Page images
PDF
EPUB

Et nunc servat honos sedem tuus, ossaque nomen
Hesperia in magna, si qua est ea gloria, signat.
At pius exsequiis Aeneas rite solutis,

Aggere composito tumuli, postquam alta quierunt
Aequora, tendit iter velis, portumque relinquit.
Adspirant aurae in noctem, nec candida cursus

uit, qui Virgilium longe superavit: Concedamus, quamquam vix sine iro-
Ovidius Metam. XIV. 441. urnaque
Aeneia nutrix Condita marmorea,
tumulo breve carmen habebat: Hic
me Caieten notae pietatis alumnus
Argolico ereptam, quo debuit, igne
cremavit.

Et nunc servat honos sedem tuus. Nescio fere, quid ista Latine significent, nisi honos manet, in sua sede manet, non movetur, stabilis ad hunc usque diem permansit. Heynius: >>Exquisite, pro honos adest adhuc, servatur sedi tuae, tumuli tui exstat adhuc memoria."

Ossaque nomen, Hesperia in magna, si qua est ea gloria, signat. Nomen signat ossa, pro signat sepul crum, dure. Melius Ovidius II. Metam. 326. Corpora dant tumulo, signentque hoc carmine saxum. Vide Burmannum. Melius Silius III. 440. nec honos intercidit aevo, Defletumque tenent montes per saecula nomen. XII. 155. Misenum servantem Idaea sepulcro Nomina. Iam si qua est ea gloria sententiam habent ineptam. Poeta voluit, quae sane magna est gloria; sed dixit contrarium: licet ea non sit tanta gloria. Heynius ita accipi vult: quae est magna gloria.

nia quadam dici posse iudico; modo poeta canit nutricem litoribus Italiae aeternam dedisse famam: nunc canit nutricem ab iisdem litoribus magnam accepisse gloriam?

At pius exsequiis Aeneas rite solutis. Aeneas ante horas aliquot socios reliquerat vs. 235. libri VI. postquam cum iis Misenum sepeliverat. Filum narrationis abruptum est per descensum ad inferos. Hoc filum repetitur. Aeneas, perfecto descensu, viam secat ad naves sociosque revisit. Hic statim in memoriam recens sepulti Miseni redimus. Huic igitur Miseno exsequiis rite solutis compositoque, ut narratum est, sepulcro, portum Cumanum relinquit. Sine exsequiis rite solutis, vela ventis non dedisset. Nam Misenus funere totam classem infestabat. Ideo de exsequiis repetitur.

Adspirant aurae in noctem. Valerius Flaccus II. 580. Panditur hic totis in noctem carbasus alis: Litoraque et veteris tumulos praelabitur Ili, Dardaniumque patrem. Ubi legendum puto: Dardaniumque ratis. Argo saepe ratis a Valerio appellatur.

Luna negat; splendet tremulo sub lumine pontus.
Proxima Circaeae raduntur litora terrae:

Dives inaccessos ubi Solis filia lucos

Assiduo resonat cantu, tectisque superbis
Urit odoratam nocturna in lumina cedrum,
Arguto tenuis percurrens pectine telas.
Hinc exaudiri gemitus iraeque leonum,

Vincla recusantum, et sera sub nocte rudentum;
Saetigerique sues, atque in praesepibus ursi
Saevire, ac formae magnorum ululare luporum;
Quos hominum ex facie dea saeva potentibus herbis
Induerat Circe in voltus ac terga ferarum.
Quae ne monstra pii paterentur talia Troes,
Delati in portus, neu litora dira subirent:
Neptunus ventis implevit vela secundis,

Atque fugam dedit, et praeter vada fervida vexit.
Iamque rubescebat radiis mare, et aethere ab alto
Aurora in roseis fulgebat lutea bigis:

Quum venti posuere, omnisque repente resedit
Flatus et in lento luctantur marmore tonsae.

Inaccessos. Quo nemo unquam accessit, quia non potuit: hinc inaccessibiles, qua forma Romani carent. Eadem ́est ratio aliorum, ut adiectivorum invictus, similium. Statius Theb. I. 50. inadspectos coelo radiisque penates servantem. Wagner. interpretatur: ad quos accedere periculosum est, ut yɛïqɛç άunto, quas non sine periculo tangas.

Quae ne monstra pii paterentur talia Troes. Columella de Cultu hortorum I. Haec ne ruricolae pate

rentur monstra.

Aurora in roseis fulgebat lutea bigis. Schraderus et Bentleius volebant croceis. Heynius haeret in mira colorum temperatione. Ausonius in Periocha Odysseae et Iliadis. Iam coelum roseis rutilat Tithonia bigis: Aurora in croceis fulgebat lutea bigis. Recte Ausonius roseum et lutea non iunxit. Luteus color est, qualis in vitello ovi, minus adeo cum rosis conveniens. In Iride sunt isti colores simul iuncti, non in Au

rora.

Atque hic Aeneas ingentem ex aequore lucum
Prospicit. Hunc inter fluvio Tiberinus amoeno,
Verticibus rapidis, et multa flavus arena,

In mare prorumpit. Variae circumque supraque
Assuetae ripis volucres et fluminis alveo
Aethera mulcebant cantu, lucoque volabant.
Flectere iter sociis terraeque advertere proras
Imperat, et laetus fluvio succedit opaco.

Nunc age, qui reges, Erato, quae tempora rerum,
Quis Latio antiquo fuerit status, advena classem
Quum primum Ausoniis exercitus appulit oris;
Expediam, et primae revocabo exordia pugnae.
Tu vatem, tu, diva, mone. Dicam horrida bella;
Dicam acies, actosque animis in funera reges,

Aethera mulcebant cantu. Servius ad Aeneid. IV. 524. citat aequora. Wakefieldus volebat aera. Cui bono? Ovidius Fastor. I. 155. Et tepidum volucres concentibus aethera mulcent. Ambrosius Hexaem. V. 12. aves

aethera cantu mulcere consuerunt.

Nunc age, qui reges, Erato. Hoc esse puto initium libri septimi. Virgilius in sex prioribus libris errores Aeneae absolvit. Vidit Aeneas patrem, venit in Italiam. Est haec altera pars Aeneidis, novum quasi opus.

Maius opus,
rerum mihi nascitur ordo. Si hoc non
est aptum novi libri initium, ignoro
quid sit aptum initium. Ita Livius
Bellum Punicum II in novo libro et
cum praefatione incipit: In parte
operis mei licet mihi praefari, quod
in principio summae totius professi

dicit ipse, moveo: maior

plerique sunt rerum scriptores, bellum maxime memorabile omnium, quae unquam gesta sint, me scripturum. Sic Apollonius orditur librum III. El sάye vûv, ’Eqaτò, xagá 9' lovaoo. Servius annotavit : >> Hinc est sequentis operis initium. Ante dicta enim ex superioribus pendent."

Quae tempora rerum. Formula rerum status adeo communi usu veterum poetarum et historicorum recepta est, ut non credam Virgilium in simplici propositione ab ea discessisse. Quare distinguo: quae tempora, rerum Quis Latio antiquo fuerit status.

Tu, diva, mone. Valerius Flaccus IV. 348. Tum pius Oeagri, claro de sanguine vates, Admonita genetrice, refert casuque locorum sq. Ubi scribendum admonitus.

Tyrrhenamque manum, totamque sub arma coactam
Hesperiam. Maior rerum mihi nascitur ordo;

Maius opus moveo. Rex arva Latinus et urbis
Iam senior longa placidas in pace regebat.
Hunc Fauno et nympha genitum Laurente Marica
Accipimus; Fauno Picus pater; isque parentem
Te, Saturne, refert; tu sanguinis ultimus auctor.
Filius huic, fato divom, prolesque virilis
Nulla fuit, primaque oriens erepta iuventa est.

Maior rerum mihi nascitur ordo. In Goth. rerum maior. Vulgatum et Ammian. Marcell. agnoscit XV. pag. 53. Quoniam, ut Mantuanus vates praedixit excelsus, maius opus moveo, maiorque mihi rerum nascitur ordo. Maior est gravior. Ita Quintil. Inst. II. 5. Et hic (Sallustius cum Livio comparatus) historiae maioris est auctor. Sive autem dicas maior ordo, sive rerum maiorum, eodem redit. Non haec est hypallage. Non recte Gronovius in Livio I. 1. ad maiora initia rerum ducentibus fatis, correxit maiorum; ut neque Hemsterhusius in Xenoph. Ephesio II. pag. 18. εἶχε δ ̓ ἄρα μεγάλην ἀρχὴν συμφορᾶς ὁ ἔλεος, bene correxit με γάλης.

Prolesque virilis Nulla fuit. Hoc est: Nullam habuit prolem virilem, filium nunquam habuit. Atqui mox dicit filium patri prima iuventa fuisse ereptum. Si voluisset poeta, Latinum tunc, quum Aeneas in Italiam veniebat, non habuisse filium, dixisset:

prolesque virilis Non erat, haec oriens prima est erepta iuventa. Legendum vel: Una fuit; vel, quod praestat, verba primaque oriens erepta iuventa est sunt delenda. Nam et huic loco minus convenit, requiritur nempe prima enim iuventa ei erepta est. Nec bene iunguntur oriens prima iuventa erepta est. Prima iuventa non dicitur de infantibus vix natis. Recte autem fato divum non habuit filium. Est enim haec omnibus regibus calamitas, Latino inprimis fuit, propter Turnum et Aenean. Servius quidem annotavit : »Per transitum tangit historiam. Amata enim (uxor Latini) duos filios, voluntate patris Aeneae spondentes Laviniam sororem, factione interemit: unde et erepta dixit, quasi per vim. Hos alii coecatos a matre tradunt, postquam amisso Turno Lavinia Aeneae iuncta est." Sed magna semper in istis historiis fuit varietas. Et Virgilius alteram sequi potuit, vel etiam ad consilium

suum mutare.

Sola domum et tantas servabat filia sedes,
Iam matura viro, iam plenis nubilis annis.
Multi illam magno e Latio totaque petebant
Ausonia; petit ante alios pulcherrimus omnis
Turnus, avis atavisque potens: quem regia coniunx
Adiungi generum miro properabat amore;

Sed variis portenta deum terroribus obstant.
Laurus erat tecti medio, in penetralibus altis,
Sacra comam, multosque metu servata per annos:
Quam pater inventam, primas quum conderet arces,
Ipse ferebatur Phoebo sacrasse Latinus,
Laurentisque ab ea nomen posuisse colonis.
Huius apes summum densae (mirabile dictu),

Sola domum et tantas servabat filia sedes. Imitationes sunt Valerii Flacci I. 721. O domus, o freti nequidquam prole Penates. Conf. Burmannus ad VII. 50. Vobisne domos, vobisne penates Esse putem. Silius VI. 439. Vestigia nostri Casta tori, domus et patrium sine crimine servat Inviolata Larem. Quibus exemplis commendari fortasse potest illud, quod Schol. Theb. I. 572. legit: tantos servabat nata penates. Statius dixerat: huic primis et pubem ineuntibus annis Mira decore pio, servabat nata penates. Sed in hoc Scholiasta saepe verba Statii pro verbis poetarum laudatorum male repetuntur: quod vel memoriae ipsius deceptae, vel librariis tribuendum est. Vulgatum quoque idem Schol. vidit ad Theb. I. 393: »>Ut Virgilius: Filius huic fato divum prolesque virilis

Nulla fuit. Sed et alibi: Sola domum et tantas servabat filia sedes, Natorum n.d." Ubi legendum Iam matura v. i. p. n. a. Est et imitatio Claudiani de Rapt. Pros. I. 122. Hennaeae Cereri proles optata virebat Unica. Iam vicina thoro plenis ado– leverat annis Virginitas.

Turnus, avis atavisque potens. Avi et atavi, ut avi et proavi. Ambrosius Hexaem. III. 7. alius avis atavisque nobilis. Reddenda est vox Valerio Flacco VI. 109. Inde etiam par mortis honos: tumulisque recepti (canes) Inter avos positusque virum. Lege: inter avos proavosque. Flaccus de canibus dixit avos et proavos, ut Virgilius in Georgicis avi numerantur avorum de apibus.

Huius apes summum. In Medic. a manu prima talamum. Hoc corruptum esse arbitror ex altum.

« PreviousContinue »