiae aliquam speciem illud habuisse videtur. Quod vero v. 95 ex alto vox reddita luco est, Italicis religionibus consentaneum est, in quibus voces ex luco auditae auctoritatem habebant. Inter ostenta et prodigia a Livio memorata vocem e luco vel monte auditam saepe prodi quis non meminit? Fuit quoque in Aeneae rebus eiusmodi monitum deorum narratum apud Dionys. I, 56. Hoc tamen loco proprie ad Fauni sortes spectat, quae modo per visa obiecta, modo per Voces auditas reddebantur v. 90. 96 - 101. Oraculum multa cum verborun dignitate exposi2 O mea progenies, thalamis neu crede paratis ; Externi veniunt generi, qui sanguine nostrum Nomen in astra ferant, quorumque ab stirpe nepotes Omnia sub pedibus, qua Sol utrumque recur rens Adspicit Oceanum, vertique regique videbunt. nec. 105. TULERAT; 100 105 97 neu Heins. e Medic. et aliis. (vid. Q. V. XXXVI, 14. Wr.) Vulgo Witt. ne. 98 venient Medic. cum magna parte codd. Heins., it. Ald. tert. (et ita omnes Pieriani cum 2. 8. 10. Wr.) Sed bene iam Serv. vidit veniunt melius convenire vaticinio, quod, quae futura sunt, ut praesentia nuntiat. 99 ad astra Goth. sec. ferant Medic. et omnes antiquiores cum edd. inde ab Aldo; quod oratio castigata pedestris postulat. Saepe tamen Poetam videmus ab hac lege recedere, et id, quod minus usitatum est, frequentare: ita et h. 1. altera lectio est ferent, quam Heins. recepit ex Leid., cui aliquot alios adiungit Burmannus sed recentes nulliusque auctoritatis; et videri potest haec lectio ab emendatore venisse, qui videbunt ante oculos habebat: atqui est et illa doctior ratio, ut tempora varientur, ut saepe in simili positu apud Homerum fit, ut qui ferant et videbunt iungantur. (Fallitur Heynius, Virgilium priore loco ferant, altero videbunt ad varianda dumtaxat tempora scripsisse statuens. Ubi per relativum definitur, quale quid sit, quam praestans, quam pravum, et quae sunt similia, proprium tenet locum coniunctivus. Tum semper tale quid praemitti potest, quale isque talis; ut h. 1.: veniunt generi, iique tales, qui ferant. Jam quod sequitur videbunt, id narrantis est, non definientis. Quod si perinde sit, coniunctivum an futurum ponas, age, experiaris, an etiam videant substituere liceat pro videbunt? Wr.) ab st. Heins. e Medic. et Gud. (ita etiam 11.; vid. Q. V. I, 1. Wr.) Vulgo a stirpe. conf. lib. I, 626. VIII, 130. 101 Respicit ex Helenio Acrone laudat G. Fabric. cf. Burm. Accipit Goth. pr. et tert., male; nam mare excipit solem, non sol occidens mare. 102 Huec praecepta aliquot Pier., quod Cuningamus tamquam verius praetulit. 103 suos Menag. pr. 104 circum volitans late Goth. sec. 105 Laomedontea aliquot Heins., male. v. Ge. I, 502.. 106 classem vel funem pr. Hamb., quod vulgare. Aeneas, primique duces, et pulcer Iulus, 110 108 deponunt sub ramis Dorvill. 109 per herbam Heins. legit cum Grammaticis et cum vetustissimo quoque, monente idem Pier. Vulgo, per herbas; (quod exstat in 5. 7. 9. 10. et Palat. Wr.) quae vulgaris esset ratio. 110 Iupiter ille, Heins. ex Prisciano et Medic. a sec. m. Mediceo Pierii aliisque suis (adde Goth. tert.) reposuit, copiose idem adstruxit, et, qui viri praestantissimi mos erat, ubi in elegantiorem formulam inciderat, in omnes alios locos intulit, in quibus Iupiter ipse legitur. Servat tamen hoc Romanus quoque. (ille est altera Medicei lectio; ille apertum est legisse Servium; exstat hoc etiam in 9.; quod quam facile in ipse transire potuerit, apparet; nihil enim crebrius, quam ipse Iupiter. Revocavit tar en ipse lahnius. Recte hic ille, quo utuntur rei alicuius memoriam refricantes; et vidit iam Servius remitti legentem ad III, 255.; cfr. Q. V. XXI, 1, b. Cic. de Orat. I, 44.:,,quod apud Ennium dicit ille Pythius Apollo." Wr.) 112 C. iam forte epulis Ven. vertere morsu pr. Rottend., quod pro verti dictum esse possit; sed ortum est ex morsu, morsum, quod habent aliquot Pier. 113 paenuria scribunt duo Burmann. erant sup. Ecl. V, 57 sub pedibusque videt nubes et sidera Daphnis. Sol recurrens, oriens et occidens; Pomponio monente. 107 sqq. Sequitur eventus vaticinii de mensis comesis, v. sup. III, 255-258, ubi cf. Excurs. VIII, adde locum in Excurs. II ad h. lib. Observandum autem, quantam verborum dignitatem rei tenui et levi adiecerit poeta; vitatis verbis propriis, quae exiliora erant pro carmine, v. c. panis. 109. adorea liba, placentae, proprie de farre, quae pro panibus erant priscis hominibus, antequam fermento et meliore panis coquendi arte uterentur. (vid. Caton. de R. R. cap. 75. Wr.) Haec liba nunc mensarum vicem praestant, quibus epulas, cibos, imponunt, poma agrestia. 110. sic Iupiter ille monebat, animis, ut ita facerent, subiiciebat. (minine! Hoc dicit poeta: id Iupiter olim praedixerat fore ut accideret; vid. V. L. Et saepe, ut constat, monere de prodigiis, oraculis; vid. Burm. ad Val. Fl. I, 29. Wr.) Eadem liba mox Cereale solum, quatenus substernuntur pomis; hoc augent Troiani pomis, imposita pomorum strue (ut augentur, cumulantur, arae donis), eadem paullo post exigua Ceres, orbis fatalis crusti, et patulae quadrae. conf. Moretum v. 46. 47. Mox 113. penuria edendi, est penuria eius, quod edendum esset, comedi posset; violare eo refert Cerda, quod mensa inter |